Austurland - 13.08.1998, Page 6

6
FIMMTUDAGUR 13. ÁGÚST 1998
framlag frá Evrópusambandinu
sem greiðir laun erlendu fræði-
mannanna. Seyðisfjarðarbær
styrkir einnig verkefnið.
Stafkirkja- Týndi
hlekkurinn í íslenskum
kirkjubyggingum
Ein af merkilegustu uppgötv-
í allt sumar hefur hópur fólks
unnið að uppgrefti að Þórarins-
stöðum í Seyðisfirði. Þarna er á
ferðinni fjölþjóðlegur hópur
fræðimanna sem hefur gert
stórmerkar uppgötvanir. I hópn-
um eru tveir ítalskir fomleifa-
fræðingar, einn breskur fornleifa-
og sagnfræðingur, tveir skoskir
ítölsku fornleifafrœðingarnir Barbara Rotundo og Silvia Panti
eru ekki beint vanar að vinna í 5 stiga hita og raka en þœr unnu
síðast við uppgröft í Róm í 35 stiga hita. Ljósm. as
fornleifafræðinemar. íslenska
hópinn skipa Sófus Jóhannsson,
sagnfræðingur, Þórunn Hrund
Oladóttir, þjóðfræðingur, Tryggvi
Már Ingvason, landfræði- og
sagnfræðinemi, og Margrét
Gylfadóttir, fornleifafræðingur.
Steinunn Kristjánsdóttir, forn-
leifafræðingur, hefur stjórnað
uppgreftinum og segir hún þetta
vera frábært lið fræðimanna.
Hópurinn hefur ekki misst úr
nema einn dag vegna veðurs og
Steinunn segir hópinn hafa sýnt
ótrúlegan dugnað og hörku við
uppgröftinn. Hópurinn var mynd-
aður í tengslum við verkefni sem
Mynjasafn Austurlands stendur
að og kallast „Mörk heiðni og
kristn i.“ Markmið verkefnisins
er að afla heimilda um kristni-
tökutímabilið en um það eru ekki
til neinar ritaðar heimildir. Þegar
er búið að grafa upp eina kirkju-
rúst en hún er írsk að uppruna úr
torfi og grjóti. Verkefnið er
styrkt af Rannsóknarráði Islands
og það greiðir laun Islending-
anna í hópnum. Svo kemur mót-
unum hópsins eru leifar af staf-
kirkju. Stafkirkjur eru þekktar í
öllum nágrannalöndum okkar en
slík bygging hefur aldrei áður
fundist á Islandi. Steinunn segir
það hafa komið mikið á óvart að
finna stafkirkju. „Menn hafa
alltaf gert ráð fyrir að slíkar
kirkjur væri að finna á íslandi og
um þær er talað í rituðum heim-
ildum, en samt hefur engin staf-
kirkja fundist fyrr en nú. Það
hlaut að vera að það gerðist fyrr
eða síðar, en samt urðum við
afar hissa.“ ,sagði Steinunn. Nú
er búið að finna þrjár stoðarholur
af fjórum og í síðustu viku
fundust leifar af kór kirkjunnar
og einnig eitthvað sem virðist
vera steinkross, höggvinn úr
ókennilegum steini. I stoðarhol-
unum fundust viðarleifar sem
verða aldursgreindar og það ætti
að gefa vísbendingar um aldur
kirkjunnar. Það ætti einnig að
gefa vísbendingar um hvort í
kirkjuna hefur verið notaður
rekaviður eða hvort hún hefur
verið flutt frá Noregi. Hins vegar
Heilsuefling á Héraði
Á Héraði er nú í gangi átak í
heilsueflingu sem felst í því að
minnka akstur til og frá vinnu-
stöðum og þar með auka hreyf-
ingu. Hins vegar hangir Ileira á
spýtunni. Stundum er talað um
græna þríhyrninginn, sem er
heilsa, umhverfi og peningar.
Þegar menn gera eitthvað sem
skilar sér á einu sviði skilar það
oft jákvæðum árangri á hinum
sviðunum. Ef að við t.d. göngum
eða hjólum í vinnuna komumst
við í betra form, drögum úr
mengun og spörum peninga.
Átakið mun standa í rúmlega
þrjár vikur, frá 10. til 31. ágúst.
Þátttökulistum verður dreift á
vinnustaði og þeim safnað
saman að þremur vikum liðnum.
Þeir vinnustaðir sem ná bestum
árangri munu hljóta viðurkenn-
ingu og kynningu í fjölmiðlum.
telur Steinunn ljóst að kirkjan sé
fráþvífyrir 1100.
Heiðnir greftrunarsiðir
eftir kristnitöku?
Úr 17. öld í þá 12. í einu skrefi
Við uppgröftinn hafa einnig
komið í ljós 12 grafir og í þeim
hefur fundist talsvert af beinum.
Hins vegar virðast varðveislu-
skilyrði ekki vera góð í jarðveg-
inum, vatn virðist hafa átt greið-
an aðgang að beinunum og því
er lítið eftir af þeim. Þó hafa
fundist heillegir hlutar úr haus-
kúpum og tennur. Það sem er
merkilegt við grafirnar er það að
fólkið virðist hafa verið jarðsett
að heiðnum sið að einhverju
leyti. Sum líkin hafa t.d. snúið á
hlið í gröfunum en ekki verið
lögð á bakið eins og siður er við
kristnar útfarir. Einnig hefur
kolasalla verið stráð yfir og und-
ir líkin en það er einnig þekkt úr
heiðnum sið. Árið 1938 fannst
beinagrind í steinkistu en stein-
kistur eru einnig þekktar úr
heiðni. Ein beinagrindin sem
fannst lá á hliðinni með bogin
hné en beinagrindur sem fundist
hafa í kumlum hafa
verið grafnar með
þeim hætti. Beinin
sem fundust í
gröfunum verða
aldursgreind og þá
kemur í ljós hvort
fólkið hefur verið
greftrað fyrir eða
eftir kristnitöku.
Mögulegt er að
kirkjan hafi verið
byggð í gömlum
grafreiti og ef svo er
gætu grafirnar verið
úr heiðni. Annar
merkilegur fundur
var svo eldstæði
sem fannst við eina
gröfina. Steinunn
sagðist telja að þetta
eldstæði hafi verið
notað við útför. Það
er þekktur heiðinn
siður í Skandinavíu
að kveikja eld í
grafstæðum.
En hvemig skyldi það vera að
hafast við úti í einu versta sumri
sem Austfirðingar muna eftir og
vinna slíka nákvæmnisvinnu sem
fornleifauppgröftur er? Þegar
blaðamenn Austurlands heim-
sóttu uppgröftinn virtust tvö
hljóð einkenna fræðimennina:
Nefsog og hósti. Uppgröfturinn
gengur svo hægt að það er erfitt
að vinna sér til hita og þess
vegna er fræðimönnunum nánast
alltaf kalt við vinnu sína. Stein-
unn sagði það vera ótrúlegt hvað
fólkið hefði þó verið duglegt við
vinnuna, t.d. hefði það aðeins
tekið einn dag í frí í allt sumar.
Steinunn sagði sumarið hafa
verið afar kalt en ekki hafí rignt
Þegar blautt er í veðri breytist vinnusvœði fornleifafrœðinganna í
forarsvað. „Ef menn gœta sín ekki sökkva menn frá 17. öld niður
íþá 12. í einu skrefi“ eins og Steinunn orðaði það. Ljósm. as
neitt sérlega mikið því að mjög
erfitt er að vinna í hellirigningu.
„Maður stígur úr 17. öld niður í
þá 12. áðuren maður veitafþeg-
ar rignir því þá breytist svæðið í
forarsvað“,sagði Steinunn og
brosti.
Blaðamönnum Austurlands
lék mikil forvitni á að vita
hvernig veðrið og vinnan legðist
í ítölsku fornleifafræðingana tvo
sem eru að sjálfsögðu vanar allt
öðrum kringumstæðum. ítölsku
Steinkross sem fannst við uppgröftinn, en
krossin er liöggvinn úr sérkennilegum
konurnar heita Barbara Rotundo
og Silvia Panti og hlutu þær
báðar menntun sína í Róm og
eru þær báðar sérfræðingar í
miðaldafornleifum. Þær hafa
unnið við fomleifauppgröft á
Italíu. Þær unnu báðar í Umbria
í Mið-Italíu eftir jarðskjálfta sem
urðu þar og þær unnu m.a. við að
gefa ráð um hvernig mætti
varðveita minjar og lagfæra þær
skemmdir sem urðu í
jarðskjálftanum. Barbara og
Silvia segjast hafa vanist veðrinu
ágætlega þó að það hafi verið
kalt í fyrstu, en þær voru að
vinna í 35 stiga hita í Róm áður
en þær komu til Seyðisfjarðar en
þar hefur hitinn verið milli 5 og
10 gráður í allt sumar. Þær segja
reynsluna hér vera góða að því
leyti að þær aðferðir sem notaðar
eru við uppgröftinn eru ólíkar
því sem þær eru vanar, en það
veiti þeim nýja sýn á vinnu-
brögð. Barbara og Silvia segja
þær uppgvötanir sem gerðar hafa
verið við uppgröftinn vera mjög
áhugaverðar þó að þær séu ekki
sérfræðingar í Norðurlandasögu.
Þær segjast báðar vera hrifnar af
Islandi þó að þær hafi ekki náð
að skoða sig mjög mikið um.
Þær hafa t.d. ekki skoðað
Reykjavík en þeim finnst náttúra
landsins vera stórkostleg.
steim.
Ljósm. as
Hönnum vefsíður fyrir fyrifceki,
# stofnanir og einstaklinga|
IÐURINN
Eldsmiðurinn - austfirskt 21, aldar fyrirtœki
Sími: 478-1600
webmaster@eldhorn,is