Austurland - 20.08.1998, Blaðsíða 4

4
FIMMTUDAGUR 20. ÁGÚST 1998
Fræðslunet Austurlands
menntun, atvlnna, byggð
Undanfama mánuði hefur á veg-
um s.k. Háskólanefndar SSA, í
góðri samvinnu við starfsmenn
framhaldsskólanna á Austur-
landi og menntamálaráðuneytis-
ins, verið unnið að stofnun
Fræðslunets Austurlands. Starf
þetta á sér nokkum aðdraganda,
en á aðalfundi SSA í fyrra var
samþykkt að fela nefndinni að
vinna að því að koma á fót „mið-
stöð háskóla- og endurmennt-
unar á Austurlandi & hellip; í
samstarfi við austfirskt atvinnu-
líf, aðila sem sinna háskóla-,
endur- og símenntun svo og
stofnanir sem vinna að byggða-
málum“. Eins og sjá má á þessari
tilvitnun eru tengdir saman þrír
mikilvægir þættir: menntun,
atvinnulíf og byggðamál. Þessi
atriði mynda órofa heild og
verður að hugsa þannig ef vænta
á jákvæðrar byggðaþróunar á
Austurlandi í framtíðinni.
Undirbúningur ofangreindrar
miðstöðvar, sem í dag er kölluð
Fræðslunet Austurlands, hefur
verið nokkuð flókinn þar sem
um samstarf margra og ólíkra
stofnana er að ræða, en nú er svo
komið að séð er fram á formlega
stofnun fræðslunetsins innan
fárra vikna. Starfsemi á vegum
þess mun þó heijast strax í næsta
mánuði. Nú þegar hefur verið
auglýst nám á þriðja ári í
rekstrarfræði við Háskólann á
Akureyri. Fljótlega verður síðan
kynnt nám á vegum Háskóla
íslands og Endurmenntunar-
stofnunar Háskóla íslands. Þá er
og fyrirhugað fjarnám í forritun
á vegum Viðskiptaháskólans í
Reykjavík. Gengið hefur verið
frá skráningu nemenda í það
nám. Hér er um að ræða, að
þessu sinni, ákveðið þróunar
samstarfsverkefni á milli Við-
skiptaháskólans og Fræðslunets-
ins. Loks er í undirbúningi sam-
starf við Kennaraháskóla
Islands.
Tilgangur fræðslunetsins-
Háskólanám og
símenntun
Segja má að megintilgangur
þessa fræðslunets sé tvíþættur.
Annars vegar að hlutast til um að
boðið verði upp á nám á há-
skólastigi á Austurlandi frá starf-
andi háskólum og hins vegar að
efla símenntun og fullorðins-
fræðslu í fjórðungnum á sem
flestum sviðum og öllum skóla-
stigum, ef svo má segja. Varð-
andi háskólanámið þá er vonin
sú að hvort tveggja geti orðið um
að ræða, reglulegt háskólanám og
nám stundað með starfi, sem þá
tæki væntanlega lengri tíma að
ljúka. Símenntun er aftur á móti
rétt að skilja í víðu samhengi.
Hún getur verið á háskólastigi,
fyrir þá sem sinna mjög
sérhæfðu starfi án þess að hafa
einhverja sérstaka formlega
menntun eða fyrir þá sem eru að
leita sér að einhvers konar lífs-
fyllingu með tómstundanámi.
Reyndar er ekki rétt að vera um
of bundinn af formlegum skilum
á milli skólastiga þegar um sí-
menntun er að ræða, því á end-
anurn er það er einstaklingsins
að ákveða hvað hann vill og
ræður við. Það er hugmynd
þeirra sem standa að undirbún-
ingi fræðslunetsins að draga úr
þessum skilum, m.a. með því að
færa háskólanám inn í fram-
haldsskólana með tækninni sem
gerir fjarkennslu mögulega og
með því að virkja kennara
framhaldsskólanna við háskóla-
kennsluna, t.d. sem aðstoðar-
menn háskólakennaranna.
Fræðslunet Austurlands verð-
ur byggt upp á nánu samstarfi
m.a. við framhaldsskólana á
Austurlandi, háskólastofnanir á
Islandi (og kannski víðar seinna
meir), við aðrar stofnanir sem
bjóða upp á nám svo og vonandi
stofnanir sveitarfélaga. En einn-
ig er gert ráð fyrir að aðilar at-
vinnulífsins komi formlega að
mótun og stjómun þess. Fræðslu-
netið á að vera nokkurs konar
tengiliður á milli þeirra aðila
sem nú sinna háskólakennslu og
þeirra sem bjóða upp á fullorð-
insfræðslu og símenntunamám
annars vegar og hins vegar ein-
staklinganna, fyrirtækja og
stofnana á Austurlandi. Hlutverk
þess á að vera að útvega þessum
aðilum í fjórðungnum það nám
eða þau námskeið sem þeir þurfa
og óska eftir hverju sinni. Það á
að geta lagt á ráðin með fag-
hópum ýmiss konar, sem vilja
bæta við þekkingu sína, um
lengra eða styttra nám, útbúið
námskeiðspakka fyrir þá og séð
um mest allan þann undirbúning
sem til þarf þar til að kennslunni
kemur. Fræðslunetið mun einnig
sjálft hafa fmmkvæði að náms-
framboði sem almenn þörf er
talin á.
Fyrirkomulag námsins
Við undirbúning að stofnun
Fræðslunets Austurlands hefur
verið lögð áhersla á notkun fjar-
skiptabúnaðar við miðlun náms-
efnis. I Framhaldsskólanum í
Austur-Skaftasýslu, Verkmennta-
skóla Austurlands og Mennta-
skólanum á Egilsstöðum verður í
haust komið fyrir gagnvirkum
sjónvarpsbúnaði sem þessir
skólar munu nota í sínu almenna
starfi, en verður einnig notaður
við kennslu á vegum fræðslu-
netsins. Með þessum tækjum
verður í beinni, gagnvirkri út-
sendingu hægt að stunda nám í
rauninni frá skóla hvar sem er í
heiminum. Þegar um fjarkennslu
er að ræða er þó enn um stundir
í meira mæli átt við nám þar sem
námsefnið, verkefni, fyrirlestrar
og þess háttar er sótt af heima-
síðum skólanna af Internetinu og
þar sem samskipti nemanda og
kennara fara fyrst og fremst fram
með aðstoð tölvupósts. Ekki má
þó gleyma því að enn um sinn
mun stór hluti námskeiða fara
fram með hefðbundnum hætti,
þar sem nemandi og kennari sitja
saman í kennslustofu. Kosturinn
hins vegar við þessa nýju fjar-
skiptatækni er að hún brýtur þá
múra sem fjarlægðir hafa hingað
til skapað og gerir jafnvel hverj-
um og einum mögulegt að
stunda námið þegar henta þykir.
Nám með þeim hætti, heima í
fjórðungnum, gefur fólki þannig
aukin færi á að menntast og
endurmenntast án þess að flytj-
ast búferlum með öllu því raski
sem því getur fylgt. Þeir sem
unnið hafa að undirbúningi
Fræðslunets Austurlands telja
margir að hér sé um að ræða
lll.l'
Síðasta ferðin tii Færeyjar verður
farin fimmtudaginn 3.september og
komið heim aftur 8. september.
FiW'tefflríl »l.W.rWsÍ!Í3l(Hjf
^AaUSTFAR ehf.
710 SEYÐSFIRÐI - 0) 472-1111 - FAX 472-1105
stórt skóla- og byggðapólitískt
mál fyrir Austfirðinga. En hér er
einnig um að ræða stórt mál út
frá sjónarhóli atvinnulífsins, sér-
staklega ef höfð eru í huga náin
tengsl þess við mikilvægi endur-
eða símenntunar á þessum hrað-
breytanlegu tímum þar sem allt
er öðru háð í okkar hnattræna
samfélagi og þar sem nýjustu
upplýsingarnar og þekkingin
skipta mestu.
Gildi símenntunar
Það viðhorf hefur lengi verið
ríkjandi að námi ljúki þegar ein-
staklingur lýkur hefðbundnu
skólanámi og að sú menntun
nýtist út ævina. Kannski gerði
hún það líka að einhverju leyti,
fram á síðustu ár. Nýir tímar
krefjast hins vegar nýrra við-
horfa og nýrra áherslna. Flestir
sem komnir eru á miðjan aldur,
svo ekki sé talað um þá sem eldri
eru en það, þekkja af eigin raun
þær miklu breytingar sem orðið
hafa á starfsumhverfi flestra
atvinnugreina á síðustu árum,
þær hröðu tæknilegu umbylting-
ar sem eiga sér stað með skömmu
millibili og þær kröfur sem þessi
þróun leggur á hvern einstakling
sem starfsmann eða almennan
borgara. Eg vil í þessu samhengi
minna á ágæta grein Magnúsar
Guðmundssonar sem birtist í
Austra í sumar um breytingar á
starfsumhverfi starfsfólks í
fiskimjölsbræðslum.
Hingað til hafa aðgerðir
fyrirtækja til að styrkja sam-
keppnishæfni sína og framleiðni
einkum miðast við fjárfestingu
til að auka hagkvæmni og tækni.
Nú þurfa fyrirtæki að huga að
aðgerðum á fleiri sviðum. Þar er
símenntun og þjálfun stjómenda
og starfsfólks mjög mikilvæg.
Flest bendir til að fjárfesting í
þekkingu og þjálfun starfsfólks
verði jafn mikilvæg í rekstri
fyrirtækja og fjárfesting í öðrum
þáttum er tryggja arðbæran
rekstur. Ljóst er að símenntun
eykur ekki aðeins hæfni stjórn-
enda og starfsfólks til að takast á
við störf sín heldur getur hún
einnig aukið framleiðni, sveigj-
anleika og skilvirkni á vinnu-
stað. Það er því til margs að
vinna í þessu samhengi.
Menntun er byggðamál
En það er fleira sem segir okkur
að viðhorfsbreytinga og átaks sé
þörf þegar um samtengingu
menntunar og atvinnulífs er að
ræða. Þróun ársverka í þeim
atvinnugreinum sem helst eru
einkennandi fyrir fjórðunginn er
t.d. á þann veg. A íslenskum
vinnumarkaði fækkaði ársverk-
um í landbúnaði um 1742 á tíma-
bilinu 1990 til 1995, í sjávarút-
vegi fækkaði um 576, í iðnað um
3342 og í samgöngum um 209.
Arsverkum í þjónustu fjölgaði
hins vegar um 3003 á sama tíma.
Því er svo loks spáð að ársverk-
um í landbúnaði fækki um 300-
600 á íslenskum vinnumarkaði á
næstu fimm árum og ársverkum
í sjávarútvegi (veiðum og vinnslu)
fækki um 4200 á sama tíma.
Arsverkum í iðnaði mun líklega
fjölga um 2000 og margvísleg-
um þjónustustörfum um 2500.
Það er löngu vitað að þau árs-
verk sem hverfa í frumvinnslu-
greinum eru einkum á lands-
byggðinni, en fjölgunin mun
líklega eiga sér stað að mestu á
höfuðborgarsvæðinu ef ekkert er
að gert.
Rétt er og að hafa í huga í
þessu samhengi það sem fram
kom í rannsóknarskýrslu Stefáns
Olafssonar, Búseta á Islandi, að
atvinnumál og menntunarmögu-
leikar skipta mestu máli um það
hvers vegna fólk hefur flust
búferlum á síðustu árum eða
hyggst gera það á næstu tveimur.
Um þrjátíu af hundraði þeirra
landsbyggðarmanna sem hyggja
á flutning ætla að gera það af
menntunartengdum ástæðum af
einu eða öðru tagi. Þá er vert að
veita því athygli sem fram kom í
könnum sem Katrín María
Magnúsdóttir frá Egilsstöðum
gerði meðal framhaldsskóla-
nema á Austurlandi s.l. vetur. En
svo virðist sem um 78% svar-
enda vilji eiga kost á því að
stunda nám á háskólastigi á
Austurlandi. Um 70% töldu
jafnframt að þeir myndu flytja
frá Austurlandi í framtíðinni til
þess að mennta sig. Astæðan er
auðvitað sú að á Austurlandi er
ekki hægt að stunda nám á
háskólastigi. Einnig er vert að
gefa gaum niðurstöðum úr ann-
arri könnun sem gerð var fyrir
Háskólanefnd SSA í fyrra um
stöðu háskólamenntunar í at-
vinnulífi á Austurlandi. Meðal
annars voru stjómendur spurðir
hvort þörf væri fyrir aukna þekk-
ingu meðal almennra starfs-
manna fyrirtækja í kjördæminu
og svömðu 78% stjómenda því
játandi. I frekari svömm kom
fram að tölvuþekking skorti fyrst
og fremst, en í næstu sætum
komu framleiðslu- og þjónustu-
þekking, þekking á gæðamálum
og tungumálaþekking. Helstu
leiðina til að auka þekkinguna
meðal starfsmanna sinna sáu
stjómendurnir einkum í sérhæfð-
um námskeiðum en síðan í end-
urmenntun. Loks kom fram að
mikill skortur er á sérfræðiþekk-