Austurland - 10.09.1998, Side 4
4
FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 1998
Náttúruspjöll vcgna Fljótsdalsvirkjunar
Fyrirhuguð Fljótsdalsvirkjun hefur mikið verið á döfinni undanfarið, en hún á nú hálfrar aldar sögu að
baki. Sú saga er vörðuð tilviljunarkenndum atvikum og hrossakaupum. Náttúruvemdarráð féllst á þessa
virkjun, til að ná fram friðlýsingu Þjórsárvera, og Alþingi heimilaði hana 1981. Virkjunarleyfi var gefið
1991.
Frá sjónarmiði náttúraverndar er þetta sannkölluð slysasaga, því að þama eru meiri náttúruverðmæti
í húfi en dæmi eru til við nokkra aðra virkjun á Islandi. Viðhorfin hafa breyst og nú myndi líklega fáum
detta í hug að stofna til hennar.
Svo virðist sem margir séu ekki nógu vel upplýstir um tilhögun þessarar virkjunar, eða um náttúru-
far virkjunarsvæðisins, og geri sér ekki grein fyrir því sem þar er í húfi. Hér verða talin upp helstu
náttúraverðmæti sem spillast eða fara forgörðum við fyrirhugaða Fljótsdalsvirkjun
Tilhögun virkjunar
Samkvæmt nýjustu hönnunar-
áætlun Landsvirkjunar (1998) er
áætlað að stífla Jökulsá í Fljóts-
dal rétt fyrir ofan Eyjabakkafoss,
með 4 km langri grjótstíflu og
yfirfalli austan ár. Mesta hæð
stíflu yrði um 25 m í farvegi ár-
stað. Upp af bænum Hóli yrði
reistur um 30 m hár jöfnunartum
á göngunum. Stöðvarhús og
spennar verða inni í fjallinu.
Þangað liggja aðkomugöng úr
Teignum, sem byrjað var að
grafa 1991. Frá stöðvarhúsi
rynni vatnið um frárennslisgöng
aftur út í Jökulsá. Uppsett afl
kvíslum Hölknár og Grjótár,
með samtals um 1,5 km löngum
stíflum og 4 km löngum skurð-
um. (Sjá meðf. kort).
Eyjabakkar
Eyjabakkar eru flæðislétta í
grunnu og víðu dalverpi austan
Snæfells, sem Jökulsá í Fljótsdal
kvíslast um, milli gróinna bakka,
eyja og hólma, með óteljandi
pollum og tjömum. Þessi mósaík
gróðurvana aura, iðgrænna hólma,
grárra og blárra árkvísla, og
marglitra tjama, í grennd við
hvítan jökul og hlíðar Snæfells,
er listaverk náttúrunnar sem
varla á sinn líka. (Md.)
Eyjabökkum er oft jafnað við
Þjórsárver við Hofsjökul. Ýmis-
legt er sameiginlegt með þessum
tveimur vinjum, en þær eru samt
ólíkar um margt.
Eyjabakkar liggja að jafnaði
um 70 m hærra yfir sjó. Þó era
þar ekki teljandi freðmýrar, eins
og í Þjórsárverum, enda er loft-
slag meginlandskenndara og
hagstæðara lífi. Ríkulegur gróð-
ur og dýralíf þrífst á báðum svæð-
um, og bæði eru mjög mikilvæg
nsaiju-
(1833 m), og iui.
miklu hvel Vatnajökuls, gefur
svæðinu sérstakt gildi, og á sinn
þátt í fjölbreytni þess og grósku.
a) Votlendi og gróður. Af
þeim 43 ferkm., sem færu undir
miðlunarlón Flótsdalsvirkjunar
eru 37 ferkm. gróið land, eða um
86 %. Um þriðjungur þess er
votlendi. Af því eru Eyjar og
Eyjafellsflói vistfræðilega mikil-
vægust. Þar er um að ræða flóa-
land, með ríkulegum staragróðri,
sem er alsett grannum tjömum,
og umkringt kvíslum og lænum
af jökulvatni og bergvatni. Hvergi
á Islandi er samsvarandi votlendi
að finna í þessari hæð yfir sjó
(um 650 m), eða svo nálægt
jökli. Háplöntuflóra er fjöl-
breyttari á Eyjabökkum en á
nærliggjandi öræfasvæðum.
b) Dýralíf. Fuglalíf er mikið
og fjölbreytt á Eyjabökkum, og
ber mest á heiöagœs og álft.
Alftaveiði var fyrrarn talin þar til
hlunninda. A svæðinu er ekki
mikið heiðagæsavarp, en aftur á
móti er það mjög þýðingarmikið
fyrir heiðagæsir í fjaðrafelli, er
safnast þar saman í júlí. Á tíma-
bilinu 1987-1997, var gæsafjöld-
inn að meðaltali 8400 fuglar. Ár-
ið 1991 töldust þær rúmlega 13
þúsund, sem er um helmingur
allra geldra heiðagæsa á landinu,
og um 10-15 % af öllum geldfugl-
um í íslensk-grænlenska heiða-
gæsastofninum, eða um 7% af
þessum stofni, og um leið er það
stærsti hópur geldgæsa sem
vitað er um í heiminum.
Samkvæmt Ramsar-sáttmál-
anum um verndun votlendis,
sem Islendingar hafa undirritað,
og skilgreiningu alþjóðlega fugla-
vemdarráðsins, eru svæði talin
hafa alþjóðlegt vemdargildi ef
1% eða meira af einhverjum
stofni vatnafugla nýtir þau í
lengri eða skemmri tíma.
Eyjabakkar hafa því ótvírætt
verndargildi á heimsmæli-
kvarða.
Hreindýr nýta sér Eyjabakka-
svæðið til beitar, einkum seinni
part sumars, og virðast nú sækja
þangað um miðsumar í auknum
mæli. Samkvæmt júlítalningum
áranna 1992-97 voru að meðal-
tali 38% allra hreindýra á Snæ-
fellsöræfum austan Snæfells, en
aðeins um 9% á árunum 1979-
91. Beitargildi þess gróðurlendis
sem færi undir vatn hefur Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins
áætlað að svari til 1280 ærgilda,
miðað við 2,5 mánaða beitartíma.
c) Jökulgarðar. Eyjabakka-
jökull hefur nokkrum sinnum
hlaupið fram á síðustu 110 árum,
og vanalega ýtt upp mikil-
fenglegum jökulgörðum (enda-
Kort af fyrirhugaðri Eyjabakkavirkjun. Samkvœmt hugmyndum
verður Jökulsá á Fljótsdal stífluð rétt fyrir ofan Eyjabakkafoss.
innar, og mesta vatnsborðssveifla
um 16 m. Er þá miðað við að
hæsta vatnsborð verði 664,5 m
y.s. Lónið sem myndaðist fyrir
innan stífluna yrði um 43 km2,
og nýtanleg miðlun um 500
gigalítrar. Mestallt undirlendi
austan og suðaustan Snæfells
færi undir þetta lón, sem yrði
tiltölulega grannt. Það myndi ná
inn að Eyjabakkajökli, en Eyja-
fell og hæstu jökulgarðar myndu
standa upp úr því sem eyjar.
Ur Eyjabakkalóni yrði vatn-
inu veitt í 31 km löngum jarð-
göngum út Fljótsdalsheiði, og
steypt niður í stöðvarhús í
Teigsfjalli innan við Valþjófs-
Fljótsdalsvirkjunar er áætlað 210
MW, og orkuvinnsla um 1250
GWst á ári.
I Eyjabakkalón er fyrirhugað
að veita vatni sem til næst af efri
hluta Hrauna, þ.e. úr upptaka-
kvíslum Keldár og þverám henn-
ar (Sauðárveita), með um 5,7 km
löngum skurðum og 2 km stífl-
um. Að vestan er áætlað að veita
Hafursá í um 2 km löngum
skurði inn í lónið, og taka Haf-
ursárkvísl beint í göngin. Enn-
fremur er áætlað að byggja um
10 m háa stfflu í Laugará ofan
við Laugafell og veita henni
niður í aðalgöngin. í hana yrði
svo aftur veitt vatni úr upptaka-
Amordidi
Arnardals- og Brúarvirkju
(ásamt Kárahnúkavirkjun
_ *•» v
' Otlýu-
Jlg-iuóuv
Arnordalavirkjun 240 MW
Arnardolslón 1340 Gl
yv 548 my.s.
Kórohnjúkavlrkjun 545 MW
^/Búrfcll
Hálslón 1500 Gl
yv 618 my.8.
A SNftótl,
Eyjabakkalón 500 Gl
LÓKSTtfL
Þjófalimilv.a?'
LANPSVIRKJUM