Austurland - 10.09.1998, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 1998
5
Eyjabakkar: Þessi mósaík gróðurvana aura, iðgrœnna hólma,
grárra og blárra árkvísla, og marglitra tjarna, í grennd við hvítan
jökul og hlíðar Snœfells, er listaverk náttúrunnar sem varla á
sinn líka, segir meðal annars í greininni.
mórenum) í þeim hlaupum. í
hlaupinu 1890 gekk jökullinn
lengst fram, og skóflaði þá upp
votlendisjarðvegi í allt að 20 m
háa hryggi, sem kallaðir eru
Hraukar, en þá er aðallega að
finna austur frá Eyjafelli. Fram-
an við hraukana hefur jarðvegur-
inn á nokkrum stöðum lagst í fell-
ingar, sem líkjast vatnsöldum,
og ná allt að Vi km fram á slétt-
una. Þessar jökulöldur eiga ekki
sinn líka hér á landi, og líklega
ekki heldur í öðrum löndum. Þær
myndu hverfa í Eyjabakkalónið.
Snæfell
Hið óviðjafnanlega útsýni af
Snæfelli, þar sem Eyjabakkar em
eitt helsta djásnið, myndi bíða
mikinn hnekki við Fljótsdals-
virkjun. Framan af sumri yrði
lónstæðið öskugrá flatneskja, og
stíflur og skurðir yrðu áberandi í
austur og norðurátt..
Ef til þess kemur að þverán-
um úr Snæfelli verði veitt í miðl-
unarlón eða göng, verður fjallið
umkringt stíflum og skurðum í
hálfhring að norðanverðu, sem
myndu ná langleiðina að Snæ-
fellsskála, og aðgengi að fjallinu
yrði stórlega skert, fyrir utan þau
hrikalegu lýti, sem af því myndu
leiða. Samkvæmt nýjustu rann-
sóknum er Snæfell virkt eldfjall,
þó það hafi ekki gosið á söguleg-
um tíma. Eldgosi í fjallinu gætu
fylgt mikil vatnsflóð eða jökul-
hlaup.
Þetta hæsta fjall landsins utan
jökla, sem margir telja eitt hið
fegursta og tignarlegasta hér á
landi, er auk þess í hugum Aust-
firðinga umvafið sérstökum
helgiljóma.
Jökulsárfossar og gljúfur
í Jökulsá í Fljótsdal er mikið
fossaval. Af jökulsám landsins
er það líklega aðeins Jökulsá á
Fjöllum sem býr yfir meira fossa-
skrúði. Á bilinu frá Kleif í Fljóts-
dal upp að Eyjabökkum eru um
15 fossar og fossasyrpur. Nokkr-
ir þessara fossa eru í tölu hinna
stærstu og veglegustu hér á landi,
svo sem Faxfoss (um 20 m ) og
Kirkjufoss (um 30 m). Eftir
virkjun yrðu efri fossarnir varla
til lengur, og þeir neðri ekki
nema svipur hjá sjón.
Á tveimur stöðum myndar
Jökulsá nokkurra km löng og allt
að 70 m djúp gil eða gljúfur,
með fossum og flúðum, sem eru
mjög fjölbreytt að bergmyndun-
um og víða gróðurrík, jafnvel
skógi vaxin. Við virkjun myndu
þau breyta verulega um svip.
Fossar í öðrum ám
I Keldá eru margir fagrir en lítt
þekktir fossar, sumir í mjög
gróðurríku og fögru umhverfi.
Við ármót Keldár og Ytrí-Sauð-
ár eru háir og tignarlegir fossar í
báðum ánum. Allir þessir fossar
myndu breytast verulega ef
Sauðárveita í Eyjabakkalón yrði
framkvæmd.
I Hafursá er snotur foss, og í
Laugará eru tveir undur fagrir
fossar: Slœðufoss og Stuðlafoss.
Þessir fossar myndu hverfa við
Fljótsdalsvirkjun, skv. núverandi
áætlun.
Grjótá leggur til mest af vatni
Þuríðarstaðadalsár (Þuru), en í
henni eru nokkrir fossar. I
Hölkná er einn myndarlegur foss
í Hölknárgili.
Gönguleiðir
Leiðin milli Fljótsdals og Lóns,
yfir Eyjabakkajökul, með við-
komu í skálum Ferðafélags
Fljótsdalshéraðs við Snæfell og
Geldingafell, er nú orðin ein vin-
sælasta gönguleið landsins. Ljóst
er að Fljótsdalsvirkjun myndi
hafa veruleg áhrif á hana. Að
sjálfsögðu spillist einnig göngu-
leiðin upp á Snæfell og umhverf-
is það, að ógleymdri gönguleið
upp með Jökulsá.
Áfok og landbrot
Eyjabakkalón er tiltölulega
grunnt og víðfeðmt, og myndi að
líkindum tæmast að mestu í
flestum árum seinni hluta vetrar.
Ef ekki eru snjóalög því meiri
gæti orðið umtalsvert áfok af
jökulleir úr lónbotninum, eink-
um til austurs og norðurs. Þar
sem hæsta vatnsborð lónsins
liggur á jarðvegi og grónu landi,
má ætla að geti orðið verulegt
landbrot af völdum vatns og íss,
og jafnvel uppblástur út frá
bökkum.
Efnistaka, úrgangur
Ráðgert er að grjótnám í Eyja-
bakkastíflu fari aðallega fram í
stuðlabergslagi austan Jökulsár.
Jökulruðningur í þéttiefni yrði
tekinn á ýmsum stöðum í ná-
grenni stíflanna. Fyrirhugað er
að nema steypuefni niðri í Fljóts-
dal, á melum við Bessastaðaá.
Grjótmulningi úr göngunum yrði
komið fyrir í lægðum nálægt
aðkomugöngum.
Vegir og raflínur
Uppbyggður vegur hefur þegar
verið lagður að Laugarfelli. Fram-
lengja verður þann veg að stíflu-
stæðum við Snæfell ef til virkj-
unar kemur, og austur á Hraun,
vegna Sauðárveitu. Haustið 1991
óskaði verktakinn (Hagvirki h.f.)
eftir því að leggja fullkominn
brlveg inn Norðurdal og gegnum
Kleifarskóg, til að tengja saman
vinnubúðir og vinnusvæði.
Gert var ráð fyrir að tengja
núverandi „Byggðalínu", við
Fljótsdalsvirkjun, með 132 kíló-
volta línu, sexfaldri á jámgrinda-
staurum, og leggja hana út miðj-
an Fljótsdal.
Umhverfísmat
Þótt ýmsar rannsóknir hafi farið
fram á landslagi og lífríki Eyja-
bakka, teljum við langt frá að
þær séu nægilegar til að meta á
raunhæfan hátt verndargildi
þessa svæðis. Því er óhjákvæmi-
legt að þar fari fram umhverfis-
mat samkvæmt núgildandi lög-
um og reglum, eins og fjölmarg-
ir hafa lagt til í ræðu og riti.
Annað er ekki sæmandi fyrirtæki
eins og Landsvirkjun, sem er
eign þjóðarinnar, og er mikið í
mun að skapa sér nýja og rétt-
sýna ímynd. Hér má ekki rasa
urn ráð fram, til þess er allt of
mikið í húfi.
Egilsst., í september 1998.
Helgi Hallgrímsson &
Skarphéðinn G. Þórisson
Daglegar
ferðir
Neskaupstaður s. 477 1190
Eskiijörður s. 476 1203
Reyðarfjörður s. 474 1255
Viggó P
V öruf lutningar
0)477 1190
Sýning tileinkuð Snorra Gunnarssyni
Sýning tileinkuð smiðnum og klœð-
skeranum Snorra Gunnarssyni var
sett upp á Skriðuklaustri í Fljótsdal 4.
júlí sl. Hún mun standa til 1. október.
Laugardaginn 4. júlí hófst á
Skriðuklaustri í Fljótsdal sýning
tileinkuð smiðnum og klæðsker-
anum Snorra Gunnarssyni. Frá
því að sýningin hófst hafa 1500
manns mætt á sýninguna og
virðist almenn ánægja vera með
sýninguna.
Snorri fæddist á Egilsstöðum
26. júní 1907, sonur Bergljótar
Stefánsdóttur og Gunnars Sigurðs-
sonar er þar bjuggu um nær
hálfrar aldar skeið og var Snorri
elstur 14 systkina. Snoni var þeg-
ar á unga aldri orðlagður hag-
leiksmaður, hvort sem var til
smíða eða sauma. Laust upp úr
1930 flutti hann sig um set frá
bemskuheimili sínu að Egils-
stöðum yfir í Eiríksstaði á Jökul-
dal, en þar og á Vaðbrekku í
Hrafnkelsdal taldi Snorri heimili
sitt næstu 40 árin eða svo, þegar
hann flyst aftur á æskuheimili
sitt og er þar til heimilis það sem
eftir er ævinnar.
Viðfangsefni Snorra voru af
ótrúlega fjölbreyttum toga, sem
má þó í stómm dráttum skipta í
þrennt. Má þar nefna viðgerðir,
endurbætur og smíðar á ýmsum
áhöldum og tækjum. f
þessum flokki má nefna
tæki eins og saumavélar,
úr og klukkur af ýmsurn
stærðum og gerðum, smíða-
áhöld o.fl. Gerði hann m.a.
upp tvær forláta Borg-
undarhólmsklukkur. Aðra
á Egilsstöðum í félagi við
bræður sína, en hina gerði
hann við og endurbyggði
þótt illa væri farin, í upp-
runalega mynd fyrir Geir á
Sleðbrjót í Hlíð. Ekki er
vitað annað en klukkur
þessar þjóni tímatalinu nú
sem fyrr. Mikið safn
saumavéla fór um hendur
Snorra og átti hann sjálfur
talsvert safn þeirra. Mun
honum hafa þótt þær betri
eftir því sem þær vom eldri. Sem
dæmi um vel unnin og þakklát
verk vitnar þessi vísa Stefáns í
Merki að lokinni dvöl Snorra á
heimilinu:
Eldavélin er sem ný,
engin klukka stendur,
saumavélar sauma, því
svona eru Snorra hendur.
Næst er að nefna innréttingar
og smíði heilla íbúðarhúsa á
Jökuldal, í Hlíð og í Fljótsdal,
sem hann stóð einn að eða að
einhverju leyti í félagi við aðra.
Má nefna íbúðarhúsið á Vað-
brekku, eldri bæinn, Eiríksstaði
1 og 2, Surtsstaði og fleiri.
Þriðja viðfangsefnið sem
Snorri fékkst við, saumaskapur-
inn, telst að mörgu leyti merkast.
Þar er fjölbreytnin með ólíkind-
um, en alúðin og vandvirknin
ávallt hin sama, hvort sem saum-
aðir voru skóleppar úr einhverj-
um afgöngum sem til féllu, prjón-
aðir leistar eða föðurland ellegar
saumaðir íslenskir þjóðbúningar
úr dýrindisefni. Snorri saumaðir
upphluti og peysuföt á mikinn
fjölda kvenna.
Snorri Gunnarsson andaðist
hinn 12. mars 1989 og var jarð-
sunginn frá Valþjófsstaðakirkju
tæpri viku síðar eða laugar-
daginn 18. mars.
Sýningin á Skriðuklaustri
verður opin til 1. október.
Eitt af því sem Snorri tók sér fyrir hendur voru viðgerðir
ýmiskonar hlutum, t.d. klukkum og saumavélum. Á myndinni sé
ein af þeim vélum sem hann gerði upp. Ljósm. 1