Austurland - 26.11.1998, Page 6

6
FIMMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1998
Verður byggðavandinn
Á dögunum lagði forsætisráð-
herra fyrir Alþingi þingsályktun-
artillögu um stefnu íbyggðamál-
um fyrir árin 1998-2001. Tillag-
an byggir á viðamiklum rann-
sóknum sem farið hafa fram á
orsökum byggðavandans og er
helst byggt á rannsóknum Rann-
sóknarstofnunar Háskólans á
Akureyri og dr. Stefáns Olafs-
sonar, félagsfræðiprófessors.
Með tillögunum stefnir ríkis-
stjómin djarflega á að fjölgun á
landsbyggðinni verði ekki undir
landsmeðaltali og skal hún nema
10% til ársins 2010. Tillagan er
fjórþætt að uppbyggingu og er
lagt til að gripið verði til aðgerða
á þremur sviðum: I atvinnulífi, í
menntunar-, þekkingar- og menn-
ingarmálum, leitast verði við að
jafna lífskjör og bæta umgengni
við náttúruna. Við skulum skoða
tillögurnar á þessum fjórum
sviðum í stuttu máli:
1. Nýsköpun í atvinnulífi
Vinna á markvisst að aukinni
fjölbreytni atvinnulífs á lands-
byggðinni. Það á helst að gera
með því að efla þróunarstofur og
treysta þannig grundvöll til ný-
sköpunar og aukinnar fjöl-
breytni. Þróunarstofurnar eiga
að auka samkeppnishæfni fyrir-
tækja á landsbyggðinni og að-
stoða fyrirtæki að afla sér fjár-
magns í formi lána og styrkja.
Lánastarfsemi Byggðastofnunar
á að efla og hana á að reka á
arðsemisgrundvelli. Til þess að
tryggja nauðsynlegt eigið fé í
nýsköpunarverkefni á að koma á
fót eignarhaldsfélögum á lands-
byggðinni með aðild Byggða-
stofnunar og verði til þess sér-
staklega varið allt að 300 millj-
ónum króna á fjárlögum hvers
árs. Þátttaka Byggðastofnunar
getur samt ekki numið nema
40% af hlutafé viðkomandi fé-
lags. Skapa á skilyrði til þess að
styðja sérstaklega aðgerðir á af-
mörkuðum svæðum þar sem
veruleg röskun verður á atvinnu-
háttum og búsetu og verði sér-
staklega hugað að þeim byggð-
um þar sem atvinnulíf er fábreytt
og útgerð á í vök að verjast. Leggja
á áherslu á að opinberum störf-
um fjölgi eigi minna hlutfalls-
lega á landsbyggðinni en á höf-
uðborgarsvæðinu. Því markmiði
á m.a. að ná með því að staðsetja
nýja starfsemi hins opinbera á
landsbyggðinni. Nýjum stóriðju-
verkefnum á að finna stað utan
athafnasvæða höfðuborgarinnar
og þannig á að stuðla að varan-
legri fólksfjölgun á landsbyggð-
inni og fjölbreyttara framboði at-
vinnutækifæra þar. Einnig á að
fara fram greining á möguleik-
um einstakra landshluta á hinum
ýmsu sviðum atvinnulífsins og
miðist opinberar aðgerðir við að
nýta styrkleika hvers svæðis til
atvinnusköpunar.
2. Menntun, þekking,
menning
Menntun á að stórefla á lands-
byggðinni, sérstaklega hvað
varðar verklegar greinar tengdar
atvinnulífinu og tölvunám. Koma
skal á samstarfí milli skóla og
atvinnulífs á landsbyggðinni um
endur- og símenntun og áhersla
lögð á að fólk fái færi á að afla
sér þekkingar í samræmi við
breytingar á atvinnuháttum. Há-
skólamenntun á að taka upp þar
sem kostur er og verði mögu-
leikar fjarkennslu gjörnýttir á
öllum sviðum kennslu. Einnig á
að efla rannsóknarstarf á
landsbyggðinni og stuðla að því
að háskóla- og sérmenntuðu
fólki fjölgi í fyrirtækjum. Auknu
fé á að verja til menningarstarf-
semi hverskonar. M.a. á að
leitast við að varðveita menning-
ararf til að hann verði sýnilegur
ferðamönnum og sérstakt átak
verði gert til endurbyggingar og
varðveislu gamalla húsa á
landsbyggðinni. Þá á að efla
starfsemi ríkisfjölmiðla á lands-
byggðinni, m.a. með aukinni
dagskrárgerð og útsendingum
frá starfsstöðvum Ríkisútvarps-
ins þar. Aðstöðu til miðlunar og
útsendinga fjölmiðla verði jöfn-
uð og hin sama um allt land, m.a.
með breytingum á gjaldskrá
Landssíma Islands hf.
3. Jöfnun lífskjara - bætt
samkcppnisstaða
Vinna á að því að jafna húshit-
unarkostnað og verði verð á dýr-
um svæðum fært til samræmis
Hönnum vefsíður fyrir fyrirtæki,
& stofnanir og einstaklinga
j£l
ELDSMIÐURINN
Sími: 478-1600
webmaster@eldhorn. is
byggðaröskun og er þá fjárhags-
staða ríkissjóðs eflaust látin
ganga fyrir. Stjórnvöld hafa ekki
einu sinni tekið á sig þá rögg að
ákveða að opinberum störfum
muni fjölga hlutfallslega meira á
landsbyggðinni en á höfuðborg-
arsvæðinu, þrátt fyrir að rann-
sóknir sýni svart á hvítu að út-
þensla í starfsemi rikisins hafi
síðustu árin verið hlutfallslega
miklu meiri í höfuðborginni.
Annar þáttur sem ekki er
minnst á í tillögunum er þáttur
kvótakerfisins í þeirri byggða-
röskun sem hefur átt sér stað
(Reyndar er ekki nema rétt
minnst á þann þátt í rannsókn-
unum sem tillögurnar byggja á
og er það athyglivert út af fyrir
sig). Kvótakerfið hefur fækkað
aðilum í útgerð og gert fiskveið-
amar sjálfar hagkvæmari. Hins
vegar höfðu sum bæjarfélög
nánast allt sitt lífsviðurværi af
smábátaútgerð og þau byggðar-
lög eru í hvað mestum vanda í
dag á meðan bæir sem höfðu
stærri sjávarútvegsfyrirtæki hafa
staðið breytingamar ágætlega af
sér. Það er samt dálítið uggvekj-
andi að skoða hvað hefiir gerst í
bæ eins og Norðfirði þar sem
vom gerðir út um 120-130 smá-
bátar fyrir áratug síðan, en ekki
nema um 20 í dag. Þó að það
hefði vissulega flækt málin að
flétta umræðu um kvótakerfið
inni í umræðuna um úrbætur í
byggðamálum þá hefði verið
sjálfsagt mál að minnast á þátt
kvótakerfisins í vandanum.
eitthvert vandamál. Menn eru að
átta sig á því að það er æskilegt
að halda landinu öllu í byggð og
ef svo á að verða þarf að grípa til
aðgerða. Að þessari niðurstöðu
hafa menn m.a. komist vegna
þeirrar staðreyndar að byggða-
röskun á íslandi hefur aukist
síðustu árin og er mun meiri en á
sambærilegum landsvæðum er-
lendis. Einnig hefur verið bent á
að þrátt fyrir umfang vandans
erum við að leggja minna fé í að
finna lausnir á honum heldur en
nágrannaþjóðirnar, sem hafa náð
verulegum árangri í að draga úr
byggðaröskun. Störfum í hefð-
bundnum greinum á lands-
byggðinni heldur einnig áfram
að fækka og er því spáð að sú
þróun haldi áfram og m.a. mun
störfum í sjávarútvegi klárlega
fækka frekar. Menn hafa gert sér
grein fyrir því að síaukin umsvif
og atvinnutækifæri á höfuðborg-
arsvæðinu, auk fleiri tækifæra
hvað varðar menntun, listir,
afþreyingu og fjölmiðlun, eiga
stóran þátt í þróuninni og til
slíkra þátta verða menn að líta
þegar gripið er til aðgerða. Það
verður forvitnilegt að sjá hvernig
stjórnvöldum mun ganga að
vinna eftir þessari stefnu og
hvernig hún mun birtast okkur
landsbyggðarbúum í framkvæmd
eða hvort hér er bara um ein-
Húsafriðunarsjóður
Húsafriðunarnefnd ríkisins
auglýsir eftir umsóknum til
Húsafriðunarsjóðs sbr. ókvæði í
þjóðminjalögum.
Veittir eru styrkir til að greiða hluta
kostnaðar vegna:
- undirbúnings framkvæmda, áætlanagerðar og
tæknilegrar ráðgjafar og til framkvæmda vegna
viðhalds og endurbóta á friðuðum húsum og húsum
sem hafa menningarsögulegt og listrænt gildi.
- byggingarsögulegra rannsókna og útgáfu þeirra.
Að gefnu tilefni er hlutaðeigendum bent á að leita
eftir áliti Húsafriðunarnefndar ríkisins og sækja um
styrk áður en framkvæmdir hefjast.
Umsóknir skulu berast eigi síðar en 1. febrúar 1999
til Húsafriðunarnefndar ríkisins, Lyngási 7, 210
Garðabæ, á umsóknareyðublöðum sem þar fást.
Eyðublöðin verða póstlögð til þeirra sem þess óska.
Frekari upplýsingar eru veittar í síma 530 2260
milli kl. 10.30 og 12.00 virka daga.
Húsafriðunarnefnd ríkisins
loks tekinn
við verð á meðaldýrum svæðum
á næstu þremur árum. Gera á
átak í uppbyggingu vega í þeim
landshlutum þar sem samgöngur
eru ófullnægjandi svo að þær
verði í samræmi við nútímaþarf-
ir. Sveitarfélögunum skal gert
kleift að losa sig við félagslegt
húsnæði sem stendur autt á al-
mennum markaði. Stefnt skal að
því að færa fleiri verkefni í
hendur sveitarfélögunum og skal
stefnt að því að hlutur þeirra í
opinberum rekstri verði ekki
minni en ríkisins.
4. Bætt umgengni við
landið
Gera á átak til að stöðva hraðfara
landeyðingu þar sem náttúruöfl
hindra ekki framkvæmdir. Sveit-
arfélög verði aðstoðuð við gerð
framkvæmdaáætlunar í um-
hverfismálum. Með hliðsjón af
aukinni ferðamennsku og kröf-
um um óspillt umhverfi verði
geit átak til umhverfisbóta. Rann-
saka á langtímaáhrif stofnvega á
miðhálendinu m.t.t. umhverfis,
hagkvæmni, ferðaþjónustu, at-
vinnumála og búsetu.
Verður unnið eftir
tillögunum?
Þetta er að sjálfsögðu nokkuð
ágripskennd umfjöllun um til-
lögurnar, en þó má glögglega sjá
að stjórnvöld eru loks að gera sér
grein fyrir að byggðaröskunin sé
alvariega?
hverja kosningakippi að ræða.
A.m.k. er það ljóst að íbúar
landsbyggðarinnar verða að
pressa á stjórnvöld um að tillög-
urnar verði að veruleika og nýta
sér þá möguleika sem í þeim
liggja tii fulls. En hvað vantar í
tillögumar ef við berum þær sam-
an við þann fróðleik sem kemur
fram í fylgiskjölum þeirra?
Hvað vantar í tillögu
forsætisráðherra?
Nokkrar gagnrýniraddir hafa
heyrst um þingsályktunartillögu
forsætisráðherra og sumir telja
þær aðgerðir sem lagðar eru til
séu alls ekki nægilega róttækar.
T.d. er ekki gerð tillaga um að
landsbyggðarbúar eða -fyrirtæki
njóti neinna sérstakra fríðinda
eða ívilnana svo sem í formi
lægri skattgreiðslna og annarra
gjalda. Slíkar ívilnananir eru vel
þekktar úr nágrannalöndum okk-
ar og eru þær taldar hafa skilað
góðum árangri. I nágrannalönd-
unum er endurgreiðsla námslána
gerð auðveldari íyrir það mennta-
fólk sem kýs að starfa úti á lands-
byggðinni, en ekkert slíkt er
heldur að finna í tillögunni, jafn-
vel þótt hlutfall sérmenntað
starfsfólks á landsbyggðinni sé
mun lægra hér en t.d. á hinum
Norðurlöndunum. Það er sem
sagt ljóst að stjómvöld vilja ekki
leggja út í veiulega kostnaðar-
samar aðgerðir til að stöðva