Austurland - 23.12.1998, Blaðsíða 9

Jól 1998
9
Austurland berst víða. I öllum „dauða“ tímanum í Bosníu er
ágœtt að slaka á og komast að því með lestri Austurlands að allt er
eins og það á að vera í hinni hjartkœru heimabyggð.
um allt (kallast MORAL því þær
vekja svo mikla hrifningu er þær
sjást), köngulóarvefír eru aðal og
eina skrautið á veggjum og að-
staða til að framkvæma hjúkrun-
arverk er ekki til staðar. Þessi
ófögnuður tekur brátt enda því
það er stefnt að því að taka í
notkun spítala í 16 gámum með
góðri aðstöðu til allra hluta í
desemberbyrjun hérna á miðju
verksmiðjugólfinu.
Þessi verksmiðja er staðsett í
litlu þorpi er heitir Sipovo. I þorp-
inu búa um sex þúsund manns,
bara Serbar. Þetta þorp er stað-
sett í lýðveldinu Serbiu (Republic
Serbia) sem segja má að sé í
miðri Bosníu. Serbar vilja ekkert
með okkur hafa héma. Af þess-
um sökum voru nokkuð miklar
varúðarráðstafanir er NATO hugð-
ist varpar sprengjum á Kosovo og
jafnvel lýðveldið Júgoslavíu
(Serbíu fyrrum). Við urðum þá
daga að fara um allt með hjálm á
höfði, fullvopnaðir og í skot-
heldum vestum. Af þessum sök-
um var ekki farið mikið út þessa
daga. Það komu upp nokkur
tilfelli þar sem byssum var mið-
að á breska hermenn er voru að
fara á milli staða hérna í ná-
grenninu en ég var aldrei sjálfur í
hættu. Bretamir sáu til þess að
passa upp á íslensku gestina sína
á meðan á þessu stóð.
Aðstaðan og lífið:
Híbýli mín hjá breska hemum er
14 feta gámur þar sem ég hef
minn bedda og þarf að deila
þessum gámi með þremur öðrum
foringjum. Þessi gámur er líka
staðsettur á verksmiðjugólfinu,
nákvæmlega 23 skref frá spítal-
anum. Ég hef reynt að láta fara
vel um mig en það er erfitt þegar
lítið sem ekkert er plássið og
einnig þegar einn af herbergis-
félögunum hrýtur svo hátt að
fólk í þriðja gámi frá okkur er
farið að kvarta yfir andvökunótt-
um.
Daglegt líf hérna er frekar
einfalt. Maður vaknar, fer í morg-
unmat, fer í vinnu eða heldur
áfram að sofa eftir því á hvaða
vakt maður er, fer í hádegismat,
fer í leikfimi, fer í kvöldmat, fer
að horfa á sjónvarpið og fer svo
að sofa. Hermennirnir hérna úti
kalla þessa daga „Groundhog
day“ í höfðuðið á vel þekktri
amerískri bíómynd. Ég reyni að
brjóta upp vanann með því að
lýsa yfir stríði við þyngdarlög-
málið og einnig við það að kenna
bömum hérna í grunnskólanum á
aldrinum 10 til 13 ára ensku. Jú,
þú last rétt: Islendingur að kenna
serbneskum bömum að tala ensku
í skóla í Bosníu. Það er eitthvað
sem ég hef ómælda ánægju af að
gera hérna úti. Þessa dagana er
ég ásamt tveimur öðrum her-
mönnum að kenna krökkum að
syngja ensk jólalög til að flytja á
jólaskemmtun hérna í verk-
smiðjunni 11. des. BBC ætlar að
senda myndatökulið og frétta-
mann til að taka þetta upp og
sýna í Bretlandi. Við ætlum í
staðinn að bjóða krökkunum í
mat hérna í verksmiðjunni þenn-
an dag og einnig erum við að
læra að syngja jólalög á serb-
nesku til að flytja fyrir þau í
skólanum þeirra er þau halda
upp á jólin.
Það er ekki mikið um sjúkl-
inga þessa dagana vegna þess að
það er verið að endurbyggja spít-
alann. í staðinn hef ég notað tím-
ann til að ferðast um landið. Þeg-
ar maður ferðast um hérna blasir
við manni eyðilegging hvar sem
maður horfir. Stundum hef ég
velt fyrir mér hvort það sé nokk-
ur staður til héma í Bosníu sem
ekki hefur orðið fyrir árás í þessu
stríði, enn sem komið er hef ég
ekki fundið þann stað. Allsstaðar
eru ónýt hús, merki til að vara
við jarðsprengjum, gígar eftir
sprengjur og fólk að betla. Þetta
eru hörmungar sem blasa við
manni allsstaðar þar sem maður
ferðast héma úti. Þetta er styrjöld
sem maður getur ekki skilið og
vill ekki skilja og vonar sannar-
lega að enginn þurfi að upplifa
slíkar hörmungar aftur. Þetta var
hörmulegt stríð og á hverjum
degi fáum við fréttir af því þegar
SFOR finnur fjöldagrafir hingað
og þangað um landið. Maður sér
börn illa til fara og veit ekki hvað
verður um þau þegar vetur kon-
ungur gengu í garð. Lífið heldur
samt áfram og fólk vinnur á jörð-
um sínum við að tína ávexti erf-
iðisins, sumir hafa vinnu en það
er alger lúxus að vera svo hepp-
inn. Hjá breska hernum hérna í
Sipovo vinna um 20 manns við
þrif, í eldhúsi sem túlkar. Þessir
einstaklingar eru mjög þakklátir
fyrir að hafa vinnu. Hérna vinnur
hámenntað fólk, t.d. vinnþur
héma maður á miðjum aldri sem
er efnafræðingur en hann segist
hafa það betur núna við að þrífa
borðið í eldhúsinu og borðsaln-
um og fá fyrir það 635 Þýsk
mörk á mánuði (ca. 25 þúsund
íslenskar) heldur en hann hafði
fyrir stríð. Þeir sem ekki eru svo
heppnir að geta borgað fyrir það
sem þeir þurfa með peningum
borga fyrir það með annarri vöra
eða þjónustu. Vöruskipti eru mál
málanna hérna úti í daglegum
viðskiptum manna á meðal. Ég
hef sagt héma úti að Bosnía-
Hersegovina sé land andstæðna.
Hérna sér maður hestakerru með
illa til höfðum bónda og á eftir
honum kemur Mercedes Bens
með manni í jakkafötum. Maður
sér hálfhrunin hús með gervi-
hnattadiski á, maður sér börn og
gamalmenni illa til fara og bet-
landi sér til matar og framhjá
þeim gengur kona í pelsi, háhæl-
uðum skóm með sólgleraugu og
svo mætti lengi telja.
Munaðarleysingjarnir:
Ef einhver spyrði mig hvað það
væri sem hefði snert mig mest á
þessum þremur mánuðum myndi
ég svara heimsókn á munaðar-
leysingjaheimili í Sarajevo. Ég
fór í heimsókn til Sarajevo helgina
14. - 16 nóvember síðastliðinn.
Borgin sjálf er enn í rúst eftir
mikla bardaga í stríðinu og það
er ekki mikið um ferðamenn en
allsstaðar má sjá hermenn í bún-
ingum þrammandi um göturnar
og skoða þær stíðsminjar sem
borgin er full af. Aðalgatan í
bænum kallast „Sniper Alley“ en
við hana standa þau háhýsi sem
sáust í fréttamyndum frá borg-
inni meðan á stríðinu stóð. Öll
háhýsin við götuna eru í rúst,
helst þó háhýsi er hýsti þing fyrr-
um Júgoslavíu og einnig háhýsi
það er hýsti helsta dagblað Júgo-
slavíu fyrir stríð. Munaðarleys-
ingjaheimilið sjálft er staðsett í
gamla hluta Sarajevo. Það er í
nýju húsi er byggt var fyrir söfn-
unarfé árið 1996. Þar búa 115
böm, flest á aldrinum 2 daga til
11 ára og einnig nokkur eldri en
það. Heimilið er fallegt að innan
og bömin virðast heilbrigð og
hraust en hvers eiga þau að
gjalda? Þarna voru börn sem
voru alveg stjörf eftir að hafa séð
foreldra sína myrta, sum alla sína
ættingja, í stríðinu. Þau bara lágu
þarna starandi út í loftið og hafa
verið þannig í nokkum tíma.
Erfitt er að segja hvaða áhrif
þetta hefur á sálarlíf þessara
barna en ljóst er að áhrifin era
slæm. Nokkur af bömunum hafa
verið skilin eftir á fæðingarheim-
ilum af mæðrum sínum sem ekki
hafa geta séð fyrir þeim. Þessi
heimsókn fékk mikið á mig og
var ekki annað hægt en að fella
tár yfir þeim hörmungum sem
þessi saklausu börn hafa mátt
þola í stríðinu.
Lokaorð:
Vonandi hefur mér tekist að
fræða ykkur svolítið um þann
heim sem ég hef lifað í núna í
þrjá mánuði og sem ég á eftir að
lifa í aðra 3 mánuði. Það er erfitt
að skilja ástandið til fulls í þessu
landi og ég gæti eflaust skrifað
heila bók um það sem ég hef séð
héma í Bosníu því það er af
mörgu að taka.
Héma hef ég stiklað á stóru en
ég vona að þetta hafi verið bæði
skemmtileg lesning og fræðandi.
Að lokum óska ég og fjölskylda
mín ykkur öllum gleðilegra jóla
og farsældar á komandi ári.
Ingi Þór Agústsson
Hjúkrunarfrœðingur í Bosníu
(Captain, Agustsson 16 AFA
GP Royal Britis Army)
Skrifað í byrjun desember
í Bosníu
WSm,
r
Rórðun^fjúkrahúfið
í Nesluupstai
dÚtU OCf oð*lUfít-
s4udt£úiðiucfum
Cfteðí£e<ýpu& ýáC<z,
<vte oct friabcin
með faz&6Ccetc
ásiab eetti en. eub Caba
AaiifiskáUim óskav
(jUðíUgM jcCa
cg fiatsæls nýávs
'-þókkuut qcð oíðskipli
á árinu sc.m c.ý að líða
Jla u tfiskáú inn
y\ías#ötu 3
^Ajeskaups tað