Eining - 01.01.1957, Page 7

EINING
7
Elzta templarahús landsins 70 ára
Getur það talizt merkisviðburður,
þótt samkomuhús sé 70 ára? Það fer
allt eftir því, hverjir komu húsinu upp
og hvernig, til hvers það var byggt og
að hvaða gagni það hefur komið.
Stúkan Morgunstjarnan var stofnuð
í Hafnarfirði 2. ágúst 1885. Tæpu
hálfu öðru ári síðar, eða 17. desember
1886, var templarahúsið í Hafnarfirði
vígt, fvrsta fundarhús templara á Is-
landi. Þá voru aðeins um 400 manns í
Hafnarfirði. Var Morgunstjarnan svo
stórhuga, að hún reisti hús, er rúmaði
alla bæjarbúa. Fundarsalurinn, sem er
hinn vistlegasti, sýnir sig enn í dag.
Þegar byggingarnefndin hafði reiknað,
hvað allur efniviður til hússins mundi
kosta, reyndist það vera 900 krónur.
Vinnan skyldi að mestu leyti verða sjálf-
boðavinna. Peningagjafir tóku nú að
berast. Tveir menn voru stórtækastir,
gáfu sínar 50 kr. hvor, en það mun hafa
jafngilt góðum mánaðarlaunum árið
1956.
I sambandi við vígslu hússins var
matarveizla, kostaði maturinn 1 krónu.
Auglýst var, að þeir félagar, sem ekki
hefðu ráð á að greiða þessa einu krónu,
gætu fengið hana lánaða, svo ekki hafa
peningaráð manna um þessar mundir
verið mikil, en slíkur söfnuður gat reist
sér musteri.
Þegar svo stúkan Danielsher var
stofnuð í Hafnarfirði, 1888 varð hún
meðeigandi hússins og hafa þessar syst-
urstúkur séð um allan húsbúskapinn
fram á þenna dag. Um 50 ára skeið var
þetta templarahús næstum einasta eða
einasta samkomuhús bæjarins. Þar voru
allir fundir stúknanna og þar fór fram
öll önnur félagsstarfsemi þeirra, marg-
þætt fræðslu- og skemmtistarf. Þar voru
skemmtisamkomur bæjarbúa, pólitískir
fundir, leiksýningar og yfirleitt allar
samkomur bæjarmanna. Og um áratugi
var hús þetta einnig fundarstaður bæj-
arstjórnarinnar.
Sigríður Sæland og Kristinn Magnús-
son.
Margt var í þessum erindum og
ávörpum vel sagt, og góðu málefni rétt-
látlega borið vitni. Milli ræðanna var
sungið, þar á meðal ljóð eftir Stein-
grím Thorsteinsson, en það var ort og
sungið við vígslu hússins fyrir 70 árum,
og afmælisljóð eftir Jón B. Pétursson í
Hafnarfirði.
Að fundi loknum var gestum boðið
upp á myndarlegar veitingar, meira að
segja flatbrauð og hangikét. Mun eitt-
hvað hafa verið rætt undir borðum, en
frá því kann undirritaður ekki að segja,
sem þá var horfinn heimleiðis.
Templarar í Hafnarfirði eiga góð og
hugþekk minningalönd. Þeirra verk er
mikið um rúm 70 ár. Á verðinum hafa
þeir aldrei sofnað, en oft borið merkið
hátt. 70 ára húsið þeirra vitnar um mik-
ið starfsþrek og stórhug á þeim árum,
er ryðja varð braut og vinna bug á
margvíslegiim erfiðleikum. Vonandi
kynnir unga kynslóðin sér söguna og
finnur þá hvöt hjá sér til þess að verða
engir ættlerar.
Pétur Sigurðsson.
------—ooOoo---------
fouravav test
Fjórþæftft samvizku-
pról
Þessi 70 ára afmælisfundur hússins,
17. des. sl., var hátíðlegur, fjölsóttur
og ágætur. Salurinn fallega skreyttur og
lýstur mörgum kertaljósum, og gott var
þar inni að vera. Þar ríkti góður andi.
Guðjón Magnússon, æðstitemplari
Morgunstjörnunnar, stjórnaði fundi.
Gísli Sigurgeirsson rakti nokkuð sögu
hússins og voru nokkrar fundargerðir
frá fyrri tímum lesnar samhliða erindi
hans. Ölafur Þ. Kristjánsson, skóla-
stjóri, flutti minni reglunnar. Þar næst
fluttu ávörp Brynleifur Tobiasson, stór-
templar, Guðmundur Gissurarson,
forseti bæjarstjórnar Hafnarfjarðar, frú
Athugið meðfylgjandi mynd. Viljum
við allir hafa slíkan prófstein standandi
á skrifborðinu okkar? Hvað segja kaup-
sýslumenn og stjórnmálamenn um
þetta? Og svo við allir hinir?
Fyrir 20 árum samdi ungur kaup-
sýslumaður í Chicago þetta, sem ein-
hver kallaði ,,hið stytzta siðalögmál,
sem nokkru sinni hefur verið skráð“.
Hann samdi þessar fjórar samvizku-
prófsetningar fyrst og fremst handa sér
sjálfum, en svo gerðist það fyrir nokkru,
að 29 menn í Rótarí-klúb voru saman
komnir í 15 þúsund manna bæ í
Flórida, Bandaríkjunum, og ræddu þá,
hvort ekki væri ástæða til að koma þessu
litla plaggi á framfæri sem víðast. Þeir
höfðu frétt það, að annar Rótarí-klúbb-
ur hafði sent það til allra þingmanna í
Flórída.
Þetta þarf svo ekki að orðlengja hér.
Þeir hófust handa um útbreiðslu á þessu
einfalda og stutta siðalögmáli, og nú er
það ýmist á skrifborðum eða skrifstofu-
þiljum fjölda manna víðs vegar um
heim, og minnir daglega á sig.
Samvizkuspurningarnar fjórar eru þess-
ar:
1. Er þetta sannleikurinn ?
2. Er þetta réttlátt gagnvart öllum
hlutaðeigendum ?
3. Eflir það góðvild og vináttu ?
4. Reynist það hagkvæmt þeim,
sem hlut eiga að máli.
Fjöldi kaupsýslumanna, löggjafa,
stjórnmálamanna og manna í margs
konar öðrum mikilvægum stöðum, horf-
ist nú daglega í augu við þessar rann-
sakandi samvizkuspurningar víðs vegar
um heim. Enginn getur sagt um það,
hvernig þeim er svarað eða hve miklu
góðu þær eru búnar að koma til vegar,
en fyrirtæki unga mannsins, Herberts
J. Taylor, í Chicago, er nú orðið tveggja
milljóna dollara fyrirtæki, og hann
þakkar það fyrst og fremst hollustu við
þessar fjórar lífsreglur. Árið 1933 var
hans litla fyrirtæki skuldugt og illa statt.
Þá hugleiddi hann mjög, hvaða ráð
mundu gefast bezt, varðandi viðskipta-
menn, starfsmenn, hluthafa og keppi-
nauta. Upp úr þeim hugleiðingum varð
til þetta fjórþætta samvizkupróf, sem
hefur gefizt honum vel. Herbert J. Tayl-
or var varaforseti alþjóðasambands
Rótarímanna árið 1945, en aðalforseti
sambandsins var hann árið 1950, er það
hélt 50 ára afmælishátíð sína.
Kunnugt er mér um einn mann, að
minnsta kosti, hér á landi, sem á þenna
litla snotra hlut, sem á eru letraðar hin-
ar fjórar setningar samvizkuprófsins.
Maður þessi er séra Óskar J. Þorláks-
son, dómkirkjuprestur. Myndin sýnir,
hvernig hluturinn er gerður og ætlaður
til að standa á borði, en í annari gerð
mun plaggið hafa fengið einhverja út-
breiðslu meðal Rótarímanna á íslandi.
Væri það ekki mikið happ allra
þjóða, ef allir stjórnmálamenn, þing-
menn, kaupsýslumenn, ritstjórar, og svo
allir hinir, vildu spyrja sjálfa sig þess-
um fjórum spurningum, áður en þeir
afréðu eða segðu eitt og annað: er þetta
sannleikurinn? Er þetta réttlátt gagnvart
öllum hlutaðeigendum? Eflir það góð-
vild og vináttu? Reynist það hagkvæmt
öllum, sem hlut eiga að máli?
Samvizkan mundi gefa greið svör og
kæmi þá til kasta drengskaparins að
hlýða rödd hennar, sem er vissulega
rödd Guðs í sál mannsins.
Pétur Sigurðsson.