Eining - 01.01.1957, Blaðsíða 13

EINING
13
Þrœlar þurfa ekki leiðtoga
Prófessor Kotschnig skrifar langt mál um
skipulag skólamála í Bandaríkjunum og fer
ekkert dult með galla þess. Árið 1900 voru
þar 519251 nemandi í 6005 gagnfræðaskól-
um. 1938 voru 7,420,702 nemendur í 24,259
gagnfræðaskólum, en í menntaskólum hafði
nemendafjöldinn aukizt úr 168,000 árið
1900 í 1,350,905 árið 1937—8.
Vöxturinn á þessu sviði hefur verið mik-
ill, en það eru engan veginn gáfuðustu ungl-
ingarnir, sem njóta þessarar skólamenntun-
ar, börn fátæklinganna hafa orðið mjög út-
undan. Þetta, segir próf. Kotschnig að loki
mörgum manninum leiðina til framgangs
og frama, þar sem menntun sé nú almennt
orðin skilyrði fyrir slíku. En ekki er skóla-
gangan einhlýt. Allt veltur á því, hvernig
skólarnir eru, og hverjir stunda þar nám.
í Penssylvaníu kom það í ljós, að af 4000
menntaskólanemendum, sem prófaðir voru í
gagnfræðum, að loknu stúdentsprófi, voru
1000 ver að sér, en meðaltal þeirra ungl-
inga, sem ekkert menntaskólanám höfðu
stundað, og 3000 unglingar, sem ekki stund-
uðu menntaskólanám báru til muna af þess-
um 4000 menntaskólanemendum. Aðeins
10% af menntaskólanemendum í landinu
voru frá fjölskyldum, sem hafa 1500 doll-
ara árstekjur og minna.
Fjárhagsspursmálið er allavega mikil-
vægt. New York ríkið þarf ekki að verja
nema 25% af tekjuskatti sínum til uppeld-
ismála og getur þó lagt fram því er svarar
92 dollurum árlega á hvert barn. En Missis-
sippi ríkið ver 79% af tekjuskattinum til
uppeldismála, en samt verður það ekki
nema 25 dollarar á hvert barn. Þetta hefur
þær afleiðingar, að í fátækustu ríkjunum,
eins og t.d. sumum suðurríkjanna, er mikili
fjöldi manna ekki læs eða skrifandi, og þar
elst alltaf upp mikill fjöldi slíkra unglinga.
Þar er viðhaldið fátækt og menntunarleysi,
og svo dreifist allt að því 40% þessa æsku-
lýðs víðs vegar um önnur ríki landsins til
mikilla óheilla fyrir atvinnu og félagslíf. í
sambandi við þetta, bendir próf. Kotschnig
á, að tími sé kominn til, að gefa æsku lands-
ins jöfn skilyrði til menntunar, svo að slíkt
verði að veruleika, en ekki aðeins falleg
kenning, (bls.238).
Með slíkum endurbótum yrði það ekki
aðeins börn hinna betur stæðu manna, sem
fengju tækifærin, heldur og gáfuð börn fá-
tæklinganna. Gallar hins ríkjandi fyrir-
komulags, segir próf. Kotschnig, hafa orð-
ið augljósari með hverju árinu, þótt enn
gangi um meðal manna nokkrir hugaróra-
menn, hinir svo nefndu behavioristar (þeir
sem trúa takmarkalaust á umhverfið),
„sem ásamt Helvetíusi og öðrum skoðana-
bræðrum hans trúa á kraftaverk uppeldis
og umhverfis og að það eitt muni framleiða
fullkomna menn í fullkomnum heimi. En
sem betur fer, vegna æskulýðs Ameríku,
eru þessir í minn hluta.“
Höfundur þessarar ágætu bókar, sem hér
er sagt frá, er þeirrar skoðunar, að aðeins
NiSurlag.
sönn menntun, markviss göfgandi, geti
tryggt frjálsu stjórnskipulagi tilveru og
unnið bug á villimennsku styrjaldanna.
Hann segir: „Stríð er heimskulegt, glæp-
samlegt og dýrslegt, það er versta leiðin,
þó stundum óhjákvæmileg eins og heiini nú
er háttað, til þess að leysa alþjóðavandamál.
Skólarnir brugðust gersamlega í því að
benda uppvaxandi kynslóðum á eitthvað
betra, að skapa bæði næman skilning og að-
ferð til þess að koma til vegar betra fyrir-
komulagi . . . Skólarnir brugðust því, að
gefa kynslóðinni eitthvað í stað styrjald-
anna, að vekja hana til meðvitundar um
skyldur hennar og tækifæri, kveikja hjá
henni þann áhuga og sannfæringarkraft,
sem vakið gæti til starfa hið bezta fari
hennar . . .
En hér með er ekki allt sagt. Ræturnar
að því losi og hirðuleysi, sem ríkt hefur
meðal yngri kynslóðarinar, ná dýpra. Hún
saug næringu sína úr þeirri upplausn og
fullkomnum skorti, sem ríkti í landinu, á
gildismati verðmæta, og gerði skólana
óhæfa til þess að marka nokkuð ákveðna
og skýra stefnu. Þannig urðu skólarnir
jafnvel til þess að ve'ikja og eyðileggja
hæfileika ungu kynslóðarinnar til þess að
geta metið rétt gildi þess, sem velja skal,
og skildu hana eftir berstrípaða í heimi
rándýrsins, í stað þess að skapa mann í
mynd einhverrar fastmótaðrar hugmyndar
um siðmenntaðann mann.
Þrátt fyrir allar þær breýtingar, sem
orðið hafa í skólamálum Englendinga á síð-
ari áratugum, hafa þeir þó aldrei misst
sjónar á því menningaráformi, sem alltaf
hefur gefið nægilegt rúm arfteknum kristi-
legum menningarverðmætum, með öllum
þeirra áhrifum á siðferði og hegðun manna
í félagslífinu. Frakkar hafa ríghaldið í hug-
myndina um culture générale — almenna
menntun, sem verða skyldi hvers einstaks
manns fyrir hugsun og hlutdeild hans í
hinum gríska og rómverska menningararfi.
Bandaríkin hafa ekki neina slíka heildar-
fyrirmynd. Trúarlífið er ekki lengur hið
ráðandi afl. Trúfræðsla er ekki aðeins
bönnuð í allflestum skólum í Ameríku,
heldur amast og hinir „upplýstu" við
hverri smávægilegustu skírskotun til
trúmálanna. Til þess að gefa skólamennt-
uninni eitthvert innihald, grúskum við í
hinni ógrynnis framleiðslu annarsflokks
rithöfunda, en höfum ekki dug til að kynna
okkur fjallræðuna.
Ekki hefur heldur heimsspekin tekið að
sér hlutverk trúarinnar að þroska með
mönnum ákveðið gildismat. Sökin er að
nokkru leyti hjá heimsspekingnum sjálfum.
Allt of margir þeirra hafa gefið sig á vald
þeirri eyðileggjandi afstæðisskoðun, sem
engan greinarmun gerir á illu og góðu,
sönnu og ósönnu. Þeir geta því aðeins látið
námsmönnum og verðandi kennurum í té
eins konar truflandi hugsana- og hug-
myndagraut, án þess að gera nokkra veru-
lega tilraun til þess að meta og aðgreina
hugarburð og haldgóð sannindi. Eða þá að
þeir hafa hafnað í fánýtri fræðimennsku,
sem setur hið stundlega ofar hinu vai'an-
lega og gerir sér að góðu músarholuútsýn í
staðinn fyrir langmiða yfirsýn, og er þá
slíkt aðeins önnur hlið orsaka- og afstæðis
sjónarmiðsins.
Þar sem þannig hefur ekki verið að ræða
um neinn augljósan tilgang mannlegrar til-
veru, að fráteknu hinu stundlega athafna-
lífi, sem auðveldlega ruglar saman gjald-
miðli og verðmætum, hefur öll áherzlan ver-
ið lögð á aðferðina en ekki tilganginn —
leiðir enn ekki markmið. Þetta furðulega
fyrirbæri hefur orðið sérlega skaðlegt á
sviði uppeldismálanna og gert kennarana
öllu fremur iðnaðarmenn en uppalara.“
Hér bætir höfundur við þeirri athuga-
semd, að þessir kennarar, konur og karlar,
séu að jafnaði mjög vel að sér í öllum grein-
um uppeldisfræðinnar, þeim verði starsýnt
á hina meðfæddu mannkosti barnsins, sem
eigi að fá að þroskast sem mest án allra
tálmana, en hafi þó lagt áherzluna fremur
á hið neikvæða en jákvæða, að losa nem-
andann við ónauðsynlegar hömlur, og
hreinsað þannig allverulega til, án þess að
gefa nemandanum nokkra ákveðna stefnu í
mannfélaginu . . .
Sá skilningur hefur verið barinn svo inn
í okkur, að við ættum að hafa opinn hug
fyrir öllu og engu, að það hefur lamað
hæfileika okkar til að taka skýra afstöðu
. . . Það er því engin furða, þótt æsku-
menn Ameríku legðu dálítið hikandi út í
herferð til bjargar siðmenningunni, sið-
menningu, sem þeir sáu ekki hættu búna,
og verra en það, skildu ekki í hverju var
fólgin. Og ókunnugir sinni eigin sál, gerðu
þeir sér ekki grein fyrir ægivaldi sálar-
styrkleiks annarra þjóða. En þetta er nú
óðum að breytast. Edward R. Murrow, vel
þekktur útvarpsfyrirlesari í Ameríku, sagði
nokkrum mánuðum fyrir árásina á Pearl
Harbor, að vel gæti farið svo enn þá, að
Japanar frelsuðu sál Ameríku manna.“
Stundum þarf að hnippa rækilega í menn
til þess að þeir vakni.
Prófessor Kotschnig fer ekki dult með
það, að hann telur mjög velta á því, bæði
um friðinn í heiminum og sambúð þjóða,
einnig sigursæld þeirra í hernaði, hvernig
uppeldismálum þeirra er skipað. Hann telur
vafalaust sigursæld þýzka hersins því að
þakka, meðal annars, hvers konar uppeldi
Hitlersæskan hafði fengið. Um Rússa segir
hann þetta:
„Vera má að menn geri sér ekki fylli-
lega ljóst, að hinn geysimikli viðnámsþrótt-
ur rússneska hersins er óskiljanlegur nema
með hliðsjón af uppeldislegum afrekum
Rússa síðustu 20 árin. Menn geta líka efað,
að skólamenntum Frakka hafi mistekizt að
skapa þjóðareiningu, þá stefnufestu og
snerpu, sem þurft hefði til að afstýra falli
Frakklands. Sömuleiðis getur mönnum
gleymst, að gefa uppeldismálum Englend-
inga heiðurinn fyrir viðnámsþrótt þeirra
og samheldni . . . Og síðast en ekki sízt geta
menn lokað augunum fyrir því, að veilan í
uppeldismálum Ameríku manna hafi átt
sinn drjúga þátt í því, að þeir ekki aðeins
brugðust friðnum milli heimsstyrjaldanna,
heldur urðu líka að standa andspænis hinni
síðari, óviðbúnir, bæði efnalega og siðferði-
lega."