Eining - 01.08.1957, Blaðsíða 9

E I N I N G
9
Forsetinn talar í Bessastaðakirkju. Altaristaflan eftir Guðmund Thorsteinsson.
RÆÐ A
FORSETANS
Fyrrverandi ríkisstjórn ánafnaði mér
fyrir 3 árum á sextugsafmæli mínu, 50
þúsund krónum til kirkjunnar, og gat hún
ekki betur valið, og forsetar Alþingis á
síðasta kjörtímabil gáfu aðrar 50 þúsund
krónur í minningu Kristnitökunnar á Al-
þingi, árið 1000. Þá hafa mér borizt 25 þús-
und krónur frá Frímúrurum til minningar
um Herra Svein Björnsson forseta íslands,
5 þús. krónur frá Þjóðræknisfélagi Vestur-
íslendinga, 20 þúsund krónur frá Gretti
Jóhannssyni, ræðismanni Islands í Winni-
peg, 20 þús. krónur frá Bessastaðasókn, 2
þúsund krónur frá frú Bodil Koch, kirkju-
málaráðherra Dana og 12 þús. krónur frá
ónefndum gefanda. Nemur þetta samtals
184 þús. kr. og er mér kunnugt um fleiri
áheit, sem enn eru ógreidd.
Þá gat forseti muna sem Bessastaða-
kirkja nú hefur fengið úr opinberum söfn-
um og þakkaði þjóðminjaverði og þeim að-
ilum sem hlut eiga þar að máli, en sérstak-
lega gat hann altaristöflunnar eftir
Guðmund Thorsteinsson, Mugg, en mennta-
málaráð, undir forustu fyrrverandji for-
manns Valtýs Stefánssonar, hefði sam-
þykkt að altaristaflan skyldi geymd í kirkj-
unni. Þá færði forseti Gunnlaugi Halldórs-
syni húsameistara þakkir, en hann hafði
með höndum yfirumsjón með verkinu og
listamönnunum Finni Jónssyni og Guðm.
Einarssyni, sem teiknuðu hinar steindu
rúður og grátur og Mr. Fr. Cole, sem sá
um gluggagerðina.
Gat hann frú Sigrúnar Jónsdóttur sem
teiknaði altarisáklæði og gerði ísauminn.
Ennfremur færði forseti þakkir öllum
þeim öðrum, er unnið hefðu að máli þessu
og veitt fyrirgreiðslu.
Síðan mælti forsetinn m.a.
Altarið stendur nú frjálst frá vegg og
fyllir vel út í hið mikla kórrúm. Altaris-
taflan og hinn ungi, hvíti Kristur, sem
læknar og opnar augu mannanna, er nú-
tímaverk og þó með kirkjulegum erfðablæ.
Mér hefur fallið hún því betur, þessi tafla,
sem ég hef séð hana oftar, og vona að svo
verði fleirum. Hér nýtur hún sín fyrst til
fulls. Milli spala í grátunum er fangamark
Jesú Krists í umgerð sólarinnar og tólf
geislar postulana út í frá. Til beggja handa
eru hin fjögur sögutákn guðspjallamann-
anna, engillinn, Ijónið, nautið, og örninn,
sem í flestu svara til vorra eigin landvætta.
Á altarisklæði er Kriststáknið, endurtekið,
og á hliðarskápum tákn kvöldmáltíðarinnar
annars vegar og hins vegar tákn ríkis,
máttar og dýrðar.
Af hinum átta steindu rúðum, þá eru
tvær í kór úr guðspjallasögunni, María
Guðsmóðir og Fjallræðan. En efni hinna
sex er úr Kristnisögu vors eigin lands,
þrjár úr kaþólskum sið, landsýn hinna írsku
munka, papanna, Þorgeir Ljósvetningagoði
við Kristnitökuna, og Jón Arason písla-
vottur þjóðar sinnar og trúar. Úr lúthersk-
um sið Guðbrandur Hólabiskup, hinn mikli
atorku- og siðbótamaður, með biblíu sína
séra Hallgrímur, eitt mesta sálmaskáld
kristninnar, þótt fáir viti né skilji, sem
ekki kunna íslenzku og meistari Jón með
postillu sína, sem lesin var á flestum heim-
ilum í tvær aldir, en nú er niður lögð vegna
stóryrða, sem ekki viðgangast lengur í trú-
arefnum, þó nothæf þyki á sumum öðrum
sviðum.
Það var afráðið að ein persóna skyldi
vera höfuðatriði hvers glugga, og láta
mikilmenni Islandssögu ganga fyrir Gamla
testamenntinu. Táknmál myndanna er ekki
tími til að rekja, en andlit eru mjög vel
gerð, bæði þau sem byggð eru á söguheim-
ild, og hin sem getið er til um. Litir eru
sterkir og lýsandi, og fer vel í djúpum
gluggakistum, svo mér finnst nú þegar að
þessir gluggar hljóti alltaf að hafa verið í
kirkjunni. En svo er og um altaristöfluna,
það er líkt og örlög, að eiga völ á mynd,
þar sem öll hlutföll falla svo vel við stóran,
og erfiðan bakgrunn.
Ég ætla mér ekki að kveða upp neinn
allsherjardóm, en vil aðeins láta í ljósi
þakklæti og fögnuð yfir því, að framkvæmd
er öll eins og vonir stóðu bezt til. Breyting
á altari fylgir það, að hið ágæta kross-
mark og Kristslíkan Ríkarðs Jónssonar
hefir verið flutt á miðjan lagvegg kirkj-
unnar, og á, eins og áður, ríkan þátt í að
setja svip á þetta guðshús. Og það er ekki
óheppileg röð, að byrja á suðurvegg, þar
sem hin unga móðir María hampar barni
sínu, og láta sjónina svífa til altarisins,
þar sem Kristur læknir, — og hin illu öfl,
til beggja handa, eru nánast á leið út úr
rammanum, þar næst til Fjallræðunnar, og
síðast til Krossins á Golgata. Síra Hall-
grímur sómir sér þar vel milli krossins og
kenningarinnar.
Og að lokum nokkur orð. — Kirkjur virð-
ast hafa verið vel búnar og skreyttar hér á
landi fram á 16. öld, enda vegnaði þjóðinni
þá betur en síðar varð Góðir gripir entust
illa í raka og kulda, og kirkjur voru rúnar,
sumpart undir því yfirskyni að skui’ðgoða-
dýrkun bæri að forðast. Margt góðra gripa
mun hafa verið reitt hingað til Besastaða,
sem var kóngsgarður frá klaustrum og víð-
ar að, en nú sér þess engan stað. Og skurð-
goðahættan stafar jafnvel síður frá góð-
um listaverkum en skrælnuðum kennisetn-
ingum, sem ekki ná lengur til þess, sem þær
áttu að tjá. Það er margt í trúarefnum sem
betur næst í ljóði, litum og helgum tákn-
um. Vér höfum verið orðsins menn, íslend-
ingar og heimafenginn fjöðurstafur og
kálfskinn beint gáfum og hæfileikum í eina
átt. Kjörviður var hér fágætur, steinn
ýmist of gljúpur eða harður, og litir fágæt-
ir nema í landslagi. En nú eru nýir tímar
mikilla möguleika og varanlegt byggingar-
efni leyfir góða geymd. Minnumst þess, að
kristnin hefur verið þess umkomin á und-
anförnum öldum, að skapa göfuga list í
litum, tónum og föstu efni. Vér erum arf-
smáir í þessu tilliti, en nú er komið að oss,
og efnamenn og „hið opinbera", sem kallað
er, á að sjá fyrir stórum viðfangsefnum í
húsasmíð, höggmyndum, litmyndum og
hverskonar menning, sem hæfileikar eru
til að skapa.
Mér þykir vænt um að við getum nú opn-
að kirkjuna aftur á sumarhátíð kristninn-
ar, og hún mun standa öllum opin, sem
hingað leggja leið sína ■—• ekki sízt á
messutíma. Við höfum náð áfanga, sem
við gleðjumst yfir — en verkinu mun hald-
ið áfram, — þó minnugir þess sem Salo-
mon sagði við musterisvígsluna: „Sjá him-
ininn og himnana, himnar taka þig ekki,
hve miklu síður þá þetta hús“.
Að svo mæltu býð ég yður — og öllum
landslýð gleðilega hátíð!
-----——ooOoo---------
Það var í Finnlandi, að dreng, sem var að
leika sér að bolta, varð það á að kasta hon-
um í glugga, rúðan brotnaði og boltinn fór
inn í húsið. Stráksi hljóp inn í húsið, bað
afsökunar og sagði, að pabbi sinn skyldi
koma strax og setja nýja rúðu í gluggann.
Þar með fékk hann boltann aftur.
Eftir stutta stund kom maður og setti
rúðu í gluggann. Að verki loknu kom hann
inn til konunnar og sagði: „Þetta verða
fimm hundruð mörk“. — „Á eg að borga
rúðuna?“ hrópaði konan fokvond. „Eruð
þér ekki faðir drengsins?“
„Nei“, svaraði maðurinn, „eruð þér ekki
móðir hans?“