Eining - 01.03.1963, Blaðsíða 8

8
EINING
Sjötugur: séra Halldór Kolbeins
Heill þér sjötugum, séra Halldór
Kolbeins, vinur minn. Menn, sem aldr-
ei lenda í vandræðum, geta hæglega
komið öðrum í vanda. Og þegar ég gef
í skyn, að þú hafir aldrei verið í vand-
ræðum staddur, á ég við það, að þótt
fjöll hafi risið framundan, þá munt
þú jafnan hafa sagt eins og Nopoleon:
„Þar skulu engir Alpar verða.“
En nú hefur þú komið mér í vanda.
Allt í einu orðinn sjötugur, og ég fyrir
löngu auðvitað búinn að marghneyksla
lesendur Einingar með öllum mínum af-
mæiisgreinum, sem jafnan verða of
langar í þetta litla blað, en þyrftu þó
ævinlega að vera lengri, ef skrifa ætti
um menn eins og þeir eiga oft skilið.
Mig langaði til að velta vandanum af
mér, því að vissulega er ekki vandalaust
að skrifa um þig svo að vel sé, og fá
einhvern annan til að skrifa um þig í
Einingu, en hvern þá? Nógir eru svo
sem til. Tveir góðir eru þó frá teknir,
báðir búnir að skrifa um þig í Morgun-
blaðið — prófessorarnir báðir, heiðurs-
og skáldaprófessorinn Hagalín og guð-
fræðiprófessorinn Björn Magnússon.
Ég óska þér til hamingju með þína
öruggu sigurgöngu upp á sjöunda þrep
aldursstigans, og með þessar tvær
greinar. Þeim mátt þú vel una, og mjög
hefði ég viljað mega skreyta Einingu
með þessum greinum, en Morgunblaðið
lesa margir og þar voru þær því bezt
komnar. Segi svo: hjartans þakkir fyr-
ir alla uppörfun, þegar fundum okkar
hefur borið saman, fyrir vináttu og oft
gott samstarf, og sný svo máli mínu
snöggvast til lesenda blaðsins.
Þegar ég freistast til að fara nokkr-
um orðum um séra Halldór Kolbeins,
koma mér helzt í hug orð, sem eitt
sinn voru sögð um hinn merka presta-
skólakennara Phillips Brooks: „Dag-
urinn var drungalegur og ömurlegur,
þá kom Phillips Brooks gangandi niður
götuna og sjá, bjart varð yfir öllu.‘-
Mér hefur alltaf fundizt lifna og
birta yfir öllu, þar sem séra Halldór
hefur komið. Stutt er síðan ég hlustaði
á hann á stúkufundi og með honum kom
einhver hressandi gustur af nýju lífi,
og svo hefur það jafnan verið. Þegar
hann var prestur í Súgandafirði, kom
ég stundum gangandi frá önundarfirði
yfir Klofningsheiði og niður að Stað,
prestsetrinu í Súgandafirði, og þar var
göngumóðum gott að koma. Eitt sinn,
er ég kom þar, stóð svo á, að ég hafði
lofað að koma aftur til Flateyrar bráð-
lega og flytja þar erindi á kvennaþingi.
Á leiðinn yfir fjallið var ég stundum
að hugleiða, hvað ég ætti að bjóða hin-
um ágætu konum. Kom mér þá í hug
þetta biblíuorð: „Sjá, drottinn skapar
nýtt á jörðu, kvenmaðurinn verndar
karlmanninn." Ég spurði séra Halldór,
hvar í biblíunni þessi ritningargrein
væri. „Er þetta í biblíunni?" spurði
hann. „Já,“ svaraði ég, „og þú hefur
sjálfsagt reynt sannleiksgildi þessara
orða. Það er sjaldan asi á frú Láru
Ólafsdóttur, en áreiðanlega hefur hún
verið manni sínum, eins og fleiri góðar
konur, sannur verndarengill. Menn, sem
eiga slíkar konur, geta jafnan borið höf-
uð hátt.“
Ég ættfæri hvorugt hjónanna hér.
Það hefur Hagalín gert í sinni ágætu
Morgunblaðsgrein. En þakklátur má
hver maður vera, sem af góðu bergi er
brotinn. Það þótti mér bæði þægilegt
og skemmtilegt, að þegar ég kom að
Stað og ferðinni var heitið að Suður-
eyri, þá var eins og séra Halldóri fynd-
ist hann eiga að vera eins konar með-
hjálpari minn. Hann gekkk með mér
inn í kauptúnið og strax, er við komum
hann staðfestingu bannlaganna.
Getum við, bannmennirnir, ekki verið ánægðir með þenna
fyrirliða okkar, lifandi og látinn. „Bannlögin voru eftirlæt-
isbarn Björns Jónssonarsegir höfundur ritgerðarinnar.
Sjálfsagt hefur Björn Jónsson, skilið það af reynslu und-
anfarinna kynslóða og reynslu annarra þjóða, að áfengis-
neyzlunni yrði aldrei haldið í skefjum meðan áfengissala
væri leyfð. Hann hefur litið á það mál eins og Abraham Lin-
coln, sem sagði, að áfengissalan yrði aldrei hamin — aldrei
„controleret,“ hana yrði að afmá, líkt og krabbamein er skor-
ið burt. Áfengissalan er gróðavegur, og fégirndin sleppir
engu, nema hún sé neidd til þess. Bidindisfræðsla, umvand-
anir og góðar bænir bíta ekki á fégirndina. Tækifærið verð-
ur að taka frá henni, allt annað reynist hálfverk og minna
en það.
Árið 1913 átti ég heima í Noregi, þá rúmlega tvítugur,
hafði þá aldrei skipt mér af bindindi, þekkti vel bæði bragð-
ið af áfengi og tóbaki, þótt ég afneitaði hvoru tveggja um
þetta leyti. Þá sá ég mynd í tímariti frá Bandaríkjunum.
Það var myndin af manninum með dollaraaugun, manninum,
sem sá ekkert nema dollar. Hann sá ekki öll slysin, allan
ófarnaðinn og skelfingarnar, sem gerðust í kringum hann
af völdum áfengissölu hans. Þessi mynd hefur síðan oft
verið mér gott ræðuefni, og frá því að ég sá þessa mynd,
hef ég verið heilshugar bannmaður. Og oft hef ég verið
þakklátur fyrir það, að vera í góðum félagsskap, þar sem
nefna má menn eins og Björn Jónsson og aðrar beztu hetjur
bannstefnunnar á íslandi, og svo menn eins og Abraham
Lincoln, Kagawa í Japan, Gandhi í Indlandi, Bernard Shaw,
svo að einhverjir séu nefndir.
Ef þeir menn, sem tóku við sjálfstæðismálinu úr höndum
Björns Jónssonar, hefðu haldið stefnu hans í bindindis-
málinu, þá væri nú gott ástand í landi hér í þeim efnum.
Hvenær rennur sá dagur upp á ný?
Það er ekki unnt að semja við áfengispúkann, fremur
en Kristur við Satan á stundu freistingarinnar. Hann leysti
málið einfaldlega: „Vík burt frá mér, Satan.“
Slíkt hið sama verður sveit bindindismanna um heim all-
an að segja við áfengispúkann — áfengissöluna.
Síðari ritgerðin í jólabók Isafoldar, um Ólaf Björnsson,
eftir Sigurð Guðmundsson, skólameistara á Akureyri, er
slík perla, slík mannlýsing, að hverjum ritstjóra myndi
þykja mikill fengur að mega skreyta blað sitt þessu fagra
ritverki. Þar er naumast unnt að tína úr dýrustu setning-
arnar. Allt þarf þar helzt að fylgjast að.
Stutt ævi, dásamlegt líf, yndisfögur mannlýsing, aflgjafi
og hvatning hverjum manni til dáða, drengskapar og betr-
unal’- Pétur Sigurðsson.