Eining - 01.05.1963, Blaðsíða 9

EINING
9
SLAÐINU hefur borizt bréf frá Jó-
hannesi Guðmundssyni, kennara
í Húsavík. Hann víkur þar að grein, sem
birtist fyrir nokkru í Tímanum og hét
þar: „Þannig drekkur ungviði.“ Fjallar
hún um rannsókn í Kaupmannahöfn og
nágrenni á því, hvaða fræðslu böm og
unglingar hefðu fengið þar um skað-
semi áfengisneyzlunnar. Kom í ljós, að
60 af hundraði höfðu enga fræðslu hlot-
ið um þetta í skólunum. Fjórði hlutinn
hafði fengið aðeins nasasjón af þessu,
en aðeins 7 af hundraði höfðu hlotið
rækilega fræðslu um þessi mál. Bréf-
ritarinn mælir svo á þessa leið:
„I sambandi við þessa grein vaknaði
sú spurning hjá mér, hvernig þessum
málum mundi háttað hjá okkur. Ég
veit að vísu, að hér á landi er lögskipuð
fræðsla um áfengi á skyldunámsstiginu,
en er það nú víst, að þessari skipun sé
svo vel hlýtt sem skyldi?
Oft hefur það heyrst og með miklum
rétti, að ekki ættu aðrir að fást við
kristindómsfræðslu en þeir, sem væru
trúaðir menn eða tryðu að minnsta
kosti sjálfir á aðalatriði kristindómsins.
Mér finnst þessu hljóti að vera svipað
farið um fræðslu í áfengismálum. Fram-
kvæmi hana menn með hangandi hendi,
sem eru vinveittir Bakkusi eða jafnvel
áhangendur hans, getur hún orðið lítils
virði.
Ég veit, að ýmsir kennarar eru al-
gerir bindindismenn, en samt sem áður
allt of fáir, að minnsta kosti stendur
megin þorri þeirra utan við bindindis-
félag kennara. Væri því full þörf á, að
hér á landi færi fram rannsókn lík
þeirri, sem hér var minnst á í upphafi
þessa máls.“
Þá minnir bréfritarinn á vaxandi á-
fengisneyzlu ungmenna, sem flestum
blöskri, þótt seinir séu þeir til mark-
vissra úrbóta. Orsakimar geti verið
margar, en ein þeirra gæti verið skort-
ur á fræðslu og því ástæða til rann-
sóknar um það atriði. Hann heldur svo
áfram:
„Eitt af því, sem oft hefur verið rætt
og mikið ritað um af bindindismönn-
um, er afstaða æðstu manna þjóðfé-
lagsins og valdhafanna til áfengis-
neyzlu. Þegar erlendir gestir koma til
landsins og ríkisstjórnin og aðrir fram
á menn bjóða til veizlu, flýtur þar jafn-
an allt í áfengum drykkjum, — annað
þykir ekki sæmandi, því haldið fram,
að annað væri þjóðinni til smánar.
Ég fyrir mitt leyti er nú ekki eins
sannfærður um þjóðarsómann af þess-
um drykkjuveizlum, og þótt undarlegt
megi heita hefur aldrei heyrst, að
Tryggva Þórhallssyni hafi verið legið
á hálsi fyrir það að hafa ekki vínveit-
ingar í veizlum stjórnarinnar á alþing-
ishátíðinni. Að hve miklu leyti þjóðin
hefur orðið sér til skammar í augum
erlendu gestanna við þetta tækifæri, er
mér ókunnugt um. Hins vegar mun
þetta hafa vakið mikla eftirtekt meðal
gestanna, því að það braut í bág við
það, sem tíðkaðist þá með öðrum þjóð-
um. En að þjóðin hafi af þeim sökum
glatað velvild eða virðingu annarra
þjóða, hef ég aldrei heyrt. Væri þó slíkt
ekki látið liggja í láginni.“
Þá víkur kennarinn að hinu marglof-
aða fordæmi bæjarstjórnar Akureyrar
í sambandi við 100 ára afmæli kaupstað-
arins, að veita alls ekki vín í afmælis-
veizlunum, hve mikla athygli þetta hafi
vakið, og hve ánægjulegt, að allir stjórn-
málaflokkar staðarins gátu orðið sam-
mála um þetta. Hann heldur svo áfram:
„Út af þessu hefur mér dottið í hug,
hvort ekki væri unnt, að hefja mark-
vissa baráttu um land allt fyrir því, að
vínveitingar í opinberum veizlum verði
lagðar niður. Fyrst er að fá þessu fram-
gengt innan hvers bæjarfélags, þar sem
þess þarf við og hætta ekki fyrr en sig-
ur hefur unnizt. (Hér hefur bæjar-
stjómin aldrei leyft sér að veita vín
opinberlega, hvorki við móttöku forseta
né annarra gesta). Þegar sigur væri
unninn í bæjunum, mætti gera áhlaup
á aðalvirkið — Reykjavík og knýja þar
fram sams konar samþykktir. Þá eru
það þingveizlumar, stjómarveizlurnar
og forsetaveizlumar. Um allt þetta á
að fara hörðum höndum og fordæma
það rækilega. Og ekki vantar nóg dæm-
in um það, hvemig ýmsir forustumenn
þjóðarinnar, þótt ágætismenn séu á
marga lund, geta orðið bæði sér og öðr-
um til skammar, þegar áfengið er ann-
ars vegar . . .
Þá langar mig til að minnast á tvennt
í sambandi við þessi mál.
Hér er mikið unnið að slysavömum
síðari árin. Öflug samtök hafa verið
mynduð og mörgum hefur verið bjarg-
að. Sérstaklega hefur kvenfólkið geng-
ið vel fram í því að vernda líf sjómann-
anna og á fyrir það fyllstu þakkir. En
eitt þykir mér á skorta hjá blessuðum
konunum. Furðu margar þeirra neyta
áfengis, og slíkt fer alltaf fjölgandi.
Skyldu þær hafa athugað það, að með
þessu gefa þær uppvaxandi sonum sín-
um fordæmi, sem ekki er til þess fallið
að vernda þá fyrir hættum í framtíð-
inni. Og hvers megna viðvaranir þeirra
og áminningar, þegar þær sjálfar vísa
þeim veginn til þeirra lifnaðarhátta,
sem oft og tíðum leiða til slysa og ófam-
aðar. Ekki nægir það, að fórna nokkr-
um krónum eða stundum til slysavama.
Eigið fordæmi er bezta slysavörnin, ef
vel á að farnast hinni uppvaxandi kyn-
slóð.
Margar sögur eru til um björgunaraf-
rek íslenzkra sjómanna, þar sem þeir
hafa hætt lífi og limum til að bjarga
nauðstöddum félögum sínum, og verða
slík afrek aldrei fullmetin né fullþökk-
uð. Því hörmulegra er að heyra um
það, að einmitt þessi stétt manna skuli
ganga einna lengst í því að drekka frá
sér vit og velferð og koma öðrum út í
sama kviksyndið, verða þannig valdir
að margháttuðum slysum og óhamingju.
Með öðrum orðum, taka það með ann-
arri hendinni, sem þeir gefa með hinni
af svo mikilli rausn. Illt er að geta ekki
komið sjómannastéttinni í skilning um
þenna tvískinnung í breytni hennar.
Læt ég hér staðar numið. Ef þú óskar
að birta í Einingu eitthvað úr þessum
hugleiðingum, er það velkomið.
Jóhannes Guðntundsson.
Viðbætir.
Áreiðanlega munu þeir, sem bezt
þekkja Jóhannes Guðmundsson, unna
honum þess sannmælis, að þar sé mað-
ur grandvarleikans og góðvildar. Vitnis-
burð slíkra manna er ekki unnt að ó-
gilda. I eldra bréfi til ritstjóra Eining-
ar vék Jóhannes einnig að þessu marg-
rædda vandamáli okkar og komst þá
svo að orði:
„Liggja til þess (óreglunnar) ýmsar
orsakir, svo sem almenn velmegun,
mikil atvinna og gríðarlegar tekjur
sumra manna. Það þarf meira en lítið
siðferðisþrek 16—17 ára unglinga, sem
fá í hendur 40—60—80 þúsund krónur
eftir tvo mánuði, til þess að þeir fari
vel með allt það fé eða kunni nokkuð
með það að fara, svo til nytja megi
horfa. Naumast er hægt að ætlast til
þess, ekki sízt, þegar hinir eldri og
reyndari halda hinum görótta drykk
oft ósleitilega að þeim í stað þess að
var þá við.“