Eining - 01.08.1963, Blaðsíða 14

14
EINING
MÓÐURMÁLIÐ
Málvöndunarmanni svaraði Velvak-
andi í Morgunblaðinu fyrir nokkru á
þessa leið:
„Þróun málsins heldur sjálfkrafa á-
fram og tjóar ekki þótt meira eða
minna sjálfskipaðir sérfræðingar
hyggist breyta straumrásinni eða
stöðva.“
Þessi furðulegu orð eru góður spegill
aldarfarsins. Láta allt slampast áfram
einhvern veginn. Og hvers vegna
þenna rembing um „sjálfskipaða" sér-
fræðinga? Hafa ekki allir menn í
frjálsu þjóðfélagi fullt leyfi til að láta
álit sitt í ljós um eitt og annað?
Bændurnir í Þykkvabænum létu sér
ekki vaxa í augum hér á árunum, að
breyta mjög óheppilegri og skaðlegri
„straumrás," og hafa hlotið fyrir það
frægðarorð. Þannig er unnt að breyta
einnig óheppilegri straumrás í mál-
venjum manna. Eða eigum við íslend-
ingar að taka til fyrirmyndar ein-
hverja þjóð, sem hefur látið „straum-
rásina“ hafa sinn framgang og fengið
útúr því hinn ömurlegasta málgraut?
Væri ekki ómaksins vert að reyna
t.d. að fá fólk hér á landi til að hætta
við þetta endalausa stagl í auglýsing-
um og daglegu tali á orðunum: „mætið,
mættir, mæta.“ Er nokkuð ákjósan-
legra að segja, að mennirnir hafi verið
„mættir til fundar,“ heldur en komnir
til fundar.
Það skal þó strax viðurkennt, að
líklega er Velvakandi raunsærri en
hinir góðu málvöndunarmenn, sem
halda uppi vömum fyrir málfegrun,
því að leiður vani og argvítug tízka
er oftast máttugri, en fræðsla og leið-
beiningar. Árum saman hafa málfróð-
ir menn bent almenningi á ýmislegt,
sem betur má fara í málfari manna,
en ekki ber á öðru, en flestir haldi
tryggð við vanann eftir sem áður.
Hvað eftir annað hef ég gert til-
raun, án þess að vera málfræðingur,
hér í blaðinu, að hvetja menn til að
breyta til um vissa setningaskipun og
orðaval, en árangurinn orðið víst sára-
lítill. Til dæmis skal ég nefna eitt lítið
atriði, það er orðið „síðan“ í endingu
sumra setninga, t.d. „fyrir nokkrum ár-
um síð<m.“ Orðið síðan er þama aðeins
eftiröpun úr erlendum málum. Nægi-
legt er að segja: fyrir nokkrum árum.
En svo hef ég veitt því athygli, að
jafnvel hinir beztu lesendur Einingar
halda áfram að enda slíkar setningar
á orðinu síðctm. Ef til vill hafa þeir
ekki lesið þetta í blaðinu eða þeim hef-
ur þótt ég ekki nægilega rétthár mál-
vöndunarmaður, og er það hárrétt.
Ýmislegt mætti nefna í þessu sam-
bandi. Þegar ferðast er með strætis-
vögnum, blasir við farþegum upplýst
orðið: Stanzar. Samt sem áður segja
flestir: Stoppar. Og erfiðlega gengur
að losna við orðið „stoppistað" og er
þó ekki vandratað á orðið vagnstöð,
eins og tildæmis jámbrautarstöð, hvar
sem jámbraut stanzar.
Eigum við svo að halda tryggð við
setningar eins og þessar:
„Sl. sumar voru haldnar 4 sýningar
fyrir hesta í Þýzkalandi.“
„Rökstuddur grunur fyrir því.“ —
Hafa menn ekki heldur grun um eitt-
hvað?
„Þeir telja það hafa sérstaka þýð-
ingu.“
„Carabella klæðir yður,“ úr auglýs-
ingu.
„Ræðan hjá prestinum var góð.“
Áður spurðu menn: Hvemig var ræða
prestsins, eða hvernig sagðist prestin-
um?
Og þá eru það hreystiyrðin: „Við
Islendingar veiðum meira á kjaft en
annarra þjóða sjómenn.“
Ætla mætti að öll okkar mikla skóla-
menntun gæti vanið okkur af ýmsum
mállýtum og framburðargöllum. Hvað
eftir annað hafa menntamenn flutt út-
varpserindi og borið þá fram ýms orð
á þessa leið: Reygjavíg, bádur, hóbur,
nodalegt, brjóda, nýskiban, adriði, ríg-
ið, o.s. frv.
Óhugsandi er, að allir þessir menn
séu svo linmæltir að þeir geti ekki sagt
Reykjavík, bátur, hópur, atriði, ríkið,
heldur mun þetta vera aðeins rótgró-
inn vani, sem vonandi deyr þó út með
eldri kynslóðinni.
Svo mætti nefna orð, sem eru Ijót
og leiðinleg, eins og „ferðarolla,“
„sankti,“ „lafði“ — þýðing á lady, að
láta á sér „kræla.“ o.fl.
„Meinlausa ölið“
Ungmennahópar hegðuðu sér víðar furðu-
lega um hvítasunnuna en hér á landi. I Nor-
egi varð lögreglan að handtaka 16 ungmenni,
sem höfðust við í tjaldi nálægt Stryken-vatn-
inu. Þeir sögðust hafa haft með sér þangað
400 pilsnerliálfflöskur, drukku sig svo fulla,
kyntu hál og herjuðu svæðið dag og nótt,
réðust seinast á tvær átján ára stúlkur frá
Osló, sem voru þar einnig í tjaldi, rifu af
þeim hverja spjör, slóu þær og léku hart,
reyndu að nauðga þeim, en lcöstuðu þeim svo
allsnöktum í vatnið. Ýmsir tjaldabúar höfðu
flutt af staðnum vegna ólátanna, en nokkrir
voru þó eftir og heyrðu óp stúlknanna og
gerðu lögreglunni viðvart.
Sama blað segir frá því, að 40 undlingar
höfðu leikið sér að því um helgi að aka eins
og brjálaðir menn, meira og minna ölvaðir,
aftur og fram um þjóðbrautina og þeyttu
blásturshomin ákaft um leið, og voru um 10
og yfir 10 í hverjum bíl. í einum bíl óku
piltur og stúlka út af veginum og slösuðust
alvarlega.
Ennfremur skýrir blaðið frá því, að tveir
bræður hafi rifizt og deilan endað þannig að
sá yngri skaut hinn eldri. Afengið einnig þar
að verki. Þenna drykk hafa þjóðir þó hvar-
vetna á boðstólum. I

Má ekki gieymast
Þegar brennivínsverkfallið í Svíþjóð var
afstaðið, og meðan áfengissölurnar voru að
fylla hillur sínar aftur áfengisflöskum til af-
greiðslu, settu bindindismenn í landinu upp
20,000 auglýsingaspjöld hér og þar, og þar
var skráð áberandi þessi spuming:
Tókuð þér eftir, hve vel það gafst að vera
laus við áfengið?
Hlotnazt hið bezta
Að eignast margt hef ég aldrei þráð,
en ánægju mikillar notið:
farið víða um lög og láð
og lífsgæðin beztu hlotið.
-X—
Slœmur ávani
Það er illt meðal annarra galla,
hve oft mér verður að hraða mér,
því sá sem á framundan eilífð alla,
hann ætti ekki að flýta sér.
P. S.
* -jc *
Langlífi
Margur fátækur maður hefur orðið
100 ára gamall, en aldrei neinn mill
jónaeigandi.