Eining - 01.12.1963, Blaðsíða 12

12
EINING
Ólafur Hauhir Árnason:
Upphaf skólasetningar-
ræðu og endir
Þátttaka bindindismanna á Akranesi í hin-
um almenna bindindisdegi í haust var meíS
þeim hætti, að áfengisvamanefndin á sta‘5n-
um gaf út í snotru 4 blaðs. riti liluta af
skólasetnigarræSu Ólafs Hauks Arnasonar.
BlaSinu hefur borizt þetta rit og telur að
efni þess eigi vel heima í Einingu. PormaS-
ur Áfengisvamanefndar Akraness er Bjöm
Pétursson, sonur Péturs Björnssonar, erind-
reki ÁfengisvamaráSs. í formála ritsins seg-
ir svo:
Bindindisdagur Landssambandsins
gegn áfengisbölinu er aS þessu sinni
sunnudaginn 13. október.
LandssambandiS er stofnað af
ýmsum félagasamtökum, sem stySja
vilja baráttuna gegn því mikla böli,
sem áfengisneyzla hefur í för meö
sér.
Mjög hefur nú veri'S til umrœSu
hin alvarlega áfengisneyzla meSal
æskufólks, og nær daglega bera dag-
blöfi landsins fregnir af því ófremd•
arástandi, sem víSa ríkir. Margar
raddir eru um, hvaó skuli gera til
úrbóta, en mest mun hafa verió gert
í BorgarfirSi, þar sem teknar hafa
veriS upp sérstakir œskulýós-dans-
leikir, samfara liertu eftirliti meS aó-
gangi ungmenna dó almennum
skemmtunum. Forgöngumaöur þess-
ara unglingaskemmtana er sýslumaS-
urinn, hr. Ásgeir Pétursson, og á
hann mikiö þakklœti fyrir framtak
sitt.
Afengisvarnanefnd Akraneskaup-
stdSar hefur samþykkt aS leggja liér
hönd á plóginn meS því aS láta sér-
prenta hluta af skólasetningarrœSu
Ólafs Hauks Árnasonar, skólastjóra
GagnfrœSaskólans, og telur, aS rœSa
þessa ágœta skólamanns eigi fullt er-
indi til fullorSinna sem ungmenna..
ViS vitum, aS mönnum mun verSa
rœSan gott umhugsunarefni, og vænt-
um þess, aS þaS efli menn í barátt-
unni fyrir lieilbrigSu lífi.
F. h. Afengisvarnanefndar
Akraness
Björn Pétursson, formaSur.
ÓSinn S. Geirdal, ritari.
„Þverhöggvið gnapir þúfubjarg,
þrútið af lamstri veðra;
Ægir greiðir því önnur slög,
ekki er harm mildur héðra.;
iðkuð var þar á efstu brún
íþróttin vorra feðra:
Kolbeinn sat hæst á klettasnös,
kvaðst á viö hann úr neðra.“
íslenzkar þjóðsögur eru ótæmandi
vizkubrunnur. Lífsreynslu sína, heims-
skoðun og siðfræði bundu forfeður
vorir og formæður í alþýðlegt form
þjóðsögunnar. Hvergi speglast lífskjör
og hugsanir íslenzkrar þjóðar betur
en í sögnum þeim, sem geymdust á
vörum fólksins frá kyni til kyns. Það
köllum við munnmæli.
— Ein þeirra íslenzku þjóðsagna,
sem hvað sannasta og dýrasta lífs- og
siðspeki geyma, er sagan af Kolbeini
Jöklaraskáldi. — Þegar við ökum veg-
inn fyrir Jökul og erum komin nokk-
uð vestur fyrir Amarstapa, gnæfir
hátt bjarg við sjó fram. Þar heiK:
Þúfubjarg. Ekki er nema steinsnar af
þjóðveginum þangað ofan eftir; og
við erum stödd á því sviði, þar sem á
tókust íslenzk alþýðuspeki og höfðingi
myrkranna. Þar háðu glímuna dygðin
og lestirnir, birtan og myrkrið. — Frá
þessu segja íslenzkar þjóðsögur þann
veg, að kölski hafi veðjað við Kolbein.
„Skyldu þeir báðir sitja hvor hjá öðr-
um á Þúfubjargi undir Jökli, þegar
brim gengi þar hæst, og kveðast á
þannig, að kölski gerði fyrri hluta
nætur fyrri helming vísnanna, en Kol-
beinn skyldi botna hjá honum. En
seinni hluta nætur skyldi Kölski botna
hjá Kolbeini, en hann kveða fyrri
hluta vísnanna; og var það skilið und-
ir samningi þessum, að hvor þeirra,
sem ekki gæti botnað vísu hins skyldi
steypast ofan af bjarginu og vera það-
an í frá í valdi hins. Þeir tóku sig
svo til og settust út á bjarg eina nótt,
er tungl óð í skýjum; kveðast nú
á, sem ætlað var, fyrri hluta nætur,
og verður enginn stanz á Kolbeini að
botna vísur kölska. — Svo tekur Kol-
beinn við og kveður upphöfin seinni
hluta næturinnar, og gengur kölska
allvel að slá botninn í hjá honum, unz
Kolbeinn tekur hníf upp úr vasa sín-
um og heldur honum fyrir framan
glyrnurnar á kölska, svo að eggin bar
við tunglið, og segir um leið:
„Horfðu í þessa egg, egg
undir þetta tungl, tungl.“
Þá varð kölska orðfall, því að hann
fann ekkert íslenzkt orð, sem rímað
yrði í móti tungl, og segir því í vand-
ræðum sínum: „Það er ekki skáld-
skapur að tarna, Kolbeinn.“ En Kol-
beinn botnar þegar vísuna og segir:
„Ég steypi þér þá með legg, legg
lið sem hrærir ungl, ungl.“
En þegar kölski heyrði þetta,
beið liann ekki boðanna og steyptist
ofan fyrir bjargið í eina brimölduna,
þar sem l.ún brotnaði, og bauð ekki
Kolbeini til kappkvæða eftir þetta.“
Þarna á Þúfubjargi heyr sem sé
íslenzkt alþýðuvit glímu við hið illa,
kölska sjálfan, persónugerving ódygð-
anna, — og hefir sigur. — Og takið
eftir, hvern íslenzk alþýðuspeki velur
til að ganga á hólm við myrkrahöfð-
ingjann. Takið eftir, hverjum íslenzkt
fólk treystir bezt gegn hinum illu öfl-
um. Það er ekki her manns grár fyrir
járnum; það er ekki vopnfimur garpur;
það er ekki maður stáls og blýs, það-
an af síður hópur mcmna. Þuð er einn
fátækur bóndi, og hefur hann ekki
annað vopna en heimafengna menntun
sína og góða greind. Hann vegur as
kölska með vopnum andans, íslenzU
um kveðskap, r'g fer með sigur a:'
hólmi.
Einar Benediktsson segir:
„Vor þjóð skal ei vinna með
vopnanna ijöld,
en með víkingum andans um
staði og hirðir..“
Kolbeinn stendur einn í baráttunni
við kölska. Það er líka táknrænt. Öll
verðum við að heyja þá baráttu — og
berjast ein. — þegar þjóðtrúin lætur
Kolbein kveða kölska í djúpið, steyp-
ast í hvítfyssandi brimlöðrið við þúfu-
bjarg, þá er hún að lýsa því yfir á
táknmáli þjóðsögunnar, að þessa glímu
verðum við öll að heyja, hver maður,
hver sál; við verðum að berjast gegn
valdi myrkranna, — ein, óstudd, á
Þúfubjargi freistinganna. Og ef okk-
ur tekst ekki að kveða kölska í kút-