Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1996, Blaðsíða 246

244
Ritdómar
lýsku sem sýndur er með venjulegri réttritun, hljóðritun og í fónemískri umritun. Þar
virðist hafa slæðst inn villa þar sem orðið smátt er umritað /Jmot/ og hljóðritað
[wmwotw] í stað [Jwmwotw]. Vafasamt er hvort allir geta sætt sig við skilgreiningu höf-
undar á fónemískri umritun: „Ein fonemisk transkripsjon er ein grov transkripsjon der
alle foreseielege fonetiske skilnader er utelatne" (bls. 209). Hér er með öðrum orðum
gefið í skyn að fónemísk umritun byggist á hljóðritun, sé í raun ónákvæmari hljóðrit-
un. Á bls. 211-212 eru gefin dæmi um nokkur lágmarkspör og aðgreinandi þætti. Þar
virðist hafa slæðst inn villa í orðaparið sem á að sýna aðgreinandi hlutverk tónemanna
tveggja í norsku. Parið er bonder vs. bonner sem er umritað Óbondert vs. Rbonert.
Væntanlega er í þessari umskrift /d/ ofaukið í íyrra dæminu því að í textanum segir að
verið sé að sýna með lágmarkspörum að tónamir (tónemin) séu aðgreinandi i norsku.
Umfjöllunin í þessum kafla er yfirborðskennd. Það vantar mikið upp á það að hún
sé fúllnægjandi, jafnvel í kennslubók sem á einungis að vera inngangur að málvísind-
um. Full þörf hefði verið á því að fjalla betur um hluti eins og aðgreinandi þætti og
gera grein fyrir því hvernig þáttakerfi nýtist þeim sem fást við hljóðkerfisfræði við
lýsingu á því hvað er líkt og hvað er ólíkt með einstökum málhljóðum og við form-
lega framsetningu hljóðkerfisreglna. Einnig hefði mátt fylgja nánari útlistun á þeim
möguleikum sem eru fyrir hendi þegar allófónar eru upphafnir (hlutleystir). Þar hefði
verið hægt að minnast á hlutverk erkifónema og morfófónemískra víxla. Gjarnan
hefði sú umfjöllun mátt vera á kostnað undirkafla sem ber yfirskriftina Fonologi og
psykologi eða hljóðkerfisfræði og sálfræði. Þessi kafli er hvorki meira né minna en 7
bls. eða næstum einn fjórði af annars rýrum hljóðkerfisfræðikafla. í honum reynir
höfundur með umfjöllun um hugmyndir um djúpgerðir orða, lagskiptingu orðasafns-
ins og regluröðun að tengja saman sálfræðileg málvísindi og hljóðkerfisfræði. Sú um-
ræða passar illa við það sem á undan fer. Kaflanum lýkur með fremur stuttaralegri
umfjöllun um fónótaktík og atkvæði og gerð þeirra. Almennt má segja að hljóðkerfis-
fræðikaflinn sé ófullnægjandi.
Morfólógía eða orðhlutafræði er til umfjöllunar í sjötta kafla (bls. 236-283). Á
upphafssíðum hans eru þvælnar útskýringar á nokkrum viðfangsefnum morfólógí-
unnar. Alltaf eru notuð dæmi úr norsku nema þegar fyrirbærið sem fjallað er um er
ekki til í henni, t. d. er íslenska notuð til að sýna foll og franska til að sýna framtíð
sagna. Á bls. 251-257 er fjallað um tíðni orða og virkan og óvirkan orðaforða og er
sú umfjöllun of löng og svo einskorðuð við norsku að hún er til lítils gagns fyrir aðra
en Norðmenn. Undirgreinar í köflum geta gert viðfangsefni viðráðanlegra ef þær eru
notaðar skynsamlega en í þessum kafla fer höfundur út i öfgar í notkun slíkra undir-
kafla, t. d. heitir ein undirgreinin 6.3.3.1.9 Person. Það er varla hægt að réttlæta það
að notaðir séu fjórir tölustafir í slíkri undirgrein og jafnvel ekki fleiri en þrír en héma
eru þeir fimm. Kafli 6.3.3, sem ofantalin undirgrein er i, er þó efnislega ágætur. Þar
er skýr umfjöllun um ýmsar beygingarformdeildir eins og horf og hátt. Á bls. 269 er
vísað í grein 6.6.3.1 en engin merki hennar sjást í bókinni og er líklegt að höfundur
hafi mglast í hinu flókna tölukerfi sínu. Aðalhugtök þessara fræða, morf, morfem og
allómorf em ekki nefnd fyrr en á næstsíðustu blaðsíðu kaflans. Er það nokkuð seint í
rassinn gripið þar sem morfólógían byggist á þessum alþjóðlegu hugtökum.