Jafnaðarmaðurinn - 27.01.1928, Síða 1
2. tölublaö
Noröfiröi, 27. janúar 1928
3. árgangur
Flokkaskipunin
Tildrög.
t’egar sjálfstæðisbarátta þjóðar-
innar hætti að ráða flokkaskipun-
inni hlutu að myndast nýir flokk-
ar. Þó ágreiningurinn um sjálf-
stæðismálin hjaðnaði, var óhugs-
anlegt, að aðeins yrði einn flokk-
ur á landinu. — Til þess þarf
meiri þroska en nokkur jrjóð
hefir enn náð. — Fullkomuum
þroska verður ekk náð nema
með baráttu, sem stefnt er að
háleitu marki. — Qöfug barátta
á að geta leitt til svo mikilla
mannbóta og þroska 'að hámark-
inu verði náð, svo að allsherjar
friður komist á og bróðurlegt
samlíf og jöfnuður verði að lok-
um ríkjandi í þjóðfjelögunum.—
Mikið mannbóta starf verður að
vinna áður og að því verður að
stefna til þess, að markinu verði
náð. — í öllum löndum stækk-
ar sá hópur með ári hverju, sem
telur jafnaðarstefnuna þá einu
stjórnmálastefnu er veitir okkur
veruleg skilyrði til þess. Það er
eina verulega skipulagsstefna sem
til er, — stefna sem er fastmörk-
uð af ýmsum mestu andansmönn-
um og mannvinum, sem uppi
hafa verið. — Aðrar stefnur eru
meira og minna eiginhagsmuna
stefnur og þegar þjóðunum er
stjórnað eftir slíkum stefnum,
veltur alt á persónulegum geð-
þótta og dutlungum þeirra, sem
með völdin fara á hverjum tíma,
— af því, að ekkert verulega
skipulagsbundið stjórnarfarskerfi
er til að stjórna eftir. —
Grunnfærnustu og ofstopafylstu
íhaldsmenn halda því fram, að
jafnaðarstefnan sje aðeins öfga
og æsinga stefna, — eldur öf-
undar og ilsku, sem æsingamenn
kyndi til þess, að koma illu ti
vegar, — jafnvel uppreistum og
blóðsúthellingum. — Þeir snúa
hlutunum við og sjá alt öfugt.
Ella mundu þeir sjá hið sanna,
að það er hin taumlausa grimma,
samkepni og kúgun peningavalds-
ins, sem er orsök eymdar og
hungurs og þess ófarnaðar, sem
að lokum knýrhina undirokuðu,
hröktu og hrjáðu, til samtaka
móti peningavaldinu. — með
uppreistum, ef ekki vill betur til.
Sem betur fer, er ekki komið
svo langt á voru landi, að í-
haldið sje búið að tilreiða jarð-
veg uppreista. Hinsvegar gætir þó
glöggt einkenna, sem hin miklu
mein þjóðfjelaganna vaxa af. —
Að ástandið hjer er ekki komið
á sama stig og víða annarsstað-
ar, stafar af því, að stóriðja og
auðsöfnun er hjer á byrjunarstigi.
En jafnframt því, sem framleiðsla
hefir aukist, atvinnurekstur færst
í stærri stíl og vísir auðsöfnunar
myndast, liafa sömu jDjóðlífsein-
kennin komið betur í ljós, —
meinsemdir byrjað að grafa um
sig, og sjúkdómseinkennin auð-
oekt.
Flokkaskipun.
Hjer ltefir þá lauslega verið
drepiö á tildrögin til nýrra ílokku-
skipana hjer á landi. — Skal nú
ítiliega skýrt, að sú flokkaskipun
ilaut að verða þrískiít. —
Fyrst mynda þeir flokk, sem
besta hafa aðstöðuna í þjóðfje-
laginu, s. s. hálaunaðir embætt-
ismenn, kaupmenn og stórkaup-
menn, stórútgerðarmenn og brask-
arar. Yfirleitt þeir, sem best koma
klónum að peningunum. Þar
myndast vísir peningavaldsins á
íslandi. — Stefna þessa flokks
verður í aðaláhugaatriðum sú, að
fryggja eigin aðstöðu í þjóðfje-
laginu sem best eins og hún er,
— að varðveita þau þægindi,
sem þegar eru fengin. — Jafn-
framt vex löngunin til að auka
þægindin og safna peningum, en
hvorugt verður gert — síst í fá-
mennu og fátæku þjóðfjelagi —
nema á kostnað fjöldans. Þjóö-
arauður ekki nægilegur til þess
aa allir geti orðið ríkir. — Hjer
getur því auðsöfnun ekki þýtt
annað en fátækt fjöldans. --
Eðlileg afleiðing samtaka hinna
best megandi er sú, að mótstaða
myndast og andstöðuflokkar rísa
upp. —
Sjálíkjörnir til mótflokksmynd-
unar voru þeir fyrst og fremst,
sem öröugasta hafa aðstöðuna,
s. s. daglaunamenn og sjómenn
og ýmsir smælingjar þjóðfjalags-
ins. Að þeim flokki dr3gast eðli-
lega ýmsir stuðningsmenn, s. s.
fátækir listamenn, rithöfundar og
hugsjónamenn og ýmsir aörir,
sem hafa litla tilhneigingu til
mammonsþjónustu og finna til
með hinum veikari og geta ckki
þolaö að sjá hina sterkari þjarma
lítiimagnanum, —sem sjá og skilja
að vegurinn til alhliða þroskun-
ar er sá, að öljum geti liðið sæmi-
lega, enga skorli fæði og klæöi
eða þolanleg híbýli.
Þriðja flokkinn skipuðu eðli-
lega þeir, sem að miklu hafa ólíka
aðstöðu hinum hvorumtveggja.
Menn, sem hafa nokkurn veginn
trygða lífvænlega afkomu og
sveiflur atvinnulífsins „ámölinni11
ná minnatil að jafnaði. — Menn,
sem alt af eiga vísan einhvern
arð af striti sínu, — mennirnir
sem rækta, skifta við sjálfa jörð-
ina, — bærtdurnir. — Til þess
flokks hlutu auk þess að hneigj-
ast ýmsir menn aðrir. Einkum
þeir, sem trúa á ræktun lands-
ins sem öryggi þjóðarafkomunn-
ar, er annað bregst, — menn,
sem unna sjerstaklega hinu þjóð-
lega og heilbrigða sveitalífi og
sjá, að kjarni þjóðernisins verð-
ur best varðveittur í sveitum
landsins. —
Þessum flokk hlaut einnig að
verða það ljóst, að auðsöfnun
einstakra manna yrði meira og
minna á þeirra kostnað og hjer
sem víðar leiddi til óhófslifnað-
ar og þjóðspillingar. Þá hlaut
þessum flokki einnig að vera það
ljóst, að yrði sá flokkurinn, sem
tæpasta hefir fótfestuna í þjóðfje-
laginu, kúgaður til örbirgðar af
peningavaldinu, hlyti af því að
leiða þjóðarböl. — Þessi flokkur
hlaut að verða nokkurskonar jafn-
vægisílokkur eða miðflokkur. —
Fjórðu flokksmyndunina virðist
ekki ástæða til að minnast á.
Hennar hefir gætt, en ástæða til
hennar virðist vera lítil, enda
mun hún smá hjaðna aftur.
Hætta á ferðum.
Andstæðingum íhaldsflokksins
(peningavaldsins) dylst ekki, að
nokkur hætta er á ferðum, —
íhaldsflokkar eru hvergi þektir
að því, að vera vandir að vopn-
um, nje að beita vopninu, pen-
ingavaldinu, sjerlega nærgætnis-
lega, því sje full ástæða að gæta
vel til, að vopni þessu verði ekki
beitt til þjóðarógæfu. — Mót-
flokkarnir líta á íhaldið sem sam
eiginlegan óvin, hættulegan al-
mennri velferð, og þessvegna hafa
þeir tekið það ráð, eins og gert
hefir verið í öðrum löndum, að
vinna saman 1 ýmsum efnum
móti hinum hættulega óvin. —
Ótti og gremja íhaldsins.
Það lætur að líkum, að flokk-
ur eigingirninnar, íhaldsflokkurinn
íslenski, hafi fylst beiskri gremju
út af samvinnu mótflokkanna,—
og gremjunm' fylgir ótti, — eig-
ingjarn ótti. — íhaldið veit, að
sameinaðir hafa hinir flokkarnir
nógan styrk til þess, að reisa
skorður við yfirdrotnum peninga-
valdsins, — að það muni þá ekki
í öruggu næði geta sniðið stakk
löggjafar og stjórnarfars eftir eig-
in geðþótta, til þess að tryggja
yfirráð sin og vernda pyngju sína
fyrir tollum og sköttum, og við-
halda fjármálasukki braskaranna
og óhófslifnaði burgeisanna. —
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, hve óttaslegið íhaldið varö
er mótflokkarnir sigruðu við síð-
ustu þingkosningar. — Væri varla
ofsagt, ' að vígtennur þess hafi
glamrað svo saman af óttahrolli
síðan, að glamur það hafi heyrst
lándshorna milli.
Hvaö veldur óttanum?
Menn með góða samvisku eru
jafnan öruggir og óttalausir. —
Það er því varla hægt að verjast
því að ætla, að eitthvað gagn-
stætt hafi staðiö á hjá íhaldsfjöl-
skyldunni er hún fjekk nýju hús-
bændurna yfir sig, — að ekki
hafi allstaðar verið hreint í pok-
anum. —
Hví æröast þeir,
íhaldsgarparnir, er nýja stjórnin
fer^að líta í pokana þeirra?
Það ætti að vera meinlaust að
skygnst sje um þar sem alt er
ueint og flekklaust, — og gott
ætti mönnum að þykja, að fá
það staðfest. — En það kveður
nú heldur en ekki við annan tón
hjá íhaldinu. Flokkurinn — og
blöðin hans — hafa óskapastog
blásið stöðugum fúlvindi í garð
nýjustjórnarinnar, síðan hún hóf
ræstinguna á þjóðarheimilinu. Ó-
vitrustu blöð flokksins (Moggi,
Hænir, Vesturl., íslendingur) hafa
ætlað að rifna af óskupum yfir
því, að reynt hefir verið að grafa
eftir sannleikanum í hneixlismál-
um við Djúp vestra. — Bendir
það ekki á, að íhaldið óttist, að
sannleikurinn muni ekki verða
þeim til sæmdarauka? J— Ekki
laust við, að íhaldsblöðin hafi
jafnvel tylt undir nokkurskonar
uppreist gegn sjórnarvöldunum.
Sum hafa þau birt gleiðletra að-
dáum yfir mótþróa kanpmanns-
jns í Bolungavík og hins frávikna
sýslumanns á Patreksfirði. —
Allir ættu að athuga vel hvað
hjer er að gerast. — Þess er
skamt að minnast, að fhaldið
gerði tilraun til þess að koma
upp herliði. Aðalrökin til þess
töldu formælendur óeirðir, er
verkamenn og hásetar hefðu sýnt
sig f. Mönnum skildist því svo,
að hlutverk hersins ætti aðallega
að verða það, að berja á vérka-
mönnum. — Það var svo sem
ekki gert ráð fyrir lagabrotum
og upphlaupum hinumegin! En
hvað skeður? Óðar en lögin eiga
að ganga jafnt yfir alla — íhalds-
menn líka — gerir íhaldið mót-
blástur gegn valdstjórninni, reyn-
ir að hindra rannsókn í afbrota-
máli og stofnar blátt áfram ti
uppreistar með talsverðum lið-
safnaði í Bolungavík. Á Patreks-
firði mun hinn fráfarandi sýslu-
maður hafa staðið einn uppi.
Af þessu o. fl., sem nú er að
gerast, ætti allri alþýðu manna
að vera það Ijóst, að brýna nauð-
syn ber til að mynda öflugan
flokk og föst samtök og sam-
vinnu við miðflokkinn um að
halda hinu háskalega íhaldi í
skefjum og hreinsa til í herbúð-
um þess. —
Það er raunalegt að vita ti
þess þroskaleysis, sem veldur
því, að ýmsir alþýðumenn leið-
ast út á þá háskalegu braut, að
Ijá íhaldinu stuðning sinn með
atkvæðum og öðru fylgi. — Þeir,
sem það gera. þurfa sem fljótast
að sjá og skilja, að jafnvel hver
smástuðningur, sem þeir ljá
íhaldinu, er ekkert annað en tág
í þann hrísvönd, sem alþýðu
þessa lands mun svíða bakið
undan jafnskjótt og íhaldið kemst
til valda, — ef svo illa tækist til.
Fjármálastefna íhaldsins.
í sambandi við framanritað er
ekki ófróðlegt fyrir alþýðu að
gera sjer dálitla grein fyrir fjár-
málastefnu (haldsins, einkum á
3ví sviði, er mest grípur til al-
iýðu manna.
Kenning og stefna íhaldsins er
sú; að heppilegast sje að leggja
alt peningavaldið í hendur fárra
manna, — atvinnurekenda, Það
vill styrkja einstaka atvinnurek-
endur af almannafje til aukins at-
vinnurekstrar, og auk þess eiga
atvinnurekendur og kaupmenn að
hafa einkaaðgang að bönkum og
lánsstofnunum. þessir menn eiga
svo að mynda framleiðslu og at-
vinnuríki innan ríkisheildarinnar
og gerast kongar í þeim ríkjum.
Kóngar yfir atvinnulífi, framleiðslu
og verslun, — kóngar yfir al-
menningi, — safna í kringum sig
ósjálfstæðum og auömjúkum
þegnum. — þið, alþýðumenn,
eigið svo að tigna þessa smá-
kónga, skríða auðmjúkir að fót-
um þeirra og sækja í náð um að
fá að vinna. að fá að borða, að
fá að klæðast. — Og kóngarnir
eiga að vera náðugir og láta vald
sitt og miskunn ljóma af fitu-
bólginni ásjónunni og veita ykk-
ur atvinnu þegar þeim þóknast,
en neita ykkur um hana þegar
þeim sýnist. — Þeir eiga líka aö
ákveða hvað þið fáið fyrir vinnu
ykkar. Þið megið helst ekki vera
í neinum verklýðsfjelagsskap eða
samtökum um að ákveða sjálfir
gjaldið fyrir vinnu ykkar. Þið
eigið ekki að vera að sprengja
upp kaupið, þið eigið aö láta
ykkur nægja að fá svo sem 50
aura um tímann, hvort sem þið
fáið nokkra stöðuga vinnu eða
ekki! Ef þið heimtið syo hátt
kaup, að þið verðið færir um
að forða ykkur frá sveitinni, þá
er ekki víst að smákóngurinn
græði nógu mikið á ykkur, til
þess að halda uppi dýrð ríkis
síns! Þið eigið ekki að hugsa
neitt um að tryggja ykkur fyrir
slysum við vinnuna og ekki hugsa
vitund um það, hve mikið atvinnu-
kóngurinn í (haldsríkinu græði á
striti ykkar, því síður að þið
megið neitt hnísast eftir því
hvernig hann ver gróðanum, —
þó hann kunni að eyða honum í
óhófssællífi og veisluhöld, spán-
arvín og siglingar. Og sístaföllu
megið þið minnast á það, þó
þið sjáið daglega fyrir ykkur alls-
konar vanhyggju og óforsjálni í
atvinnurekstrinum, sem leiði til
þess að íhaldskóngurinn stingi
sjer fjárhagslegan kollhnís og vísi
ykkur svo út á gadd atvinnuleys-
isins. — Eíns og ykkur varöi
nokkuð um það, þó arðurinn af
striti ykkar fari út í veður og
vind. Það kemur víst ekki neitt
[Framh. á 4. bls.J