Jafnaðarmaðurinn - 04.04.1928, Síða 1
ÚTGEFANDI: VERKLÝÐSSAMBAND AUSTURLANDS
6. tölublað
Norðfiröi, 4. apríl 1928
Haraldur Níelsson
prófessor
andaðist af uppskurði á Hafnar-
fjarðarspítala 11. f. m. Jarðar-
förin fór frani jjann 19. s. m. að
viðstöddu miklu fjölmenni. Einar
H. Kvaran flutti ræðu í kirkjunni.
Eiga íslendingar hjer á bak að
sjá einum sínum allra mætasta
manni. Mun hans minst nánar
hjer í blaðinu áður en langt um
líður.
urlandi fyrir frelsi og bættum
ífskjörum sínum og sinna,
hnekkja valdi afturhalds og íhalds
og ryðja braut þeim skoðunum,
sem gerðu íslendingum kleift að
osna úr klóm danskra aftur-
raldsseggja.
Friálslyndi ílokkurinn íslenski
er síðasta rekald hins gamla
sundurliðaða sjálfstæðisflokks,
enda ber hann glögglega öll
merki þess. Flokkurinn á í raun
og sannleika engin stefnuskrár-
mál — ekki eitt einasta. Hann
hefir — sökum tengda aðalfor-
ingja flokksins, S. E., við auð-
borgarana — orðið að glefsa í
þann flokkinn, sem har-n helst
hefði átt að berjast með — Al-
þýðuflokkinn.
Frjálslyndir flokkar annara
landa berjast a. m. k. að nafninu
til gegn íhaldi, en hinn íslenski
flokkur er ein grein íhaldsins og
berst móti öllu, sem miðar al-
menningi lil hagsbóta. Svo ósjálf-
stæður er þessi íhaldsangi, að
hann þarf að láta aðalmálgögn
íhaldsins, Mbl. og Vörð, finna
upp fyrir sig árásarefnin á Al-
þýðuflokkinn, svo tekur hann við
og jórtrar tugguna, og jjað má
hann eiga, að það verk er unnið
af iniklum trúleik við íhaldið.
„Litli flokkurinn með stóru
málin“ lætur í veðri vaka, að
hann beri mjög fyrir brjósti upp-
sagnarákvæði sambandslaganna,
sem til framkvæmda geta komið
að 15 árum liðnum. En ekki er
hann heilli í þessu „stefnumáli“
en svo, að hann getur ekki hugs-
að sjer ísland alveg sjálfstætt —
án nokkurs sambands við Dan-
mörku. Hann vill umfram alt
halda í konunginn. Þessi afstaða
hins forna sjálfstæðisflok-ks er
átakanlega sorgleg. Sjálfstæðis-
flokkur — sem ekki getur hugs-
að sjer ísland algerlega sjálfstætt
lýðveldi — á engan tilverurjett
sem sjálfstæðisflokkur. Hinn eini
raunverulegi sjálfstæðisflokkur,
sem til er í landi hjer, er Al-
þýðuflokkurinn. Hann stefnir að
því, að ísland verði sjálfstœtt
lýðveldi, laust allra banda við
önnur lönd, annara en þeirra,
sem alþjóðasamheldni og við-
skiftalíf krefur.
Það er þyngra en tárum taki
fyrir þá, sem í hrifningu æsku-
mannsins fylgdu að málum hin-
um forna sjálfstæðisflokki, að
sjá nú foringja hans lenda aftan
í (haldinu og bregða fæti fyrir
þau mál, sem hver sannur sjálf-
stæðismaður mundi ótrauður
berjast fyrir. Og mörgum mun
finnast að þeir hefðu átt skilið
betra hlutskiíti, eftir mörg ve
unnin störf, en það, að hafna við
óæðri enda íslenska íhaldsins.
Sr. Ásmundur Guðmundsson
skólastjóri á Eiðum hefir ver-
ið settur prófessor við Háskól-
ann í stað sr. Haraldar Níelssonar,
„Litli flokkurinn með stóru málin“.
í ræðu, er Sigurður Eggerz
hjelt á Alþingi um kosninguna í
Norður-ísafjarðarsýslu, komst
hann svo að orði:
„Til þess að sýna fram á, að að-
dróttun hv. sessunautar míns (Hjeðins
Valdimarssonar) (um að S. E. væri
orðinn fhaldsmaður) er algerlega til-
hæfulaus, vil jeg benda á það, að þótt
frjálslyndi flokkurinn sje minsti flokk-
urinn, þá hefir hann þó stærstu stefnu-
skrármálin, og það getur farið svo, að
hv. sessunautur minn og fleiri verði
að beygja knje fyrir litla flokkinum
með stóru málin“.
Mörgum mun verða að spyrja:
Hver eru þessi stóru stefnuskrár-
mál? Blað frjálslyndra, „ísland",
hefir enn ekki á þau minst. Af
blaðinu veröur ekki annað sjeö
en það, að einasta stefnuskrár-
mál þess og aðal áhugamál sje
aö niðra jafnaðarmönnum og
svívirða þann flokk á alla lund.
í hverju einasta blaði „íslands",
sem út hefir komið síðustu mán-
uöi, eru skammir um jafnaðar-
menn, flokk þeirra og stefnu. Ef
dæma skal flokkinn eftir blaðinu,
virðist „stærsta stefnuskrármál"
hans vera að svívirða Alþýðu-
flokkinn á allan hátt.
Ákaflega væri fróðlegt að fá*
að heyra hvort blaðið hefir nokk-
urt annað stefnuskrármál en það,
sem nú var nefnt. Vel getur það
verið, þó ekki hafi neitt borið á
því enn, að flokkurinn „liggi á“
og unginn komi bráðum. Og
ákaflega hljóta hinir „frjálslyndu"
íoringjar að gleðjast yfir því göf-
uga hlutverki, sem forsjónin hefir
falið þeim að vinna — því hlut-
verki, að rægja og níða forvígis-
menn alþýðuhreyfingarinnar í
landinu. Hve dásamlegt „Hósí-
anna“ geta þeir ekki sungið,
þegar hinum „litla flokki með
stóru má!in“ hefir tekist — með
aöstoð íhaldsins — aö brjóta
á bak aftur sjálfstæðisnieðvitund
hinnar íslensku verkamannastjett-
ar, sem Ijóslegast lýsir sjer í
stjórnmálasamtökum hennar —
Alþýðuflokknum — og „litli
flokkurinn með stóru málin“
getur bent innlendum og erlend-
um auðmönnum á afreksverk
sín. En það er hætt við að „litla
flokknum með stóru rnálin" verði
sá róður erfiöur, og líklegt er að
íslandsbanki eða jafnvel enn öfl-
ugri stofnanir verði að leggja
„litla flokknum með stóru málin"
enn fleiri krónur en danskir jafn-
aðarmenn láta Alþýðuflokknum í
tje, áður en alt er fullkomnað.
Allir sannir íslendingar munu
harma það, hver virðast ætla að
verða aídrif „litla flokksins með
stóru málin “ — frjálslynda flokks-
ins svo kallaða. Ýmsir gerðu sjer
oað í hugarlund, er gömlu sjálf-
stæðismennirnir hertu sig upp
og Ijetust skilja við fhaldið, að
æir mundu feta í fótspor þeirra
frjálslyndra flokka í öðrum lönd-
um, er best hafa reynst. Flokka,
er barist hafa fyrir bættum lífs-
kjörum og aukinni menningu al-
jýðunnar. Flokka, sem staðið
lafa við hlið jafnaðarmanna og
veitt þeim að málum í hagsmuna-
^aráttu hinnar fátæku alþýðu við
ofurvald auðmagnsins. En allar
yessar vonir hafa enn brugðist.
Frjálslyndi flokkurinn íslenski
hefir mist marks. Hann berst á
móti þeim málum, sem frjálslýnd-
ir flokkar annara landa hafa bar-
ist fyrir. Hann hefir orðið að
„attaníossi" íhaldsins og blað
hans „ísland“ hefir orðið mál-
gagn þeirra íhaldsskoðana, sem
auðvirðilegastar eru og skaðleg-
astar munu reynast íslensku sjálf-
stæði.
Alt bendir á að eitt af stærri
stefnumálum flokksins sje að
spilla vinfengi Dana og íslend-
inga, sem nú virðist vera sæmi-
legt orðið, eftir margra alda sund-
urlyndi. Ákaflega göfugt stefnu-
mál!
Það er eins og „ísland'1 geti
ekki skilið, að íslendingar geti
heimtað og varið rjett sinn og
gætt þess, að hvorki Danir nje
aðrir troði þeim óþarllega um
tær, án þess að vera með stöð-
uga úlfúð í garð þjóðarinnar.
Danska þjóðin hefir lítinr óleik
gert íslendingum eða verið völd
að kúgun liöinna alda. þaö eru
eingöngu fáeinir einstaklingar —
einokunarkaupmenn og danskir
embættis- og stjórnmálamenn —
sem þá sök eiga.
í ræðu sinni um kosninguna í
N.-ísafj.sýslu talar S. E. mikið
um það, að hegningin megi ekki
ná til þeirra sem saklausir eru.
Þessu ætti hann líka að halda
fram gagnvart Dönum. Hvað
hefir dönsk alþýöa gert á hluta
vor íslendinga? Ekkert annaö en
það, að berjast heima í sínu föð-
3. árgangur
Bæjarrjettindin samþykt
Hinn 3. þ. m. barst hrepps-
nefndinni á Norðfirði símskeyti
rá Ingvari Pálmasyni alþingis-
manni, þar sem skýrt er frá því,
að frumvarp um bæjarstjórn á
Norðfirði sje þann dag afgreitt
sem lög frá Efri deild Alþingis.
'Jokkrar breytingar gerði þingið
á frumvarpinu, en þær voru all-
ar smávægilegar, nema nafna-
skiftin á bæuum. Var svo til ætl-
ast, að bærinn hjeti Norðfjarð-
arkaupstaður, en Neðri deild
breytti því nafni í Neskaupstaður,
og vérðar það heiti hins nýja
caupstaðar. Hvort tilraun verður
síðar gerð til nafnbreytingar skal
ósagt látið, en ekki er ólíklegt aö
svo verði. — Allir Norðfirðingar
fagna hinni fengnu rjettarbót og
einnig því, að nú er stríð það,
sem staðið hefir við sýslunefnd
um mál þetta, loks á enda kljáð,
og mega Norðfirðingar vel við
úrslitin una. — Samþykt bæjar-
rjettindanna á að verða öllum
Norðfirðingum hvöt til framtaks
og dugnaðar. Fjöldi verkefna
bíður óleystur handa hinni nýju
bæjarstjórn, sem við tekur um
áramótin næstu.
Verði bæjarrjettindin Norðfirði
til blessunar.
Veðlánasjóður fiskimanna.
-andkjörinn alþingismaður Alþýðuflokksins, Jón Baldvinsson,
Iytur frumvarp er gerir hlutarmönuum og smáútgerð-
armönnufn kleift að gera fisk sinn að markaðsvöru.
Alt frá þeim tíma, er Gestur
3álsson ritaði hinn nafnfræga
bækling sinn, „Blautfiskverslun
og bróðurkærleikur“, hefir það
verið til stórtjóns fyrir íslenska
sjómenn að þurfa að selja fisk
sinn blaulan eða upp úr salti.
Það má því með sanni segja,
að fyrir afkomu allra þeirra sjó-
manna, er eiga hlut sinn sjálfir,
svo og afkomu allra smábáta-
eigenda og eigenda mótorbáta, er
ráða menn upp á hlut, sje frum-
varp það um Veðlánasjóð fiski-
manna, er Jón Baldvinsson flyt-
ur í Efri deild Alþingis, geysilega
aýðingarmikið. Tilgangur sjóðs-
ins er að gera mönnum, sem
iskveiðar stunda á árabátum og
á vélbátum, sem arðsamastan afla
sinn með því að gera þeim
mögulegt að verka hann sjálfir,
svo þeir þurfi ekki að selja hann
fyrir hvaða verð sem býðst, eins
og oft er nú.
Fje sjóðsins á að lána fiski-
mönnum gegn veði í þeim afla,
sem þeir eru búnir að fá.
Höfuðstóll sjóðsins á að vera
núverandi Fiskiveiðasjóður fs-
lands, og 2 milj. kr. er ríkissjóð-
ur leggur fram sem lán, afborg-
unarlaust fyrstu fimm árin, en
fær borgað aftur hjá veölána-
sjóðnum með jöfnum greiðslum
á 35 árum.
Heimili og varnarþing sjóðsins
er í Reykjavík. Honum skal skift
í deildir, og starjar hver deild
sjálfstætt. Skulu deildir settar upp
í verstöðvum landsins þar sem
atvinnumálaráðherra ákveður, og
þó ekki annars staðar en þar,
sem beiðni hefir komið um deild,
samþykt af almennum sveitar-
fundi eða af bæjarstjórn. Deildir
mega þó ekki vera fleiri en 25
fyrst um sinn, en atvinnumála-
ráðherra ákveður í samráði við
stjórn sjóðsins, hve mikið íje
iver deild á að fá.
Deildunum stjórnar þriggja manna
nefnd, sem hreppsfundur kýs,
og starfar hún kauplaust, en hún
ræður mann gegn þóknun til
æss að hafa á hendi afgreiðslu
og reikningshald deildarinnár, og
ákveður hve oft deildin er opin
til útlána, sem þó má ekki vera
sjaldnar en einu sinni í viku, tvo
tíma í senn.
Sá einn getur fengið lán, sem
er ráðinn upp á hlut af afla, en
þegar bátur er gerður út af sam-
lagsfjelagi þeirra, ganga þeir fyrir
um lán, sem fæsta hafa hlutina.
Stjórn sjóðsins ákveður til 6
mánaða í senn, í byrjun árs og
byrjun júní, það verðlag á fiski,
sem miða á við þegar lán er
veitt út á hann, og styðst þar
við verðlagið undan farið miss-
iri, eins og það hefir verið að
meðaltali samkvæmt skýrslu, er
hagstofan gerir.
Hverri lánbeiðni á að fylgja
yfirlýsing þess, er sækir um lán-
ið, um, hve mikil sje fiskeign
hans, og skal yfirlýsingin vera aö
viðlögðum drengskap. Jafnframt
skal fylgja vottorð um fiskinn frá
formanni eða frá útgerðarstjóra,
ef formaður á hlut að máli. Út
á fiskeign má lána alt að */s af
andvirði hennar, en lánstíminn
má ekki vera lengri en 9 mán-
uðir. Lánið ábyrgist sá persónu-
lega, er fær pað, og gefur hann
út skuldabrjef með sjálfvörsluveði
í fengnum afla sínum.
Lánin á að veita í þeirri deild,
þar sem útgerðarstjórn bátsins á
heima. Vextir af lánum greiðast
um leið og lániu eru tekin, en