Jafnaðarmaðurinn - 04.04.1928, Side 2

2
JAFNAÐARMAÐURINN
við endurgreiðslu á lántakandi
auk þess að greiða \% af and-
virði þess afla, sem lánið var
veitt út á, og rennur það fje í
varasjóð hlutaðeigandi deildar.
En úr varasjóði deildarinnar greið-
ist kostnaðurinn við rekstur
hennar.
Stjórn Veðlánasjóðsins skipa
3 menn. Er einn þeirra fram-
kvæmdarstjóri, en hinir tveir
gæslustjórar, skipaðir af atvinnu-
málaráðherra til 4 ára í senn. Á-
kveður hann þóknun þeirra. Get-
ur hann vikið þeim frá um stund-
arsakir ef þurfa þykir, eða að
fullu og öllu.
Alt handbært fje sjóðsins á,
eftir því, sem hægt er, að geyma
í Landsbankanum og útibúum
hans, en í frv. er heimild fyrir
landsstjórnina að taka tveggja
miljón króna lán.
í greinargerðinni, er Jón Bald-
vinsson lætur fylgja frumvarpinu,
lætur hann getið nokkurra staða,
er hann telur koma til álita um
stofnun Veðlánasjóðs-deilda, og
eru þeir þessir:
Akranes, Sandur, Ólafsvík,
Stykkishólmur, Patreksfjörður,
Þingeyri, Flateyri, ísafjörður,
Hnífsdalur, Bolungarvík, Súðavík,
Skagaströnd,Sauðárkrókur, Siglu-
fjörður, Ólafsfjörður, Akureyri,
Húsavík, Skálar, Vopnafjörður,
Borgarfjörður (eystra), Seyðis-
fjörður, Norðfjörður, Eskifjörður,
Fáskrúðsfjörður, Hornafjörður,
Vík, Vestmannaeyjar, Stokkseyri,
Eyrabakki, Grindarvík, Hafnir,
Sandgerði, Keflavík, Hafnafjörð-
ur, Reykjavík.
Þetta er þá aðalinnihald þess
stórmerka frumvarps, sem mun,
þegar það er komið í framkv.,
stórbreyta til batnaðar allra að-
stöðu þeirra manna, sem áður
þurftu að selja fisk sinn fyrir
hvaða verð, sem í hann var boð-
ið, af því þeir höfðu ekki fje nje
aðra aðstöðu til þess að bíða
með að selja hann þar til hann
var orðinn að markaðsvöru.
Aukatekjur presta.
I 2. hefti „Strauma" þ. á. er góð
grein um launakjör presta, eftir sjera
Friörik Rafnar á Akureyri.
Heldur hann því fram þar, að
laun presta sjeu of lág, þegar tillit
sje tekið til námskostnaðar og ann-
ara erfiðra kringumstæðna presta-
et'na. Vafalaust er þetta rjett um
flesta yngri presta. Vilji . þjóðin á
annað borð hafa presta, þá á hún
að tíma að borga þeim svo þeir
geti lifað af því sómasamlega og
geti gefið sig alla við preststörfun-
um. Megingallinn á launafyrirkomu-
lagi voru er sá, að fæstir starfs-
menn hins opinbera hafa svo rífleg
laun að dugi til að lifa af eingöngu,
og því verða menn, að bæta á sig
ýmsum aukastörfum, til þess að
auka við tekur sínar. Þessu þyrfti
að breyta, og sjerstaklega hvað
prestana snertir, því varla mun jafn
hvumleitt fyrir nokkra menn, sem
prestana, að þurfa að standa í
stímabraki um innheimtu þeirra
tekna, sem þeim er ætlað fyrir auka-
verk og annað þeim til uppfyllingar
á launum þeirra.
Sjera Friörik Rafnar bendir á, hve
ákaflega ósanngjarnt og erfitt það
sje, fyrir prestana, að taka að sjer
niðurnýddar stórar jarðir og hefja
þar búskap, og telur hann að ekki
allfáir prestai „forpokist" löngu fyr
en annars mundi af þeim ástæðum,
að búskaparáhyggjurnar beri hinn
andlega áhuga þeirra ofurliði. Sjálf-
sagt er þetta líka rjett.
Það gegnir furðu, hve hljótt hefir
verið um fyrirkomulag prestsem-
bætta á síðari tímum. Ástæðan er
sennilega sú, að víðast hvar sitja
enn í embættum gamlir prestar, er
á umliðnum árum hafa búið sæmi-
lega vel um fjárhag sinn og margir
sjálfsagt á kostnað hinnar andlegu
starfsemi innan safnaöarins.
Það fyrirkomulag, sem best hæfði
liðnum tíma í þessu efni, sýnir sig
nú að vera á fallandi fæti, og því
er vel farið, að hin yngri kynslóð
prestastejttarinar hefji baráttu fyrir
bættu fyrirkomulegi á þessu sviði.
En þetta er sjórkostlegt viðfangs-
efni. Sje gengið út frá því, aö ríki
og kirkja verði ekki aðskilin, er hæg-
ara aö koma breytingum fyrir en
ella, en fjölmargt mælir með skiln-
aöi ríkis og kirkju. Er þá ekki ólík-
legt, ef horfið væri að því ráði, að
fara yrði aðrar leiðir.
Þó viröist sjálfsagt, hver leiðin
sem farin verður, að prestunum verði
fenginn ókeypis bústaður. Sóknirn-
ar verða að leggja til prestssetur,
hver handa sínum presti. í sveitum
væri heppilegast að prestsetrinu yrði
valinn fallegur staður, þar sem
rækta mætti nokkurra teiga tún, svo
presturinn gæti haft sæmilega gras-
nyt undir lítið bú. Losnaði hann
lannig að mestu við allar búáhyggj-
ur °g þyrfti ekki að hleypa sjer í
skuldir fyrir nýbyggingar. Prestsetr-
ið ætti að vera eign sóknarinnar,
en prestarnir að annast viöhald alls
)ess, sem þangað yrði lagt, og
greiða af því fyrningargjöfd. Þarsem
prestarnir verða að búa í kauptún-
krefjast af þeim fullkominnar vinnu
án sjerstaks endurgjalds fyrir hvert
smá atvik, sem þeir virina af hendi.
Fjöldi presta kvarta sáran um það,
að þeir fái illa greiddar auktekjurn-
ar, og sjálfsagt er þetta satt. Og
ákaflega hlýtur það að vera óskemti-
legt verk fyrir sálusorgara safnaö-
arins, að ganga um og rukka sókn-
arbörn sín um borgun fyrir það, að
hafa jarðað einhvern þeim nákom-
inn eða skírt fátæks manns barn.
Þeim mundi fuit eins heppilegt,
að fá árslaun sín gerð þeim krón-
hærri, sem nema mundi aukatekjun-
um og þær fjellu síöan alveg niður.
Prestarnir ættu að krefjast þess
sjálfir, að þeir verði losaðir við
aukatekjurnar með hærri föstum
launum. Þeir ættu að byrja á því
nauösynlega spori, því með því
mundu þeir vinna hinum fátækara
hluta þjóðarinnar mikið gagn
Aukaborgun fyrir verk fastlaun-
aðs embættismanns er ranglegt, og
á að afnemast. Það væri óneitan-
lega ákaflega sanngjarnt ef prest-
arnir íslensku bæru gæfu til að ganga
)ar á undan öðrum embættisjnanna
stjettum.
Hjónavígslur, fæðing-
ar og manndauði 1926.
(Úr Hagskýrslum).
Samkvæmt skýrslum prestanna
hafa hjónavígslur, fæðingar og mann-
dauði veriö svo sem hjer segir árið
1926:
Hjónavígslur....... 623
Lifandi fæddir .... 2659
Dánir..............1134
Fæddir umfram dána . 1525
Hjónavígslur hafa verið heldur
ærri síðast liðið ár en árið 1925
en þó heldur fleiri en næsta ár þar
Reikningur
Sparisjóðs Norðfjarðar 1927.
Jafnaöarreikningur
31. desember 1927.
Activa. Passiva.
Óinnleystir víxlar kr. 142848,12 Sparisj.innst.453bókakr.l52363,77
Inncign í bönkum — 105812,25 Hlaupareikningsinnst.— 68378,78
Ýmsir skuldunautar— 4189,01 Óafreiknað innh. fje — 3331,19
Áhöld sjóðsins. . — 500,00 Fyrirfr.greiddir vextir— 2820,00
í sjóði 31. desember— 4478,34 Varasjóður . . .— 30933,98
Kr. 257827,72 Kr. 257827,72
Reikningur yfir inn og útborganir 1927.
Innborganir:
í sjóði frá fyrra ári . ; Sparisjóðsinnlög Hlaupareikningar Bankar 500,59 93729,94 1301011,74 899212,11
Ýmsir skuldheimtumenn og skuldunautar ... 114627,46
Innleystir víxlar 380928,75
Forvextir 10580,96
Provision 6358,85
Vextir af innstæðum 5192,83
Innheimt fje 329976,63
Kr. 3142119,86
Útborganir:
Útborgað af sparisjóðsinnstæðum . . 68497,44
— — hlaupareikningsinnstæöum..............— 1322280,26
Bankar ......................................... — 908770,79
Ýmsir skuldheimtumenn og skuldunautar Keyptir víxlar Vextir af sparisjóðsinnstæðum ....... — — hlaupareikningsinnstæðum . . . — — ýmsum innstæðum Provision . . . Afreiknað innheimt fje Reksturskostnaður í sjóði 31. desember ... — 97794,45 ... — 385848,56 ... — 5993,29 ... — 625,91 ... — 451,29 ... — 1618.86 . . .— 336941,11 . . .— 8819.56 ... — 4478,34
Kr. 3142119,86
Ábata- og halla-reikningur 1927.
Tekjur: Gjöld:
Forvexlir..........kr. 9940,96 Vextir af sparisjóðs-
Provision . . . . . — 4739.99 innstæðum (4*/:;%) kr. 5993,29
Vextir ............— 4741,54 Vextir af hlaupsreikn.— 625,91
Reksturskostnaður — 8819.56
Afskrifað af áhöldum— 181,89
í varasj.(hreinn ágóði)— 3801,84
Kr. 19422.49 Kr. 19422,49
Norðfirði, 31. des. 1927.
Sparisjóöur Noröfjaröar.
Páll G. Þormar. Sigd. V. Brekkan. Ingvar Pálmason.
Við undirritaðir höfum yfirfarið reikning þennan, horið liann
saman við bækur sjóðsins og fylgiskjöl, talið peningaforðann og
ekkert fundiö alhugavert.
Norðfirði, 25. febrúar 1928.
Jón Sveinsson. V. Benediktsson.
.......==:aTHin;mi ............—=
Skonrok ogKringlur á kr. 1,00 kg. og
Tvíbökur á kr. 1,90 kg. í heildsölu.
Kaupmenn og útgerðarmenn! Pantið með
fyrirvara. Sent gegn póstkrðfu út um land.
Sigmar Friðriksson
bakari, Seyðisfirði.
um ættu sóknirnar að koma upp
laglegum Ibúðarhúsum fyrir prest-
ana. Fengi prestur húsið leigulaust
en yrði að annast viðhald þess með-
an hann væri í embætti. Kæmist
ætta í framkvæmd væri til verulegra
muna bætt aðstaða prestanna. Hver
aunakjör þeirra ættu svo að vera,
skal hjer ósagt látið, en sjálfsagt
er, að þau væru svo há, að vel
mætti lifa af þeim einum — án
nokkurra aukatekna.
Aukatekjur presta ættu allar að
falla niður og greiðslan fyrir verk
Deirra að felast í embættislaunum.
Eins og nú er ástatt, hafa prestar
mjög misjafnar aukatekjur. Sveita-
prestar hafa sáralitlar aukatekjur og
fá þær illa greiddar, en kaupstaða-
prestar margir hafa miklar auka-
tekjur og fá þær oftast sæmilega
reglulega greiddar. Þennan ójöfnuð
á að ainema. Sjerstök greiðsla fyrir
hvert vik, sem opinber starfsmaöur
gerir, er leyfar frá þeim tíma, þeg-
ar starfsmennirnir voru að mestu
ólaunaðir af hinu opinbera. Nú er
sú öld liðin. Allír opinberir starfs-
menn krefjast og eiga að krefjast
sæmilegra launa, en krafa þeirra
um sjerstaka borgun auk þess fyrir
hvert verk, sem þeir vinna, er rang-
lát og á að falla úr sögunni. Þetta
gildir um alla embættismenn.
Þjóöin á aö borga embættismönn-
um sínum vel, en hún á líka að
á undan að meðaltali.
Fæðingar hafa verið töluvert fleiri
1922 en árið næsta á undan. Þó
hafa þær v.erið heldur færri tiltölu-
lega heldur en árin 1921—25 að
meðaltali. Hefir fæðingarhlutfallið
arið smálækkandi á öllu því tíma-
bili, sem yfirlit Hagstofunnar nær
ylir. Þó er það hærra hjer á landi
en í ölium nálægum löndum Norð-
urálfunnar. Aðeins í Suður- og
Austurevrópu er það hærra.
Manndauðinn hefir þó minkað
miklu meir, svo að hann er nú að-
eins nálega helmingi minni en fyrir
50 árum. Síöastliðiö ár varö mann-
dauðinn minni heldur en nokkru
sinni áður, aðeins rúmlega 11 af
^úsundi. Minni manndauði er aðeins
í örfáum löndum Norðurálfunnar
(Hollandi, Danmörku og Noregi).
Af lifandi fæddum börnum 1926
voru 1353 sveinar en 1309 meyjar.
Andvana fædd börn voru 71 síð-
ast liðið ár, voru 49 þeirra svein-
börn en aðeins 22 meybörn.
Næstu 5 árin á undan var tala
andvana fæddra barna 65 á ári að
meöaltali.
Af öllum fæddum börnum, lifandi
og andvana, voru 371 óskilgetin eða
13,6%. Er þaö svipað hlutfall og
verið hefir um langa hríö. En fyrir
aldamótin var meira um óskilgetir,
börn.
Af þeim, sem dóu 1926 voru 584
karlar en 549 konur. Er það eins
og vant er að vera, að manndauöinn
er töluvert meiri meðal karla en
kvenna. ...
Barnadauði er orðinn mjog litill
lijer á landi. Síðast liðið ár dóu 131
barn á 1. ári, eða aðeins 49,3 af
hverju þúsundi lifandi fæddra barna.
Hefir tala þessi fariö mjög lækk-
andi á undanförnum árum. Árin
1921—25 var hún 52,3, árin 1911 —
15 var hún 72,1, en árin 1871—80
var^ 188,8 og ef farið er lengra aft-
ur í tímann verður hún ennþá langt-
um hærri.. Finst nú vart nokkurt
land nema Nýja Sjáland með minni
barnadauða, en hjer hefir verið sið-
ustu árin. í Noregi og Astralíu er
hann svipaður og hjer,
Ritstjóri og ábyrgðarniaður
Jónas Guðmundsson.
Prentsmiðja Sig. Þ. Guðmuudssonar
Seyðisfirði.