Jafnaðarmaðurinn - 25.05.1928, Qupperneq 2

2
JAFNAÐARMAÐURINN
gc5><2sc5><2cc5>®®<2cc5>c2cc5><5ag
§JAFNAÐARMAÐURINN g
kemur út tvisvar á mánuði og H
kostar fjórar krónur á ári. — x
Útgefandi Cl
Verklýðssamband Austurlands. /a
Ritstjóri og ábyrgðarmaöur Q
■ Jónas Guðmundsson. ffl
Prentsm. Sig. Þ.Guðmundssonar 0
Seyðisfirði. Q
Jafnaðarmaðurinn ö/
er stærsta blaðið á Austurlandi N
og allir lesa hann. Þess vegna W
er best að auglýsa í honum,—
Jafnaöarmaðurinn 0
er blað allrar alþýðu. Q
Utanáskrift blaðsins er: v)
„Jafnaðarmaðurinn" [3
Norðfirði.
iX23C5><2SC5>®®Q3C5>(23C5>
J
fþróttamál
Austfirðinga.
Hvergi á landinu mun jafn
dauft yfir íþróttalífi sem hjer á
Austfjörðum. Ekkert „líf“ er í
neinu því fjelagi, er við íþróttir
fæst hjer eystra. Ofurlítrll áhugi
hefir undanfarin ár verið á knatt-
spyrnu, en sá áhugi virðist nú
fara þverrandi. Hlaup, sem er þó
sú íþróttin, sem alstaðar má
iðka — bæði löng og stutt hlaup
— heyrast aldrei nefnd. Það er
eins og austfirskir æskumenn
sjeu svo latir, að þeir nenni
aldrei að hreyfa sig úr sporun-
um. Því síður heyrist glíma nefnd
á nafn. Auðvitað er glíma hættu-
legri íþrótt en hlaup, en sje hún
iðkuð án ofurkapps, verður sjald-
an slys í glímu.
Kappsund þykir ein besta skemt-
un um heim allan. Aldrei hefir
kappsund fram farið hjer eystra,
enda munu fáir vera vel syndir
hjer, og ber margt til þess.
Enguni hefir víst dottið í hug
að koma upp kappróðrarflokk-
um. Mætti þó verða af því hin
mesta íþrótt og ágætis skemtun.
Enn er ótalin leikfimin. Hvergi
á Austurlandi er til leikfimishús.
Dálitlir leikfimissalir — en alls-
endis ónógir — eru til sumstað-
ar, en annarsstaðar alls engir, s.
s. hjer á Norðfirði.
Skilyrði til allra íþróttaiðkana
eru hjei verri en víðast hvar ann-
arsstaðar á landinu, enda standa
Austfirðingar öðrum landsfjórð-
ungum að baki um öll íþrótta-
mál.
En hvernig veröur úr þessu
bœtt ?
Þetta er sú spurning, sem
hvert íþrótta-, knattspyrnu- og
ungmennafjelag þarf að taka til
rækilegrar íhugunar.
Þó virðist svarið liggja beint
við. Á hverjum stað verða fje-
lögin að efla sem mest sína innri
starfsemi. par verða þau að
koma fram með ákveðnar kiöf-
ur til bæja- og sveitastjórna, um
að annaðhvort sje bygt á opin-
beran kostnað það sem til íþrótta-
iðkana þarf — hús og leikvellir
— eða styrkur sje til þess veitt-
ur, gegn framlagi frá íjelögunum.
Þetta mun ekki reynast torsótt.
Ekki er kunnugt, að nokkur
hreppsnefnd hjer eystra nje bæj-
arstjórn Seyöisfjarðar hafi neitað
beiðnum frá fjelögum til styrkt-
ar íþróttamálefnum. En eins og
gefur að skilja, fara ekki gamlir
og stirðnaðir bæjarstjórnar- og
hreppsnefndarmenn að taka slík-
an „barnaskap" upp hjá sjálfum
sjer. Æskulýðurinn verður að
ýta á eftir, þá fæst það, sem
vantar, á tiltölulega skömm-
um tíma. Auk þess ættu öll
knattspyrnu-, fimleika- og ung-
mennafjelög Áusturlands að
mynda með sjer einhverskonar-
samband, er tengt geti fjelögin
betur saman og beitt sjer fyrir
kröfum þeirra. Mundi sambandið
síðan halda leikmót við og við
á þeim stöðum, þar sem bestur
yrði útbúnaður til íþróttaiðkana,
og mundi það hleypa kappi í
fjelögin, um að útbúa íþróttavelli
sína sem allra best.
Ekki er höfundi þessara lína
kunnugt um, að nokkur verd-
laúnagripur sje til hjer á Aust-
urlandi. Virðist þó sem það
mundi ekki setja menn á höfuð-
ið, þó skotið væri saman eða
einstakir menn eða fjelög gæfi
slíka muni til þess að keppa um.
En eins og alkunnugt er, eykur
það kapp og löngun íþrótta-
manna, að keppa um slíka hluti,
er heiður og nafnbætur fylgja.
Væri nú ekki reynandi fyrir
æskulýð Austfjarða, að hefjast
handa á þessu sumri? Reyna nú
að leggja grundvöllinn að fram-
tíðar-íþróttalífi á Austfjörðum. —
Það má ekki seinna vera.
Ætla Austfirðingar ekki að
eiga neinn flokk á allsherjar
fþróttamótinu 1930?
Salt og kolaskip
til V. K. H. hafa legið hjer
undanfarið og losað farm sinn.
Hafði saltskipið 1200 smál. með-
ferðis, en kolaskipið 700 smál.
Hvorttveggja farmurinn var að
að fullu losður hjer í land. —
Hjeðan fóru skipin til Reykja-
víkur.
Málshðfðun.
Dómsmálaráðuneytið hefir fyr-
irskipað málshöfðun á fjelagið
„Shell á íslandi“.
Alit
allsherjarnefnda beggja
þingdeildaAlþingis íbæjar-
rjettindamáli Noröfjaröar.
Samþykt bæjarrjettinda nanda
fjölmennasta kauptúni Austur-
lands mun af mörgum verða
talið marka nýtt tímabil í sögu
Austfirðinga. Norðfjörður hefir
allra staða austfirskra best skil-
yrði til þess að verða stór út-
gerðarbær og hin fagra og víð
áttumikla sveit, er liggur inn af
firðinum, mun, er stundir líða,
verða ein blómlegasta bygðin
hjer um slóöir. Alþingi á þakkir
skyldar fyrir lausn bæjarrjettinda-
málsins og vonandi er að ríkis-
stjórninni takist engu miður með
val á hinum væntanlega bæjar-
fógeta, sem jafnframt verður bæj
arstjóri. Á Norðfirði hafa bæjar-
rjettindin aldrei verið hitamál.
Allir hafa verið sammála um
þörf þeirra, en ýmsir hikandi viö
framkvæmd þeirra, vegna hræðslu
um aukin útgjöld. En bæði hjer
og annarsstaðar mun almenning-
ur ókunnur afstöðu þingflokk-
anna og einstakra þingmanna til
afgreiðslu þessa máls. Þykir því
hlýða að setja hjer álit minni og
meir hluta allsherjarnefnda þeirra,
er um málið fjölluðu á síðasta
þingi. Sýna álit þau afstöðu flokk-
anna glögglega til þessa máls.
Á þinginu 1926 voru bæjar-
rjettindin fyrst flutt. Voru þau
þá umsvifalaust feld við aðra um-
ræðu. Árið eftir voru þau flutt
enn á ný, og sökum þingmanna-
breytinga í Efrideild urðu þá 6
með þeim en 7 á móti.
Var það íhaldsflokkurinn, sem
nálega undantekningarlaust lagð-
ist móti málinu. Kosningin 1927
Viðskiftakjör og verkalaun
austfirskrar alþýðu.
Verð nokkurra nauðsynjavörutegunda í helstu verslunum á Fáskrúðsfiröi
1. apríl 1928:
Vörufegund Versl. St. J. Versl. J. D. Versl. M. Þ. Versl. J. G.
Rúgmjöl pr. kg. 0,40 0,40 0,40
Hveiti — — 0,70 0,60 0,60
Hrísgrjón — — 0,70 0,60 0,60
Sagogrjón — — 1,00 1,00
Hafragrjón — — 0,65 0,60 0,60
Kartöflumjöl — — 1,00 1,00 0,90
Kartöflur —sekk 15,00 14,00
Rúsínur — kg. 2,00 2,00
Sveskjur — — 1,50 1,80
Sykur (höggvinn) — — 1,10 1,00 1,00
Strásykur — — 1,00 0,90 0,90
Kaffi (óbrent) — — 4,00 3,90 3,9o
Kaffibætir — — 3,00 3,00 2,75
Smjörlíki — — 2,40 2,50 2,50
Dósamjölk — dós 0,90 0,90
Sódi — kg. 0,25
Sápa — — 1,30 1,30
Steinolía — — 0,50 0,50 0,50 0,50
Kol pr. 100 kg. 5,50 5,50 5,50
II. Fáskrúðsfjörður.
Grein ritstjórans um viðskiftakjör
og verkalaun austfirskrar alþýðu var
þörf hugvekja. Ástandið, efnalega
og menningarlega, sem þar er lýst,
er svo alvarlegt, að fá munu þau
mál Austfiröinga, sem krefjast bráö-
ari úrlausnar. Og þó lýsingin eigi
aðeins viö Norðfjörð einan, mun
óhætt að segja að ástandið á hin-
um fjörðunum sje svipað í öllum
höfuðatriðum. Ritstjórinn ætlast til
að fá lýsingu af ástandinu í öðrum
kauptúnum hjer á Austfj. og hefir
beðið mig að senda Jfnm. nokkrar
línur um viðskiftakjör og verkalaun
á Fáskrúðsfirði. Raunar hafa nokkr-
ar umræður um málið farið fram í
blöðum nú undanfarið, en þó skal
hjer nokkru bætt við.
Fyrir 10 árum síðan voru tvær
aðalverslanir hjer á staðnum, báðar
útlendar, verslun 0rum & Wulf og
Hinar sameinuðu „íslensku" versl-
anir. Báðar þessar lánsverslanir hafa
nú skift um eigendur og komist á
innlendar hendur. Sú fyrnefnda er
nú eign Júlíusar Guðmundssonar,
en á rústum Hinna sameinuöu hefir
nú risið ný verslun, eign Jóns
Davíössonar, fyrv. verslunarstjóra.
Ennfremur eru reknar tvær aðrar
lánsverslanir hjer, önnur undir nafni
Marteins Þorsteinssonar, en hina
rekur Stefán Jakobsson. Voru þess-
ar tvær síðastnefndu verslanir stofn-
settar fyrir 7—8 árum síöan. Þaö
er því ekki rjett, sem segir í Hæni,
7. tbl., að lánsverslanirnar á Fá-
skrúðsfirði sjeu gamlar. Á síöasta
áratug hafa útlendu verslanirnar
skift um eigendur og tvær nýjar
lánsverslanir bætst við. Hinsvegar
er verslunarlagið gamalt og núver-
andi kaupmenn á Fáskrúðsfirði upp-
alningar hinna gömlu útlendu láns-
verslana og fyrverandi þjónar. Loks
má nefna verslun P. Stangeland,
sem fylgir sömu verslunarháttum.
Þá hafa risiö upp nú á síöustu ár-
um 2—3 peningaverslanir, en þeirra
gætir ekki, þar sem peningar eru
lítið í veltu. Á síðustu lOárumhefir
verslunum á Fáskrúösfirði fjölgað
um 100%, á sama tíma hefir fólk-
inu t'jölgað ca. 20%.
Peningaverð verslananna er 10 %
lægra.
Hjer í blaðinu hefir áður verið
birt söluverð fimm vörutegunda í
verslunum á Fáskrúðsfirði, eins og
þaö var 1927. Eftir áramótin lækk-
uðu kaupmenn verðið á flestum
nauðsynjavörutegundum og munaði
mest um lækkun á kolaveröi, úr 70
niður í 55 kr. tonnið. Verslun Jóns
Davíðssonar sýnir matvöruverðið,
Kaffi- og sykurverðið sem næst eins
og það var í öllum verslunum fyrir
nýár. Ef veröskýrsla Noröfjarðar-
verslana er tekin til samanburðar
sjest að Fáskrúðsfjarðarverðið á
flestum vörutegundunum er mun
hærra, þrátt fyrir nýárslækkun á
vöruverðinu. Dýrseldasta verslunin
á Noröfiröi yrði „ódýr“ á Fáskrúðs-
firði. Annað, sem augljóst er af
skýrslu þessari, er þaö, að þessar
„hestu" verslanir hafa ekki margar
vörutegundirnar á boðstólum. Til
dæmis hefir ein verslunin aöeins 3
vörutegundir af 19, sem hjer eru
nefndar, aðrar vanta 5 0. s. frv.
Hlýtur það að vera óþægilegt fyrir
gjörbreytti afstöðunni á þingi.
Þeir flokkar, sem stutt höfðu
málið áður — Framsókn og
Jafnaðarmenn — komust í meiri
hluta, og því hlaut það nú að
ganga fram, eins og líka er kom-
ið á daginn.
f Efrideild skipuðu allsherjar-
nefnd: Ingvar Pálmason, Jón
Baldvinsson og Jón Þorláksson.
Fer hjer á eftir álit þessarar
nefndar:
Þingskjal 107.
Nefndarálit
um frv. til laga um bæjarstjórn
á Norðfirði.
Frá meirihluta allsherjarnefndar.
Nefndin er sammála um, að
Neskauptún geti ekki lengar un-
að við það íyrirkomulag, er gild-
andi sveitastjórnalög ákveða, og
verði ekki úr því atriði bætt nú
þegar, þá standi sveitastjórnafyr-
irkomulagið kauptúninu mjög til-
finnanlega fyrir þrifum, bæði
menningarlega og heilbrigðislega,
sem og fjárhagslega. Aftur á móti
er nefndin ekki á eitt sátt um,
á hvern liátt muni heppilegast
greitt úr þessum vandkvæðum
knuptúnsins. Einn nefndarmanna,
J. Þ-» telur að fyrirkomulaginu
eigi að breyta á annan hátt en
frv. þetta gerir ráð fyrir. Meiri-
hluti nefndarinnar, þeir I. P. og
J. B., telja að aðrar umbætur en
þær, er fram koma með frv.
þessu, verði aldrei annað en kák
eitt, að því er þetta kauptún
snertir, og endanleg lausn máls-
ins verði sú ein, að því verði
veitt bæjarrjettindi. Þar af leið-
andi líta þeir svo á, að dráttur
á afgreiðslu málsins á þann hátt
leiði aðeins af sjer kostnað fyrir
ríkið og óþægindi fyrir kaup-
túnið.
Er það því tillaga meirihlutans,
viðskiltamennina, því það deyr þó
enginn sem dýrt kaupir, og senni-
lega þykir einhverjum það þunt, að
lifa á tómri dósamjólk. Mig minnir
að Hænir væri að hæla kaupmönn-
um ekki alls fyrir löngu fyrir þaö
að þeirhefðu ætíö nógar nauðsynja-
vörur á boðstólum. Hitt veitjeg, að
þessi verslun hefir ekki haft nauð-
synjavörur í nokkra mánuði.
Um álagningu á einstökum vöru-
tegundum vil jeg nefna steinolíu-
verðið. Það mun flestum kunnugt,
hvað olían kostaði í tunnum síö-
astliðið ár og hvað steinolíufjelögin
selja olíuna nú. Alt síðastliðið ár
seldu kaupmenn steinolíuna í smá-
sölu á 60 aura kg. Ekki geta kaup-
menn skelt skuldinni á tunnurnar,
að þær leki, því olían var flutt til
þeirra á staðinn í stáltunnum. Er
ekki hægt annað að segja, en þeir
taki þar dálagleg ómakslaun fyrir
að renna olíunni á dunkana. Nú
kostar olían 50 aura, enda nokkru
ódýrari í innkaupi, en sama er
okrið.
Það þarf ekki að taka það fram,
aö verslunin á Fáskrúðsfiröi er svo
ófrjáls sem mest má verða í hönd-
um þessara „frelsisvina", /halds-
mannanna. Verkamaðurinn er bund-
inn aö versla við kaupmanninn, sem
hann vinnur hjá, og geymir kaup-
maðurinn þar ineð nokkurn hluta
ef vinnulaununum í skjóli vöru-
verösins.
j