Jafnaðarmaðurinn - 25.05.1928, Blaðsíða 3

jAFNAÐARMAÐURINN
3
að háttvirt deild samþykki frum-
varpið.
Alþingi 5. febr. 1928.
Jón Baldvinsson
form.
Ingvar Pálmason
skrifari og framsm.
Ed. þingskjal 108.
Nefndarálit
um frv. til laga um bæjarstjórn
á Norðfirði.
Frá minnihluta allsherjarnefndar.
Jeg tel að rjettara væri að bæta
úr vandkvæðum þeim, sem nú
eru á sveitastjórnarmálum Norð-
fjarðar, með því að heimila, að
þar og annarsstaðar, er líkt stend-
ur á, verði sameinuö í höndum
eins manns störf hreppstjóra,
oddvita, fógetastörf og innheimtu
störf sýslumanns, og leggi ríkis-
sjóður til nokkurn hluta laun-
anna og hreppsfjelagið nokkurn.
Fyrir ríkissjóð ætti þetta ekki að
verða tilfinnanlegur útgjaldaauki,
því nokkuð sparast á móti af
skrifstofukostnaði hlutaðeigandi
sýslumanns og fyrir hreppsfje-
lagið og sýslufjelagið mun þetta
í mörgum tilfellum reynast ódýr-
ari og hentugri úrlausn en að
kljúia kauptúnið úr sýslunni og
gera það að sjerstöku umdæmi
Tel jeg að slík úrlausn mundi
einnig nægja fyrir Norðfjörð fyrst
urr. sinn, og legg því til, að mál-
ið verði afgreitt með svofeldri
rökstuddri dag»krá:
Þingdeildin skorar á ríkisstjórn-
ina að undirbúa lög um heimild
til tilbrigða frá sveitarstjórnarlög-
unum í fjölmennustu kauptúnum,
svo að hreppstjórn, oddvitastörf
og innheimtur ríkissjóðs megi
sameina í höndum eins manns,
og í trausti þess, að þeim und-
irbúningi verði lokið fyrir næsta
3ing, tekur deildin fyrir næsta
mál á dagskrá.
Alþingi 6. febr. 1928.
Jón Þorláksson.
Eins og kunnugt er, fjell hin
rökstudda dagskrá J. Þorl. og
bæjarrjettindin voru afgreidd til
Neðrideildar lítið breytt.
Frá allsherjarnefnd Neðrideild-
ar framkomu þessi álit:
að frumvarpið verði samþykt næsta þing, og tekur því fyrir k. á einni eða tveim höfnum í hverri
óbreytt.
Alþingi 27. febr. 1928.
Gunnar Sigurðsson
form. og framsm.
Hjeðinn Valdemarsson
fundarskrifari.
Bernh. Stefánsson.
Nd. þingskjal 319.
Nefndarálit
um frv. til laga um bæjarstjórn
á Norðfirði.
Frá meirihluta allsherjarnefndar.
Nefndin hefir ekki getað orð-
ið sammála um frumvarpið. -
Meirihluti nefndarinnar lítur svo
á, að sanngjarnt og sjálfsagt sje,
að verða við þessari ítrekuðu
ósk Norðfirðinga, þar sem um
jafn fjölmennan bæ er að ræða
og sem þar að auki er í fjölgun
og uppgangi. Meirihluta nefndar
innar er það ljóst, að núverandi
stjórnarfyrirkomulag á málefnum
kaupstaðarins er úrelt og hemil
á framförum og viðgangi hans
Það, sem einkum hefir verið
fært fram sem ástæða á móti
frumv., eru hin auknu útgjölc
fyrir ríkissjóð. En benda má
þaö, aö Norðfjöröur virðist hafa
samningskröfu til þess, að ríkið
leggi nokkurt fje af mörkum ti
öggætslu og innheimtu, þar sem
tekjur ríkisns úr kaupstaðnum
hafa um undanfarin ár verið um
150—200 þúsund krónur. Enda
má fullvíst telja, að hag ríkissjóðs
muni betur borgið með þeirri
)reytingu á stjórn kaupstaðarins
sem frumvarpið fer fram á.
Af framantöldum ástæðum
eggur meirihluti nefndarinnar ti
fNd. Þingskjal 373.
Nefndarálit
um frv. til laga um bæjarstjórn
á Norðfirði.
"rá minnihluta allsherjarnefndar.
Þótt öll nefndin sje sammála
um það, að ekki sje sanngjarnt
að standa til lengdar á móti því,
að breyting verði gerð að því er
'Jorðfjörð snertir á því skipulagi,
sem nú er, þá hefir nefndin ekki
getaö orðið samferða í málinu.
Alveg er jeg hissa á því, að jafn
skynsamur maður og ritstj. Hænis
skuli ljá sig til að klóra í bakkann
til að verja kaupmenskuna hjerna á
Austfjörðum. Það er sama, hvað
margar greinar hann skrifar í blað
sitt með fyrirsögninni „Kaupfjelög
og kaupmenn", hann fær framleið-
endur aldrei á þá skoðun sína —
ef það er þá skoðun hans — að
hin ótakmarkaða kaupmenska sje
hollara fyrirkomulag heldur en
kaupfjelögin, ef vel er á haldið, þó
nefna megi dæmi um að illa hafi
gengið með eitthvert kaupfjelag hjer
á Austfjörðum. Og áreiöanlega er
það ekki neitt kaupfjelag, sem hefir
spilt kaupmannaversluninni á Fá-
skrúðsfirði svo, að hún er landfræg
sem mesta endemis verslun á öllu
landinu.
Fáskrúðsfjörður er talinn aflasæl-
astur af Austfjörðum og liggja einna
best við fiskimiðum. Vertíðin byrjar
í mars og stendur óslitin yfir þar
til í nóvember á haustin. Stærri
bátar hætta reyndar oft veiðum um
hásumariö, þykir ekki borga sig að
halda þeim út, en smábátar afla þá
venjulega vel. Nú, í lok marsmán
aðar, eru stærri bátar búnir að fiska
100—130 skpd., smábátar 30—50
skpd. Er það óvenju mikill afli.
Bins og víðar hjer á Austfjörðum
• eru kaupmenn í orði kveðnu aðal-
atvinnurekendur á Fáskrúösfirði. Þó
getur útgerð þeirra ekki talist mik
þarsem hver verslun hefir aðeins
1—2 báta. Hefir útgerð kaupmanna
hrakað síðan verslunin komst á inn
lendar hendur, t. d. hafði 0. & W
báta eitt árið. Virðast kaupmenn
vilja losna að mestu við áhættuna
af útgeröinni og umstang, sem henni
fylgir, þó þeir vilji ekki losna við
áhættuna" af versluninni. Aftur
móti hefir útgerö einstakra manna
færst nokkuö í aukana síðustu árin
einkum með opnum litlum vjelbát
um, og byggist atvinnarekstur kaup
manna og viðskifti að miklu leyti
þeirri útgerð. Sækja þeir mikið eftir
viðskiftum við smáútgerðarmen
þessa, vilja lána þeim alt sem þei
þurfa með í byrjun vertíðar, alla
vöru til heimilis, salt, olíu, veiðar
færi, vjelar og jafnvel bátana síálfa
gegn veði í' framleiðslunni. Eru
kaupmenn þar orönir milliliðir bank
ans og útgerðarmanna og skal
ósagt látið, hversu holt það fyrir
komulag er fyrir útgerðarmenn. —
Kemur þar tilfinnanlega í ljós vönt-
un á lánsstofnun fyrir smáútgerðina,
því hentara mun það útgerðarmönn-
um, aö þurfa ekki aö sækja rekstr-
arlán til kaupmanna. — Smábátar
þessir fiska um 100 skpd. á vertfð-
inni og þar yfir, en ekkert ber sig,
segja útgeröarmenn, og kenna um
hinu háa vöruveröi. I fyrra seldu
kaupmenn saltið á 60 kr., nú selja
þeir þaö á 55 kr., og er þó heldur
| næsta mál á dagskrá.
Alþingi 2. mars 1928.
Magnús Guðmundsson
framsm.
Hákon J. Kristófersson.
sýslu".
Þegar þessi fyrirmæli eru at-
huguð, er það enn óskiljanlegra,
*jhvernig lækninum getur dottið í
hug að sleppa þeim stöðum í
hans eigin umdæmi, sem einna
Dagskrá þessi var feld með I mest mundi þörfin á að hann
miklum atkvæðamun, og hinn 4. kæmi á, en ætla sjer í þess stað
apríl var frumvarpið afgreitt sem | að koma á tvo staði í umdæmi
lög frá Alþingi.
Ferðalag
Helga Skúlasonar
augnlæknis.
Reykjavíkurlæknisins — Eskifjörð
| og Fáskrúðsfjörð.
Þó svo kynni að vera, að
llæknarnir hafi komið sjer saman
um einhverja breytingu á um-
dæmaskiftingu þeirri, sem fjár-
lögin ákveða, má það samkomu-
lag ekki hindra, að læknirinn
kæmi árlega á þá staði umdæm-
is hans, sem fjölmennastir eru,
því auk þess, sem fjöldi búsettra
í „Verði“ 28. apríl s. 1. aug- manna á Norðfirði þarf vafalaust
ykir minnihluta rjett að málið | lýsir Helgi Skúlason augnlæknir að leita augnlæknis, dvelur hjer
sje tekið fyrir á breiðari grund- ferðalag sitt um Noröur- og I fjöldi aðkomufólks einmitt um
velli en hjer er gert ráð fyrir, Austurland í augnlækningaerind- þetta leyti, sem mundi geta not-
)ví að vitanlegt er, að til eru um á komandi sumri. ið góðs af komu læknisins.
hjer á landi kauptún, sem ekki Er þar ákveðið að læknirinn Vonandi sjer læknirinn sjer
stendur ósvipað á um. Minni- komi og dvelji á Seyðisfirði, fært að breyta svo áætlun sinni,
hlutinn telur mjög sennilegt, að Eskifirði og Fáskrúðsfirði, en á að tími vinnist til að dvelja á
ef í stærstu kauptúnunum væri Norðfjörð virðist hann ekki ætla Norðfirði einhverja daga.
J. G.
1. maí.
Forsetar Alþingis neita aö
falið einum og sama manni að|að koma að þessu sinni.
lafa á hendi störf hreppstjóra og Er þessi ferðaáætlun læknis-
oddvita og innheimtu fyrir ríkis- ins í fylsta máta kynleg, þarsem
sjóðinn, yrði sá kostnaður tals- hann ætlar sjer með öllu að
vert minni en með því fyrirkomu- sleppa að koma í fjölmennasta
lagi, sem hjer er ráðgert. Að kauptúnið á Austfjörðum. Verða
sjálfsögðu yrði ríkissjóðnr að þá þeir, er til hans þurfa að leita
leggja eitthvað fram í þessu skyni, þaðan, annaðhvort að fara til
en það mundi verða lítið. Eskifjarðar eða Seyðisfjarðar.
Minnihlutinn telur þetta vera Augnlæknirinn nýtur styrks úr lána SValír AlþíngíshÚSSÍnS
rannsóknarefni og ræður því til, ríkissjóði til þessa ferðalags og til ræðuhalda 1. maí.
að frumv. verði afgreitt meðsvo- eru tyrirmæli í fjárlögunum um
hljóðandi |styrk þennan: | Formaður l.-maí-nefndarinnar
sótti fyrir hönd Fulltrúaráðsins
rökstuddri dagskrá: I „Ferðaötyrkurinn skifiist að jöfnu I til forseta Alþingis um leyfi til
Deildin felur ríkisstjórninni að I milli augnlæknisins í Reykjavík, er hafi að láta halda ræður á svölum
undirbúa löggjöf um sveitarstjórn til*y{ir[erðar svæðiðinulh Eskifjarðar Alþingishússins á þessum hátíö-
. stærstu kauptunum landsms og t5tduni> og augnlæknisins á Akurnyri I 'sdeg. verkalyösms.
leggja frumvarp um þetta íyrir j er hafi hinn hlutann, frá Hólmavík til Svo sem kunnugt er, hefir
Norðfjarðar, enda hafi þeir dvöl a. m. fjöldi fjelaga ár eftir ár fengið
dýrara í innkaupi. Batnandi manni
er bezt að lifa.
En allra verst bera þó verslana-
bátarnir sig, segja kaupmenn. Verö-
ur þeim tíörætt mjög um tap báta
sinn, þegar slær í kaupdeilur, og
þá „fórnfýsi" þeirra gagnvart al-
menningi, að gera þá út árlega
með rekstrarhalla — alt vegna sjó-
manna og verkamanna. En auðvitað
er þetta tap verslananna á bátunum
ekki nema á pappírnum, og þó um
raunverulegt tap væri að ræða á út-
gerðinni, þá vinnur verslunin það
upp aftur í viðskiftunum við bátinn
og bátverja, sem kaupmenn .þræl-
binda til að versla við sig, að meira
eða minna leyti, eíns og alla aöra,
sem þeir veita atvinnu. En hvað
skal þá með útgerðina hjer á Aust-
fjörðum þar sem minna aflast, þeg-
ar útkoman er svona á Fáskrúðsfirði,
þar sem best aflast.
1 öllum stærri kauptúnum hjer á
Austfjöröum hafa verkamenn fengið
viðurkendan 10 stunda vinnudag og
kaupgreiðslu samkvæmt því — nema
á Fáskrúðsfirði, þar er vinnudagur-
inn ennþá 24 klukkustundir. Fyrir
áramót 1926—7 höfðu verkamenn
85 aura um tímann og verkakonur
60 og var svo búið að standa í 2
—3 ár. Skömmu eftir nýár 1927
Ijetu kaupmenn þann boðskap út
ganga í samráði við oddvita Búða
hrepps, að kaupgjald verkamanna
yröi lækkaö um 15 aura á klukku-
stund, eða niður í 70 aura. Með
því að verkamenn þóttust ekki hafa
neinn afgang af 85 aura kaupinu,
og kaupmönnum gleymdist að láta
fylgja með boðskapnum tilkynningu
um tilsvarandi lækkun á vöruverði,
þá neituöu verkamenn að vinna og
sendu kaupmönnum kauptaxta, þar
sem ætlast var til aö dagkaup yrði
hiö sama og áöur, 85 aurar, kvöld-
vinna yrði greidd með kr. 1,00 um
tímann og nætur- og helgidagavinna
meö kr. 1,40. -Ennfremur að kaup
greiddist vikulega. — Hlutlausuin
mönnum þótti krafa verkamanna
svo sanngjörn og sjálfsögð, að all-
ir bjuggust viö að atvinnurekendur
mundu ganga að þessu þegar í
stað og alt falla í ljúfa löð. En hvað
skeður? Eftir að hafa yfirvegað
kauptaxta verkamanna í 2—3 daga,
sendu kaupmenn til verkamanna
kauptilboð það, sem hjer er birt.
Þykir hlýða að birta þetta tilboð til
staðfestingar, þegar ræða á um
kjör þau, sem atvinnurekendur bjóöa
verkalýö.
„ Viö höfum athugað erindi frá
stjórn Verkamannafjelags Búða-
þorps, og viljum gjarnan stuðla að
samkomulagi, með því að bjóða
kaupgjald það, sem hjer segir:
1. Algeng vinna, þ. e. öll fiskivinna,
útskipun á fiski, flutniugur á
fiski utan úr firði og uppskipun
á honum, á hvaða tíma sólar-
hrings sem er, kr. 0,75.
2. Dagvinna við skipaafgreiðslu frá
kl. 6 f. h. til kl. 10 e. h. kr. 0,85.
3. Eftirvinna við skipaafgreiðslu
frá kl: 10 e. h. til kl. 6 f. h.
kr. 1,30.
4. Helgidagavinna við skipaaf-
greiðslu kr. 1,30.
Vinnulaun greiðist samkvæmt
gildandi lögum, nema sjerstaklega
sje um samið við hvern einstak-
ling.
Virðingarfyllst.
Fáskrúðsfirði, 4. mars 1927.
pr. pr. Marteinn Þorsteinsson & Co.
Bjórgvin Þorsteinsson.
Lúðvík Guðmundsson.
Stefán Jakobsson. Jón Davíðsson.
Siggeir Jónsson. Ths. Stangeland.
Sveínn Benediktsson.“
Um þetta minnisblað atvinnurek-
enda á Fáskrúösfirði þarf ekki aö
fjölyrða, það „mælir með“ sjer sjálft.
íhaldsmennirnir á Fáskrúösfirði
höfðu „heiðurinn" af því, að sigra
verkamenn í kaupgjaldsmálinu, og
til þess hjálpuðu ekki hvað síst
þrælaböndin, sem enn tengja þá við
láns- og skuldaverslanirnar. En í
þeim átökum munu verkamenn hafa
lært að skilja, hve nauðsynleg þeim
eru samtökin, þegar um bætt kjör
þeirra sjálfra er að ræða.
Með nægilega öflugum samtök-
um megnar alþýöan að skapa sjer
viðunandi lífskjör. Þegar hún skilur
mátt samtaka sinna er sigurinn
unninn. E. A.