Jafnaðarmaðurinn - 20.08.1928, Blaðsíða 3
JAFNAÐARMAÐURINN
3
hann getur gert þjóðarheildinni til
gagns. Hún verður að mala gullið,
til þess að liægt sje að halda uppi
andlegu lífi og vísindum. En þau
gjalda fyrir sig aftur með þeim
hagnýta stnðuingi, er þau veita í
lífinu". — P.
„Vísir".
„Súlan“
Svo virðist, sem „Súlan“ sje ekki
ætluð Austfirðingum til samgöngu-
bóta fremur en önnur samgöngu-
tæki, er ganga hjer við land. — Á
þeim tveim mánuðum, sem liðnir
eru síðan hún hóf flug, hefir hún
aðeins tvisvar sinnum komið hingað
til Austfjarða, meðan hún hefir á
hverri viku og stundum oft á viku
flogið til Norður- og Vesturlands-
ins. Mátti þó ráða af áætlun henn-
ar, að hún mundi koma hingað
austur a. m. k. einu sinni á viku.
Enn lakara er það þó, að ekkert
gagn skuli hafa orðið af þessum
tveimur ferðum fyrir Austfirðinga
alment. Var það ekki tiltökumál um
fyrri feröina, þar sem hún var farin
eingöngu í því skyni, að sýna fólki
fluguna og kanna lendingarstaðina
'hjer eystra.
Síðari förina munu fjöldi manns
hafa ætlað að nota fluguna og koma
pósti til Reykjavíkur, en það var
öllum fyrirmunað, nema íbúum Seyð-
isfjarðar.
Annars er þetta síðara feröalag
flugunnar harla einkennilegt. Hún
kemur til Seyöisfjaröar 26. júlf um
kl. 6 að kvöldi. Liggur hún þar alla
nóttina í ágætu veðri og næsta dag
fram til kl. 5 e. m. Hafði það boð
verið látið út ganga, að hún mundi
koma til Norðfjarðar (og annara
suðurfjarða) með póst er lááSeyð-
isfirði og taka hjer póst suður. —
Fjöldi manna ætlar aö nota tæki-
færið og koma pósti suður, en flug-
an fer ekki af Seyðisfirði fyr en
farið er að hvessa, svo hún flýgur
beint til Reykjavíkur sunnanlands og
kemur hvergi við — skilar engu og
tekur ekkert.
Hversvegna liggur flugan hartnær
sólarhring á Seyðisfirði og bíður á
sig storm, en kemur ekki á hina
firðina?
Sje til þess ætlast, að aöeins einn
viökomustaður sje á Austfjörðum
og það sje Seyðisfjörður, er ekkert
við því að segja, þó hvergi sje ann
arsstaðar komið. En þá ætti stjórn
Flugfjelagsins eða afgreiðslumenn
flugunnar ekki að vera að „gefa
undir fótinn“ með viðkomu á öðr
um höfnum. Hinsvegar sjá aflir, að
flugferðir til Austfjarða með við-
komu á Seyöisfirði einum eru al-
gjörlega þýðingarlausar fyrir Aust-
urland, enda gæti slík áætlun ekki
byggst á ööru en því, að flugan
sneri við þar og flygi aftur noröur
um land. En fari hún aftur á móti
seður um, tefur þaö hana ekki stór-
vægilega, að koma við á hinpm
fjörðunum, því þar eru lendingar-
staðir allstaðar ágætir, og skila þar
pósti og taka póst, hamli ekki
veður.
Væri þaö hin stórkostlegasta
samgöngubót Austfjörðum, ef flug-
an færi eine ferð á viku um Aust-
firði og kænú þá við á Seyðisfirði,
Norðfirði, Eskifirði og Fáskrúðs-
firði. Má bæði póststjórn og flug-
stjórn vita þaö, að á þessum fjór-
um stöðum er fleira fólk en á Ak-
ureyri, sem flogið er ti! oftast tvisvar
á viku, og að þessu fólki er ekki
slður nauðsyn en öörum landsbúum
að vera í lifandi sambandi við um-
heiminn. Það er skylt, að viðurkenna
örðugleikana, sein á því eru, að
fljúga um hjer eystra, og einnig, að
ekki má gera sömu kröfur til flug-
vjelar þessarar, sem er einkafyrir-
tæki, eins og sjálfsagt væri að gera
til eiginlegrar póstflugu. En hins
verður þó að krefjast, að flugferð-
unum, hvar sem er, sje hagaö sem
næst því, sem augljóslega er lang
skynsainlegast og flestum getur að
notum komið.
Vonandi verður flug „Súlunnar"
um Austurland sem reglubundnast
áöur en langt um líður, og mega
forráðamenn fyrirtækisins ekki
taka línur þessar öðruvísi en sem
vinsamlegar bendingar um framtíðar-
flug hjer eystra.
Okkur Austfirðinga dreymir enn
ekki um betri samgöngur en flug-
póst einu sinni á viku, enda væri
það himnaríkis-aðbúnaður í sarnan-
burði viö þær samgöngur, sem ver-
ið hafa hjer eystra í ár, þegar
stunduin hafa liöið um 6 vikur milli
þess, að strendferðaskip ríkisins
hefir komið til Austfjarða.
Við Austfirðingar treystum aðal-
lega á flugvjelarnar sem þau sam
göngutæki, er beri okkur nær um-
heiminum, og því er okkur fremur
öðrum ant um að „Súlunni“ takist
ferðir sínar hingað austur um sem
best og að af þeim verði sem aug-
ljósast gagn fyrir almenning.
J. G.
geymum, leiðslum og mælum fyrir
56 þúsund krónur. Eftir því sem
næst verður komist, mun stöðvar-
húsið kosta um 7 þúsund krónur
og götuleiöslur 1500—2000 króiiur.
Verður þá kostnaður alls viö bygg-
ingu stöðvarinnar 65000 krónur.
Af þessu fje lánar firmað, sem
stöðina byggir, 36 þúsund krónur,
er afborgast á 10 árum með jöfn-
um afborgunum og venjulegum
bankavöxtum. 20 þúsund krónur
verða greiddar þegar stöðin er út-
tekin og afhent til notkunar, og
hefir hreppsnefnd trygt sjer mestan
hluta þess fjár með sjerstöku láni,
en stöövarhúsið, með þeim útbún-
aði, er því fylgir, svo og götuljósin,
er ætlast til að greitt verði úr sveit-
arsjóði af tekjuafgangi þessa árs og
og eftirstöðvum fyrri ára. Ríður því
mjög á að almenningur greiði gjöld
sín skilvíslega og sem fyrst, svo
komist verði hjá frekari lántöku til
stöðvarinnar.
Enn er óákveðið með hvaða verði
straumurinn veröi seldur, en þó
ætti að mega ganga út frá því, að
hann lækkaöi eitthvað frá því, sem
verið hefir.
Innlagningar í hús hafa nú lækk
að niður í 10—15 krónur, en kost-
uöu áöur minst 25 kr., fyrir hvert
lampastæði. lnnlagning í 5 larnpa-
stæða hús kostar ekki nema 50—
60 krónur, en kostaöi áður 125 kr.
minst.
Vafalítið mun mega ganga út frá,
að stöðin taki til starfa 1. október,
og ættu menn því að liraöa inn-
lagningum sem mest hægt er.
X.
lendir atvinnurekendur. Hvort munu
)au nú krefjast þess, að lögin verði
höfð I gildi ? Því slíkt brot gegn
boði Iandstjórnar ætti ekki að varða
öðru en því, að verksmiðjur þess-
ara manna yrðu á næsta þingi tekn-
ar eignarnámi, endurgjaldslaust og
viðkomandi mönnum vísað úr landi.
Þetta er aðeins fyrsta sýnishorn
3css, sem verða mun daglegt brauð
náinr.i framtíð. Verði erlendu fjár-
magni hleypt inn í landið, .án þess
ríkið reisi rammar skorður við
misnotkun þess, verður fjármagnið
öllum Iögum, landsstjórnum og
lögreglum yfirsterkara og íslensk
menning hverfur þar með úr sög-
unni.
Fjármagninu á ekki að veita til
einstaklinganna. Því á að veita til
ríkisfyrirtækja, bæjar- og sveitarfje-
laga, innlendra samlaga og sam-
vinnufjelaga. Þá er það í þeim far-
vegi, sem heillavænlegastur er þjóð-
inni.
Löghlýðnin
Rafstöðin.
Unnið er af kappi að byggingu
stöðvarhússins. . Veitir Sigurður
Hannesson trjesmiður verkinu for-
stöðu. Er rafstöðvarhúsið fyrsta
hús hjer á Norðfirði sem steypa er
lirærð í í hrærivjel mótorknúinni.
Er hún að því er virðist fljótvirk
og verksparandi.
Samkvæmt sanmingi við Júlíus
Björnsson & Co. í Reykjavík, sem
útvegar vjelarnar og setur upp stöð-
ina, á hún ]að vera fullbúin til aö
taka til starfa 1. okt. n. k. Efni í
aðalleiðslur er væntanlegt með
næstu ferðum frá útlöndum og mun
þá þegar verða farið að vinna að
uppsetningu leiöslanna. Vjelarnar
koma meö Lagarfossi í september,
og á þá alt annað að vera fullgert.
Löggildingu til innlagninga í hús
hafa þeir fengið Indriöi Helgason á
Akureyri og Jónas Magnússon á
Seyðisfirði, og er þegar byrjað á
innlagningum.
Ganga má út frá því sem gefnu,
að Iagt verði í öll íbúðarhás nú í
haust, þó sjóhús og bryggjur verði
ef til vill geymd til næsta árs.
Fjárliagshlið málsins er í fám
orðum sú, að Júlíus Björnsson &
Co. byggir stöðina án húss, en með
1 Frjettastofuskeyti til Jafnaöar-
mannsins frá 9. þ. m. segir svo:
„Lögreglan hefir margoft, að
boði landstjórnar, stöövað upp-
skipun að bræðslusíid úr erlendum
skipum, en verksmiöjueigendur halda
áfram afgreiðslunni. Stöðvaði þó
lögreglan þrisvar sinnum afgreiöslu
sama skipsins hjá Goos“.
Engin ástæða er til að ætla ann-
aö, en að hjer sje rjett skýrt frá
Undanfarin ár hafa hinir útlendu
verksmiðjueigendur á Siglufirði og
Krossanesi keypt af útlendum skip
um eins og þeim sýndist og í fullu
óleyfi, auk þess, sem þeir hafa
svikið íslenskt mál og mat á síldinni
En alt leyföist atvinnurekendum
meðan Ihaldsstjórnin sat. Nú hefir
Framsóknarstjórnin — dómsmála
ráöherrann ? — tekið í taumana
En útlendu verksmiöjueigendurnir
virða að vettugi boö landsstjórnar-
innar og bann Iögreglunnar. Þeir
skipa hinni bannfæröu síld í land,
þrátt fyrir bannið.
Hvað segja lhaldsblöðin nú?
Hafi fátækir verkamenn heimtað
hærra kaup og lagt niður vinnu, til
þess að fá kröfu sinni fram komið,
hafa þau ærst yfir „lögbrotum"
verkamanna. Nú eru það ekki verka-
menn, sem lögin brjóta, heldur út-
Lowenstein.
í byrjun júlímánaðar vildi það
til, að einhver auðugasti maður
heimsins — miljónamæringurinn
Löwenstein frá Belgíu — hvarf
skyndilega. Var alment álitið, að
hann hefði fallið út úr flugvjel
sinni á leið frá Lundúnum til
Belgiu. Þó höfðu þeir, er með
honum voru í flugvjelinni, en
það voru aðstoðarmenn hans,
ekki orðið varir við það. Hjeldu
menn fyrst, að hann hefði í ógáti
opnað útihurð flugvjelarinnar og
við það fallið út. En flestir flug-
menn töldu ómögulegt, vegna
loftþrýstings að utan, að opna
útihurð flugvjelar meðan hún er
á fullri ferð.
En hvernig sem menn brutu
heilann um hvarf Löwensteins,
urðu menn engu vísari.
Það eitt var víst, að hann var
horfinn, hvort sern hann nú var
dauður eða lifandi.
Við fráfall Löwensteins fjellu
skyndilega öll veröbrjef þeirra
fyrirtækja, er hann var við rið-
inn. Þá gaus upp sá kvittur og
varð um stund almenn skoðun,
að þetta tiltæki hans væri brell-
ur 'einar, til þess að látn verð-
brjefin falla sem mest, kaupa þau
síðan sjálfur — eða láta kaupa
þau fyrir sig — og verða enn
auðugri og voldugri en áður. —
Til dæmis’ um hinn fádæma auð
og eyðslu þessa auðmanns má
nefna þaö, að hann ■ átti þrjár
flugvjelar og fimm bifreiðar, er
hann notaði eingöngu til eigin
þarfa, því hann ferðaðist aldrei
með járnbrautum. Þrjár hallir
átti hann og bjó í þeim til skiftis.
Var ein í Leicester-hire á Eng
landi, og bjó hann þar venju-
lega að vetrinum einhvern tíma.
Var höll þessi fornt óðalssetur
og fyjgdi henni stór veiðiskógur.
Nábúi hans var krónprins Breta
og þótti hann í fæstu haida sig
jafn ríkmannlega og auðkýfing-
urinn. Aðra höll átti hann í
Frakklandi. Var hún bygð á há-
um kletti fram við sjóinn og út-
búin með því fádæma skrauti, að
undrum þótti sæta. Var þar einu-
sinni stolið gimsteinum og skraut-
vörunt frá frú Löwenstein og
nam þýfið 20 miljónum franka.
Af því má lítillega marka útbún-
að hallarinnar og skraut frúar-
innar. Þriðju höllina átti hann í
Bryssel í Belgíu og var þar oft-
ast. Ersú höll talin með skraut-
legustu mannabústöðum í heimi
hjer. Voru þess dæmi, er hann
dvaldi í sumarhöll sinni á Frakk-
landi, að hann hjeldi veitslur, er
kostuðu 20 þúsund sterlingspund
á viku (440 þús. kr.) og yrði að
leigja 8 hallir til að hýsa í gestina.
Og nú er þessi Löwenstein
horfinn. En hvort sem hann nú
hefir dottið út úr flugvjelinni eða
dáið á annan hátt, trúir heimur-
inn því ekki enn, að hann sje
dauður. Líkið er fundið, segja
menn, en 'pað er svo skaddað,
að það vai „nærri“ óþekkjan-
legt. — En samt trúir epginn
því, að Löwenstein sje dauður.
Dáendur hans sem aðrir þora
ekki heldar að trúa því, að hann
sje dauður. Fallið út úr flugvjel-
inni lítur heimurinn á sem gróða-
brellu — gerða til þess að geta
grætt enn meira en áður. — En
eitt er víst, að Löwenstein lifnar
aldrei aftur við undir sínu rjetta
nafni. Eigi hann enn eftir að
skifta sjer af fjármálum heirns-
ins, verður það undir öðru nafni.
Gamli Löwenstein er dauður,
hvort sem h'nn eiginlegi Löwen-
stein er það eða ekki.
En hver áhrif heíir þetta eina,
stígna eða óstígna skref hins ná-
lega óþekta Löwensteins haft á
heiminn í heild sinni og líf mann-
anna? Hver var eiginlega þessi
Löwenstein? Enginn veit það
með vissu. Það, sem menn vita
um hann, er það, að hann var
belgfskur auðmaður ogkauphall-
arbraskari. Auöæfi sín á hann
að |)akka heimsstyrjöldinni, þá
rakaði hann saman auði, uns
hann var einn af auðugustu
mönnum heimsins, einn af „mátt-
arstólpum" heimsins, sem í brask-
arahöndum sínum hjelt stjórn-
taumum að mörg hundruð verk-
smiðjum og vinnustöðvum víðs-
/egar um heim, — rjeði yfip .
miljónum af mannslífum ' og á-
kvað lífskjör miljóna ó^tefusamra
varkamanna með einjúm penna-
drætti. Og hvernig /hafði hann
orðið svona voldugpr? — Með
braski í kauphöllum heimsins.
Hann var „sjeður“ íl viðskiftum
sínum við náungann, j— þannig
hafði auðurinn orðiö; til og þar
með valdid. Og svo dsttur þessi
„máttarstólpi" út úr flugunni,
ofan í Ermarsund — og hverfur.
Fiskar og hákarlar eru uú fje-
lagar hans — dálítið öðruvísi
„fiskar og hákarlar" en hann
áður þekti. En kauphallir heims-
ins leika á -reiðiskjálfi. Allstaðar
frá er síntað hvernig verðbrjefin
falla og stíga. Miljónir streyma
frá einum til annars, sumir verða
auðugir á einni nóttu, en aðrir
eru öreigar þegar þeir aö morgn-
inum opna augun, — og alt —
alt vegna þessa eina skrefs kaup-
hallarbraskarans, sem datt í sjó-
inn.
Ó, þú guðdómlega auðvalds-
skipulag!
Engum dettur í hug að hakia
því fram, að Löwenstein hafi
verið mikilmenni í nokkurri
merkingu. Hann hafði fádæma
gott lag á að „plata“ alla, sem
hann átti einhver skifti við. Aðr-
ir sköpuðu verðmætin, en hann
„spekuleraði“ þau til sín. Brellur