Jafnaðarmaðurinn - 07.09.1928, Side 3
JAFNAÐARMAÐURINN
3
hentur lánsversluninni. Ætli aftur á
móti smáútgerö aö selja fisk fyrir
peninga og bjóði hann kaupmönn-
um, bregður svo undariega við, að
þeir vilja ekki taka við honum. Sömu
mennirnir, sem ólmir eru íaðkaupa
fisk af útlendingum fyrir peninga,
vilja ekki kaupa fisk af sínum eigin
landsmönnum, nema þeir fái að
borga hann með vörum. Svona eru
bæði smærri og stærri kaupmenn
og hinir svonefndu smákaupmenn
engu betri en hinir gömlu lánsversl-
unar-harðja.vlar.
Hvað geta nú smáútgerðarmenn
og hlutarmenn gert? Fr nokkur von
til þess, að smáútgerðin verði reist
við svo að um viðunanleg lífskjör
geti Aerið að ræða ? Leiðin virðist
vera aðeins ein. Og hún er sú, að
smáútgerðarmenn og hlutarmenn
myndi með sjer sölusa/nlag um fisk
sinn og aðra framleiðsluvöru. Sölu-
samlaginu mundi mega koma fyrir
á þessa leið:
Allir smáútgerðarmenn og hlut-
armenn, sem verka afla sinn, mynda
:neð sjer fjelagsskap um að sclja i
fjelagi alt sem þeir afla. Þó hver
afli tiltölulega fárra skippunda, safn-
ast það þegar saman kemur og
getur orðiö allstórt „parti“. Sam-
lagið leigir sjer geymsluhús fyrir
fiskinn og annast mat á honum um
leið og liann er afhentur samlaginu.
Innlegg hvers einstaklings er bók-
fært í bókum samlagsins og sjest
þar altaf hluti hvers samlagsmanns
og hvaða fiskitegundir hann hefir
Iagt inn, þó öllum fiskinum sje
slengt saman að mati loknu, því
ómögulegt er aö halda hverju
„partíi" fyrir sig aðgreindu til lengd-
ar. Þegar samlagiö erstofnað, trygg-
ir það sjer að lánstofnun veiti lán
út á fisk samlagsmanna, eftir ákveðn-
um reglum. Þannig t. d., að viss
krónufjöldi fáist út á hvert skippund
verkamanna og jafnaðarmanna
erfullkontin afvopnun allra þjóða,
bæði hvað landher, sjóher og
lofther snertir, án tillits til þess,
hver eða hverjir sjeu sigurvegar-
ar og hverjir sigraðir. Þessu tak-
marki verður einungis náð með
ötulli baráttu allrar verkamanna-
stjettar heimsins. Örðugleikarnir
við framkvæmd afvopnunarinnar
verða aðeins yfirstignir á þann
hátt, að verkamannastjettin krefj-
ist þess skýlaust og leggi alt
kapp á að knýja stjórnir ríkjanna
inn á þá braut. Að vinna að af-
vopnun verður að vera skýlaus
skylda allra jafnaðarmanna-þing-
flokka.
Að þessu verður best unnið á
þann hátt:
1. að fá samþykt í sjerhverju
landi lög, sem banna útboð hers
en fyrirskipa að öll ágreinings-
ntál þjóöa milli skuli vísað ti
þjóðabandalagsins og leysast þar
á friðsamlegan hátt.
2. að verkamannastjettin sje
stöðugt við því búin, að grípa ti
róttækra ráða gegn þeirn ríkis-
stjórnum, sem neita að sætta sig
við samninga og gerðardómsúr-
skurði þjóðabandalagsins, en
grípa í þ,ess stað til vopna, ef
eitthvert deilumál ber að hönd-
um.
Alþjóasambandið leggur aðal-
áhersluna á að skyldu-gerdardóm-
um verðikomið á og krefst þess,
fiskjar, þegar það er afhent í hús
samlagsins. Líkri reglu fylgir síldar-
einkasalan og þykir gefast vel. Eng-
inn samlagsmaður ber þar neina
ábyrgð annara vegna. Alt sem sam-
samlagsmenn éiga á hættu er það,
ad samlagið selji sinn fisk ekki
eins háu verði og unt vœri að fá
hjá kaupmönnum fyrir hann. Allir
sjá, hve litlar líkur eru til aö svo
yrði, þar sem samlagiö, sem liefði
mikinn fisk, mundi selja beint til
stærstu fiskikaupendanna.
Ef menn vilja gera sjer ljósan
gang samlagssölu, er best að taka
dæmi: Maður, sem aflað hefir 10
skippunda á bát sinn og verkað það
til útflutnings, kemur með þessi 10
skippund til samlagsins. Þar eru
þau metin um leið og þeim erveitt
móttaka. Af þeim er helmingur
stórfiskur og helmingur „labri". —
Samlagið hefir samið við Lands-
bankann, eða aðra stofnun, um að
fá lánaðar 50 krónur út á hvert
fullverkað fstórfisksskippund og 25
u-ónur út á hvert fullverkað skip-
pund af „labra“, Þessa upphæð,
sem er tæpur helmingur venjulegs
söluverðs, fær maðurinn greidda
frá samlaginu um leið og það hefir
veitt fiskinum móttöku. Fyrir þessa
upphæð getur hann svo haldiö á-
fram útgerð sinni, þar til næstu 10
skippund eru komin. Þá fer aftur á
sömu Ieið. Þó smáútgerðarmaðurinn
fái ekki greitt meira en ca. 400 kr.
frá samlaginu út á hver 10 skpd.
hrekkur það flestum útgerðum í
allar nauðsynlegar greiðslur. Þegar
svo fiskurinn er seldur að haustinu,
fær viðkomandi maöur greitt fulln-
aðarverð fyrir fisk sinn. Og fyrir
zá peninga á hann að lifa yfir vet-
urinn og útbúa útgerðina undir
næsta sumar. Með slíku fyrirkomu-
lagi sem þessu mundu smáútgerð-
irnar geta rjett við og það á til-
aö tillögur norsku og sænsku
fulitrúanna á síðasta þingi þjóða-
bandalagsins verði þegar í stað
samþyktar með þeim breytingum,
sem nauðsynlegar eru til þess að
Rússland og Ameríka einnig geti
undirskrifað þaer. Þingið telur, að
gildi þeirra fyrirmæla, um notk-
un eiturgass í hernaði, sem þeg-
ar hafa verið samþykt, fari al-
gerlega eftir því, hve traustlega
verkamannastjett heimsins fylki
sjer um framkvæmd þeirra og
hvern styrk verkamenn hvers ein-
staks lands veita þeim, er berjast
fyrir að reglunum sje framfylgt.
Því við öðru verður ekki búist,
en að stjórnir auðvaldsríkja virði
að vettugi þær reglur, ef þærsjá
sjer hag í að hefja ófrið á annað
borð.
Jafnframt þessu bendir þingið
á, að alt kapp verðar að leggja
á að flýta afvopnuninni. í því
efni verður að hefjast handa án
þess það augnablik renni upp,
er stórveldin telji sig hafa fengið
ný friðaröryggi í hersins stað.
Því einasta trygging heimsfriðar-
ins er: eftirlit með hernaðarhátt-
um og hernaðargerð, gerðardóm-
ur og alger afvopnun.
Án tillits til alþjóðasamtaka
verkalýðsins, um að fá á komið
alheims afvopnum, hvetur þingið
jafnaðarmenn hvers einstaks lands
til að berjast fyrir því, að hvert
ríki fái viðurkendan rjett sinn
tölulega skömmum tíma. En jafn-
framt verða smákaupmennirnir að
hætta fiskibraski sínu, enda mundi
því sjálfhætt, *þar sem þeir mundu
aldrei geta boðiö neitt svipað verð
og samlagið gæti selt fiskinn á. —
Nú mun t. d. vera greitt 110—113
krónur fyrir skippund stórfiskjar
fullverkað inn í verslanir, og það
ekki tekið nema gegn vörum sem
aðalgreiöslu. En verð fiskjarins er
nú 125—127 krónur til stórkaup-
manna. Legst þá mat, pökkun og
útskipun á fiskinn, en mismunurinn
er ca. 15 krónur á hverju skippundi.
Tvímælalaust má telja að smáút-
gerðarmenn og hlutarmenn skaðist
um 10—20 krónur á hverju einasta
skippundi á því að selja fiskinn eins
og nú er gert, í stað þess að selja
hann í samlagi.
Af því að kaupmannalið landsins
er búið að lemja samábyrgðar-
hræðsluna svo fast inn í höfuð al-
mennings, er rjett að taka það fram
enn, að í sölusamlagi getur ekki
verið um neina samábyrgð að ræða.
Samlagið kaupir ekki fisk nje vör-
ur. Enginn fær þar meira en ákveðna
upphæð fyrir fisk sinn, fyr en fulln-
aðaruppgjör kemur og sú uppliæð
mundi af stjórn samlagsins altaf
verða ákveðin svo lág, sem fært
þætti. Enginn fær neitt, fyr en fisk
urinn er afhentur í hendur samlag-
inu og þaðan er hann seldur.
Tækist að mynda nógu öflugt
sölusamlag, er sniáútgerðinni borg-
ið. Samlagið annast eingöngu sölu
afurðanna, en ekki kaup á neinu.
Hver samlagsmaður fær sína pen-
inga og getur verslað þar sem hann
fær best kjörin. Ekki er þá ólíklegt
aö verkamenn og fátækir samlags-
menn stofnuðu sjerstakt kaupfjelag
eða pöntunarfjelag, sem eingöngu
yrði rekið sem peningaverslun, til
þess að lækka eða halda niðri veröi
til að minka eða afnenta með
öllu herbúnað.
Alþjóðasambandið bendir jafn-
framt á, að þessar tilraunir til
tryggingar heimsfriðnum eru ekki
fullnægjandi. Verkamenn allra
landa verða að muna, að þá
fyrst er varanlegur friður trygð-
ur, er jafnaðarstefnan hefir sigr-
að og er komin á í öllum lönd-
um. Engin breyting innan auð-
valdsskipulagsins megnar að út-
rýma ófriðaröflunum, þau eru
óaðskiljanleg auövaldsstefnunni.
Drottnunarstefna auðvaldsinsleið-
ir alt af til ófriðar heima í iðn-
aðarlöndunum sjálfum. Meðan
stjórnir auðvaldsríkjanna fylgja
drottnunarstefnunni í stjórnmála-
baráttu sinni er engin trygging
fyrir varanlegum friði. Jafnvel
samningar unt takmörkun víg-
búnaðar geta orðið til þess að
verkalýðurinn fái ranga hugmynd
um hernaðarhættuna, ef drottn-
unarstefnu auðvaldsins er að öðru
leyti fylgt í stjórnniálum ríkisins.
Jafnaðarmönnum allra landa ber
því skylda til að gera þjóðunum
sáiljanlegt, hve gersamlega þýð-
ingarlausar allar afvopnunarráð-
stefnur eru, meðan stjórnir þeirra
þjóða, sem taka þátt í ráðstefn-
unum, standa á hernaðargrund-
velli í stjórnmálum sínunt. Al-
þjóðasambandið lýsir þvf þess
vegna yfir, að það er fyrst og
fremst alþjóðabarátta verkalýðs-
kaupmanna. Þá fyrst væri orðinn
jarðvegur fyrir slíkt fjelag. Enn er
hann óvíða til í smærri bæjum og
kauptúnum.
Smáútgerðin hjer á Norðfirði,
sem gæti verið liinn blómlegasti og
arðsamasti atvinnuvegur, getur ekki
orðið þaö fyr en viðskiftakjörum
hennar er komið í betra lag en nú
er. Nú eru útgerðirnar sognar bæði
til baks og |brjósts, og haldi því
áfram, líöa þær undir lok. Það er
varla hægt að hugsa sjer átakanlegri
aulahátt og meiri lítilmensku, en
kröfu smáútgerðarmanna um lægri
verkalaun. Finnst smáútgerðarmönn-
um verkafólkið kannske liafa það
of gott, þó það fái sín sultarlaun
órýrð frá því sem nú er? — Slíkur
hugsunarháttur smáúfgerðarmanna
ber vott um fádæma lúalegan þjóð-
fjelagsmóral, ef þeir liugsa sjer að
bæta úr fremdarástandi smáútgerð-
arinnar með aukinni kúgun verka-
lýðsins. — Nei, útgerðarmenn! Ef
ykkur tekst ekki að hefja smáút-
gerðina upp með því að losa liana
úr skuldafjötrunum sem lánsversl-
unarfyrirkom'ulagið er búið að binda
hana í, þá tekst alls ekki að bjarga
henni frá glötun.
Smáatvinnurekendur annara þjóða
hafa rjett hag sinn með samlögum
— með samtökuni en ekki sundrung
þegar erfiöleikarnir steðja að — og
það munu íslenskir smáatvinnurek-
endur einnig geta gert, ef þeir
vilja.
ins gegn stjórnarvöldum auö-
i valdsríkjanna, sem megnar að
! hrynda afvopnunarkröfunni áleið-
I is til fullrar lausnar.
Krafa vor er því:
Skipuleg tilhögun friðarmál-
anna!
Algerð afvopnun!
Óþreytandi barátta gegn auð-
valdinu!
Framsöguinaður nefndarinnar
var liollendingurinn Alberdane,
og eftir að fulltrúar Englands og
Frakklands höfðu tjáð sig fylgj-
andi áliti nefndarinnar, var það
samþykt í einu hljóði.
Ávarp
til verkalýðs í ölluin löndum.
Áður en þinginu lauk, samþykti
það einróma ávarp til verkalýðs
og jafnaðarmanna í öllum lönd-
utn. Er verkalýðurinn þar hvatt-
ur til samstarfs og einingar, sam-
eiginlegrar baráttu gegn alheims
auðvaldinu og samhuga starfs í
þágu þeirra hugsjóna, sem jafn-
aðarstefnan flytur mannkyninu.
Þar segir svo, m. a.:
Tíu ár eru liðin síðan blóð-
baðinu mikla — heimsstyrjöld-
inni — lauk, en þrátt fyrir marg
gefin loforð um afvopnun og
minkun herbúnaðar keppast ríkin
um að hervæðast sem mest. í
nokkrum löndum ríkir alræði
fámennra stjetta eða flokka, er
hindra þátttöku alþýðunnar í
Bandalag
samvinnumanna
og
jatnaðarmanna
í Englandi.
Allmikla undrun hefir það vakið,
sjerstaklega meðal „frjálslyndra“,
aö enskir samvinnumenn, sem hing-
að til hafa verið sjerstakur pólitísk-
ur flokkur, en þó svo lítill, aö lians
hefir að litlu gætt, hafa nú gert
bandalag við jafnaðarmenn. Telja
samvinnumenn sig ekki greina á
við jafnaðarmenn um annað en leið-
ir að hinu setta takmarki jafnaðar-
stefnunnar og vilja þeir því veita
samherjum sínum, jafnaðarmönnum,
allan þann styrk, er þeir megna,
til þess takmarkinu verði sern fyrst
náð. Telja jafnaðarmenn sjer mikinn
vinning að bandalaginu við sam-
vinnumenn, því ensku samvinnufje-
lögin eru meðlimamörg og fjesterk.
Lítur íhaldið og „frjálslyndið" þessi
samtök illu auga og jjykir hjer liafa
hlaupið$full þungur fiskur á öngul
jafnaðarmanna.
Hjerlendis reynir íhaldið — og
raunar Framsókn líka — að telja
mönnum trú um, að samvinnumenn
og jafnaðarinenn geti enga samleiö
átt, vegna ólíkra grundvallarskoð-
ana.
í Englandi er þetta öfugt. Þar
eru grundvallarskoðanirnar þær sömu
en ágreiningurinn aðeins um leið-
irnar.
Breskir samvinnumenn eru laldir
í fremstu röö samvinnutnanna í
heiminum.
stjórnmálum og er á ýmsan hátt
hindrun varanlegs friðar. Alstað-
ar hefir auðvaldið reynt að velta
byrðum þeim, sem heimsstyrj-
öldin batt ríkjunum, yfir á herð-
ar verkalýðsins, ýmist með því
að auka skatta hans eða með
ráðstöfunum er auka atvinnu-
eysið. Hringar og hagsmuna-
sambönd auðvaldsins eru- nálega
einráð og sökum hinnar gengd-
arlausu kýgunar og þrælkunar á
vinnulýð Indlands, Kína og ný-
endanna yfirleitt, hefir auðvald-
inu tekist að skapa óheilbrigöa
samkepp.ni milli verkalýðsins í
Evrópu og Atneríku annarsvegar
og hinna undirokuðu verka-
manna í öðrum heimsálfum hins-
vegar. Alþjóðasambandi jafnað-
armanna á Heimurinn að þakka
það, sem enn hefir náðst til
tryggingar friði og aukins skiln-
ings milli þjóðanna, síðan styrj-
öldinni miklu lauk, og vjer hróp-
um því til verkalýðsins í öllum
löndum: Stydjid oss, allir þjerx
sem óskid fridar! Það er al-
heimssamband vort, sem með
sáttastaríi sínu á þingunum í
Hamborg, Marseille og Frankfurt
hefir vakið skilning stórveldanna
í Vestur-Evrópu á högum og
háttum hvers annars, og þar með
stígið fyrsta sporið í friðarátt.
Það er alþjóðasamband vort,
sem heíir beitt sjer fyrir þvi, aö
stríðs-skaöabótamálið verði leyst