Jafnaðarmaðurinn - 10.10.1928, Síða 3

J AFNAÐ ARM At) UKINN
3
tekið fram á auglýsingu um fyrir-
lesturinn, að inngangseyri ætti að
verja til að kaupa ljóslækningatæki
handa hinum fyrirhugaða spítala.
Hjeraðslækninum á Fáskrúðsfirði
var falið fjeð til varðveitslu, enda
tók hann nú við málinu og leitaði
síðar almennra samskota meðal
Fáskrúðsfirðinga til styrktar fyrir-
tækinu. Var sjerstaklega tekið fram
á samskotaskjalinu, aö fjenu ætti
að verja til kaupa á ljóslækninga-
tækjum handa spítalanum. Ennfrem-
ur var það tekið fram, að fje þessu
yrði skilað aftur, ef ekkert yrði af
fyrirtækinu. Fáskrúðsfirðingar brugð-
ust vel við og safnaðist allmikið fje,
sem margir greiddu þegar í stað
— og var fjeð aíhent hjeraðslækn-
inum.
Úr framkvæmdum á heilsuhælinu
varð ekki, sem kunnugt er, spítal-
inn fjekst ekki leigður, og mun nú
ráðagerð sú úr sögunni. Spítali
þessi verður aldrei berklavarnahæli
Austurlands, enda mun nú alment
litið svo á, að staðurinn sje ekki
heppilegur.
Nú er iiðinn nokkur tími síðan
fullvíst var að franski spítalinn yrði
ekki tekinn fyrir heilsuhæli. Á þeim
tíma hefir ýmsum getum verið að
því leitt, hvar samskotafjeð til Ijós-
lækningatækjanna væri niðurkomið,
því fjenu hefir ekki verið skilað
aftur, þó þess hafi verið krafist.
Góðgjarnir menn hafa litið svo á
alt til þessa, ^ð peningarnir væru í
sjóði og hefði ekki veriö skilaö af
kurteisisástæöum. Aðrir hafa fleygt
því, að búið væri að ráðstafa sam-
skotafjenu í fyrirtæki nokkurt í
frakkneska spítalanum, en það er
mótorrafstöö, sem framleiðir raf
magn handa lækninum og nokkr-
um kunningjum hans. Þennan orð
róm ljet jeg mig engu skifta, þar
til nú ekki alls fyrir löngu, að hið
sanna er nú komið fram í málinu.
Hjeraðslæknirinn virtist hafa áhuga
fyrir rafveitu Búðaþorps á tímabili,
enda formaður rafveitunefndar um
skeiö. Hafði nefndin lokið störfum
um það leyti, sem spítalamálið kom
til sögunnar, meö þeim árangri, að
Búðahreppur var 5000 kr. fátækari
eítir en áður, en rafveitumálið lagt
til hvíldar um óákveðinn tíma.
En læknirinn vildi umfram alt fá
rafljós í stofur sínar og með raf-
stöð hins fyrirhugaöa heilsuhælis
var því máli borgið. Þaðan mátti
fá ljós í íbúðarhúsið og ef til-vill
líkna nokkrum ljósvana meðbræðr-
á íslandi
árslok 1927.
með fleirum en 300 íbúum,
[verið svo sem lijer segir:
1920
Keflavík
Akranes
Borgarnes
Sandur
Ólafsvík
Eftirfarandi yfirlit sýnir mann-
um. Og nú er tekiö til framkvæmda I fjöldann á öllu Iandinu um síðast-
í málinu, áður en nokkur vissa var I liöin áramót. Er fariö eftir manntali I Stykkishólmur
fengin um hvort spítalinn yrði leigð- prestanna, nema í Reykjavík og Patreksf jörður
ur. Rafstöð er sett í spítalann með I Vestmannaeyjum eftir bæjarmann-1 þingeyri í Dýrafirði
stuðningi samskotafjárins til ljós-1 tölunum þar. í Reykjavík tekur lög-1 Flateyri í Önundarfirði
reglustjóri manntalið, en í Vest
mannaeyjum bæjarstjóri. Til sam-1 Bolungarvík
anburðar er settur mannfjöldinn viö | Hnífsdalur
aðalmanntalið 1920.
lækningatækjanna, því annað fje til
heilsuhælisins mun ekki hafa verið
handbært. Spítalinn fæst ekki leigð-
ur og fjeð situr fast. Læknirinn
„situr eftir“ með rafstöðina, „ljós-
lækningastofnunina".
Hjeraðslæknirinn hefir sjálfur ját-
að, að þannig væri málinu kom
— í samráði við landlækni!!!
Sorglegast er, hvað mótori
hefir verið óþægur við Iæknirir
nn hefir stundum ekki viljað hlý
og einkum á jólum. — En þó ærið
skrykkjótt og sögulega hafi gengið
með „Ijóslækningastofnunina" si
:u árin, þá hefir hjeraðslækniri
3Ó á öðrum hverjum jólum get
baðað sig í rafljósum, að nokkri
kostnað almennings í Fáskrúðsfirði,
sem hann, vægast sagt, er tregu
til að vitja, þá sjaldan að til han
er leitað.
Þessi er hinn fyrsti þáttur
heilshælismáli Austurlands, — e
hvernig skyldi sá næsti veröa?
E. A.
Hr. X.
Kaupstaðir 1920 1927
Reykjavík 17679 24304
Hafnarfjörður 2366 3158
ísafjörður 1980 2189
Siglufjörður 1159 1668
Akureyri 2575 3156
Seyðisfjöiður 871 981
Vestmannaeyjar 2426 3370
Samtals 29056 38826
Sýslur:
Gullbringu- & Kjósars . 4278 4372
Borgarfjarðarsýsla 2479 2521
Mýrasýsla 1880 18231
Snæfellsnessýsla 3889 3642
Dalasýsla 1854 1764
Baröastrandarsýsla 3314 3261
/safjarðarsýsla 6327 5973
Strandasýsla 1776 1790
Húnavatnssýsla 4273 4101
Skagafjaröarsýsla 4357 4077
Eyjafjarðarsýsla 5001 5205
Þingeyjarsýsla 5535 5590
Noröur-Múlasýsla 2963 2966
Suður-Múlasýsla 5222 5676
Austur-Skaftafellssýslal 158 1120
Vestu r-SkaftafellssýsIa 1818 1824
Rangárvallasýsla 3801 3648
Arnessýsla 5709 5138
509
928
361
591
442
680
436
366
302
Suðureyri í Súgandafirði 317
775
434
365
510
329
628
770
616
461
732
837
Blönduós
Sauðárkrókur
Ólafsfjörður
Húsavík
Nes í Norðfiröi
Eskifjörður
Búðir í Fáskrúösfirði
Stokkseyri
hefir
1927
674
1159
385
545
428
553
568
371
317
330
694
414
367
691
462
781
1039
760
573
608
640
Samtals
Alt iandið
65634
94690
Samtals 11389 12359
I nokkrum af þessum verslunar-
stöðum hefir fólkinu fækkað síð-
astliðið ár, en í hinum hefir fjölg-
umn verið þatf mikil, að alls eru
rúml. 200 manns fleiri heldur en
árið á undan í öllum þeim verslun
arstöðum, sem hjer eru taldir. Fjölg-
unin, sem orðið hefir í sýslunum
ir því öll lent á verslunarstöðun
um, en í sveitunum hefir mannfjöld
inn staöið í stað. (Hagtíöindi.)
Alls hefir fólkinu fjölgað um 8627
menn síðan 1920 og lendir sú fjölg
un að langmestu leyti á Reykjavík
56761 Af öðrum kaupstöðum eru Vest-
mannaeyjar hæstar með fólksfjölg
un, en af sýslunum Suður-Múlasýsla
A Austur- og Noröurlandi hefii
fólkinu fjölgaö dálítið, en fækkað
Vesturlandi.
aðrar kosningar. Kosningarrjett hafa
aðeins þeir, sem eru 35 ára gamlir.
Landinu er skift niður í 6 kjördæmi
er velja frá 1 og upp í 15 þing-
menn. Hlutfallskosningar eru hafðar
við kosninguna. Aður en Lands-
aingið hættir störfum, velur það
sjálft — meö hlutfallskosningu —
nokkurn hluta þingmannanna.
Eins og kunnugt er, eru íhalds-
menn og Vinstrimenn (Framsókn) í
kosningabandalagi í Danmörku og
aftur Jafnaðarmenn og „frjálsþmdir"
' móti þeim.
Með samvinnu Jafnaðarmanna og
frjálslyndra" hefir nú tekist að
vinna frá Vinstrimönnum 2 þingsæti
Landsþinginu, Jafnaðarmönnum til
handa, og er þá stjórnarmeirihlut-
inn í þinginu oröinn svo smár, að
hún hangir á einu eða tveimur at-
kvæðum. Atkvæðamagn jafnaðar-
manna hefir stórum aukist frá því
síðast var kosið. — Ihaldsmönnum
hefir líka vaxið fylgi og eins „frjáls-
lyndum“. — Tapið gengur út yfir
Vinstrimenn.
64461
103317
Samkvæmt manntalsskýrslunum
í einu litlu þorpi" eru fimm I
kaupmenn og einn læknir, semjhefir fólkinu í kaupstöðunum síð-1
hugsa ekki um annað en stofurnar I astliðið ár fjölgað um 1352 manns
sínar. Þar er líka maður, sem seg- eða 3,6%, en í sýslunum hefir fólk-
ist vera þektur um land alt, en var I inu fjölgað um 201 manns (um0,3%)
kallaður hr. X- í landsmálablaði í Mest-öll mannfjölgunin lendir þann-
sambandi viö landskjör hjerna umlfg á kaupstöðunum og þá aðallegal
áriö. En „í einu litlu þorpi" er hann | á Reykjavík. Fólkinu þar hefirj
LandsþiHgskosning-
arnar í Danmörku.
14. september fór fram síðar
þektur sem skósveinn stofukaup-1 fjölgað síöastliöið ár um 1080 eðalhluti kosninga til Landsþingsin
mannanna, læknisins og „yfirvalds- um 4,7%. (Efrideildar) í Danmörku. Fara þær
ins“ í einni sýslu. ** | Mannfjöldinn í verslunarstööum | fram með nokkuö öðrum hætti en
ugt að gera búðir sjávarmegin
við Strandgötu, því' þar kæmu
búðargluggar mót norðri, svo
varning mætti betur sýna í glugg
um.
6. Fiskreitir eru nú sem stend
ur miður hentugir og erfitt að
flytja að þeim og frá. Vjer höf
um gert ráð fyrir, að túnin inn
an (vestan) nýja bæjarstæðisins
yrðu aðalfiskreitirnir og götur
lagðar um þau eftir þörfum, þó
aðeins sje sýnd byrjun aðalgöt-
unnar. Á sjálfum reitunum mun
það engu varða, þó hætta sje á
snjóflóðum. Þá gæti og komið
til tals, að nota blettinn til fisk-
þurkunar, því þar mun ekki ó-
hult aö byggja vegna snjóflóða.
Vjer höfum og gert ráð fyrir því,
að nokkur hluti eyrarinnar yrði
notaður til fiskþurkunar, meðan
nauðsyn krefur ekki að byggja
þar útvegshús. Þá verða væntan-
lega melhryggirnir notaðir lengi
til fiskþurkunar, svo og fiskireit-
ir Konráðs Hjálmarssonar, þó
erfiðir sjeu aö ýmsu leyti.
7. íshús og ístjarnir þær, sem
nú eru, verða væntanlega notuð
meðan til endist, en framvegis er
gert ráð fyrir að stór íshús komi
þar, og að ístjörn sje gerð utar.
Er þá stutt og greitt að aka ísn-
um eða renna honum eftir ís-
braut. Hinsvegar er allur flutn
ingur á ís og beitu auðveldur,
því hallalítili vegur gengur frá ís-
húsunum og upp á Strandgötu.
8. Verksmiðjur og iðnaðar-
svœði. Allur iðnaður, sem ólykt
eða óþrifnaður fylgir, ætlumst
vjer til að flytjist inn með sjó,
innan kauptúnsins, nálægt fiski-
mjölsverksmiðjum þeim, sem þar
eru reistar. Smáiðnaður, sem
hvorki stafar af hávaði, ólykt eða
óþrif, ætti að geta fengið pláss á
hentugum stæðum sunnan Strand-
götu eða norðan og jafnvel víð-
ar, ef um smávegis er aö ræða.
Vjer höfum ekki getað afmarkað
iðnaðarsvæðið vestanbæjar.
9. Verslunarsvœdi er sjálfgert í
Strandgötunni, sjerstaklega vest-
an bæjargils. Sunnan götunnar er
markað fyrir útvegshúsum, en
vel væri einmitt sú hlið götunn-
ar fallin til þess að hafa þar búð-1
ir með búðargluggum móti norðri.
Ef bærinn vex mikið, má búast |
við smábúðum á dreif um bæ-
inn, en það hefir engin áhrif áj
skipulagið.
II. Götur, byggingareitir
og auð svæöi.
Aðalgötur.
Eins og uppdráttur sýnir, liggja
2 aðalgötur frá austri til vesturs
eftir endilöngum bænum: Strand-
gatan meðfram sjó og Hlíðar-
gatan ofan mestu giljanna. Milli
þessara gatna skifta gil og lautir
bygðinni sundur í hverfi, og ræð-
ur landslagið þar mestu um stefnu
íbúðargatna. Strandgatan hefir
verið breikkuð og gerð beinni
en nú er, og sumstaðar færð
fram að nokkrum mun. Austast
beygir hún upp á brekkuna líkt
og verið hefir og upp fyrir hið
mikla Iækjargil, sem þar er. Þá
bggur og Ekrugatan upp á Ekr-
Ósiður.
Svo virðist, sem allmargir eigi
ákaflega bágt með að láta í friði
auglýsingar, sem hengdar eru upp
á almanna færi. Þess munu varla
dæmi, að auglýsing, sem hengd er
upp að kvöldi, sjáist að morgni. —
Hafa þá einhverjir gert sjer leik að
því, að rífa niöur auglýsinguna. —
Menn munu ekki að öllum jafnaði
rífa niður auglýsingar að degi til,
af hræðslu við að verða fyrir ó-
þægindum af því, ef það sjest. —
Þessi ósiöur ætti alveg að hverfa
úr sögunni. Varla munu þetta gera
aðrir en strákar og slæpingjar, og
ynni hver sá, sem sagt gæti til
slíkra pilta, bænum mikið gagn. —
Annar ósiður í sambandi við aug-
lýsingar er þó enn verri, enda miklu
sjaldgæfari. Hann er sá, að klína
mold eða einhverjum óþverra yfir
auglýsinguna, eða nudda því yfir
hana, svo hún veröi ólæsileg. Sumir
meira að segja hrækja tóbakslegi
una. Skágatan (Konráðsgata) verð
ur aðal flutningsgatan upp á fisk
reitina á vesturtúnunum.
, Byggingareitir.
Skólastœðið er ætlast til að sje
utarlega við Strandgötu. Er þar
erfitt til bygginga, en vjer höfum
þó af ýmsum ástæðum talið rjett
að byggja barnaskólann þar. —
Leikvöllur verður þó af skorn-
um skamti og talsvert mannvirki
að jafna hann eða stalla, svo vel
fari. Hann liggur þar í miðjum
bæ og auðvelt aðgöngu. Stand-
ast þá á skólinn og kirkjan sitt
hvoru megin bæjargilsins. Nýlegt
hús lendir á leikvelli, þarf að
hverfa síðar.
Eyrarsvœðið er dýrmætt fyrir
vöruskemmur og útvegshús, rjett
viö bryggjur og hafnarbakkann
Vestan á eyrinni er markað fyr-
ir röð af vöruskemmum, en aust-
urhluti eyrar er ætlaður fyrir fisk-
reiti. Að sjálfsögðu geta þar kom-
iö útvegshús ef þörf gerist, og
einnig getur bygging aukist ef
eyrin kynni að stækka, þegar
öldubrjótur er gerður fram af
henni. Efst á eyrinni við Strand-
götuna er markað fyrir nokkrum
tvilyftum húsum, sem þyrftu að
vera smekklega gerð. Eitt þeirra
ersamkomuhús bæjarbúa. Ætlast
er til að lækurinn í bæjargilinu
hverfi í holræsi.
Bœjargilið. Á það hefir verið
drepið fyr. Allar gilhlíðarnar ger-
um vjer ráð fyrir að verði þakt-
ar skógi og runnum, en gras í
gilbotninum og svo á flötinni í
gilopinu. Stíga verður að sjálf-
sögðu að leggja, gera grasi gróna
skógi lukta hvamma neðstíhlíð-
unum, koma læknum í laglegan
stokk eða holræsi o. s. frv. Að
svo stöddu sáum vjer oss ekki
fært að gera sjeruppdrátt af
skipulagi gilsins og er þess þó
þörf, því æskilegt væri að skóg-
ur sje sem fyrst gróðursettur þar,
því seinn er hann að vaxa. Mætti
eflaust fá góða leiðbeiningu í öllu
er að þessu lýtur á Akureyri,