Jafnaðarmaðurinn - 31.12.1928, Blaðsíða 2

2
JAFNAÐARMAÐURINN
| C5>C2X5)<2XS)©©(aXSC
JAFNAÐARMAÐURINN
kemur út tvisvar á mánuði oií
kostar fjórar krónur á ári. —
Útgefandi
Verklýðssamband Austurlands.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður
Jónas Guðmundsson.
Prentsm. Sig. Þ.Guðmundssonar
Seyðisfirði.
Jafnaðarmaðurinn
er stærsta blaðið á Austurlandi
og allir lesa hann. Þess vegna
er best að augiýsa í honum.—
Jafnaöarmaöurinn
er blað allrar alþýðu.
Utanáskrift blaðsins er:
„Jafnaöarmaðurinn"
Norðfirði.
Listarnir.
Fjórir listar verða í kjöri við
kosningarnar 2. janúar. Á einn
þeirra — A-listann ,— er sjer-
staklega minst annarsstaðar hjer
í blaðinu og skal því slept að
minnast á hann hjer. Það er sá
listinn, sem „Jafnaðarmaðurinn"
stendur að, og þvi eðlilegra, að
aðrir dæmi frambjóðendur hans.
Hina listana þrjá telur blaðið sig
aftur á móti geta athugað og
skal því minst á þá lítillega. Það
er rjett að taka það fram strax,
að ekki getur orðið um að ræða,
að neinn þessara lista komi að
meira en 2 mönnum og veröa
því listarnir dæmdir út frá stefn-
um flokkanna, sem að þeim
standa, og tveim efstu mönnum
listanna.
B-listinn
er listi íhaldsflokksins. Á íhaldiö
hjer í bæ hefir svo rækilega ver-
iö minst hjer í blaðinu áður, að
öllum lesendum þess er kunnugt
hvernig það er. Efstu menn list-
ans eru þeir tveir menn, er í-
haldið hefir haft fyrir fulltrúa
sína í hreppsnefnd undanfarinár.
Skipun listans er dálítið einkenni-
leg. Efstu mennirnir — þ. e. þeir,
sem von hafa um að komast að
— eru frá tveim stærstu atvinnu-
og verslunarfyrirtækjum bæjarins,
og ber því fyrst og fremst að Jíta
á þá sem fulltrúa þessara tveggja
fyrirtækja. — Smákaupmennirnir
skipa í þriðja sætið, sem er al-
gerlega vonlaust. Þó leggja smá-
kaupmennirnir og þeirra lið til
rneira en helming kjósenda þeirra,
sem Íhaldsílokkurinn getur feng-
iö. Hafa því smákaupmenn og
aðrir smærri spámenn íhaldsins
verið „settir hjá“ við skipun
listans. En þeir um það. Þeir
munu sjálfsagt dingla aftan í eins
og fyr, þó þeir sjeu enn sem fyr
afskiftir. Sterkur grunur leikur á
því, þó ekki sje fullsannað enn,
að suinir á listanum sjeu þang-
að nauðugir teknir, þ. e. að þeír
hafi verið settir á listann án þess
þeir gæfu samþykki sitt til. Bend-
ir þetta á, að mannfæð mikil
muni vera orðin hjá íhaldinu.
það er fyrirfram vitað, að hvort
sem listí þessi kemur að einum
eöa tveimur, verða iulltrúar hans
til þess eins, aö draga úr öllum
framkvæmdum í bænum. þem
munu verða á mótí því, að í
nokkuð það verði ráðist, er
kemur í bága við hagsmuni kaup-
sýslumanna bæjarins, þó það geti
miðað almenningi til góðs. Efsti
maður listans, Páli G. Þormar,
kanpmadur, heíir þó fyr meir
fylgt einstaka máli, en allar líkur
eru til, að úr þeim áhuga fari nú
að draga. Annar maður listans,
Jón Sveinsson, verslunarmadur,
er kunnastur allra manna hjer í
bæ aö því, að vera á rnóti öllu
sem miðar í framfaraátt, og er
líklegt að hann bregði ekki vana
sínum í því efni, ef hann nær
kosningu í bæjarstjórn. Um fleiri
af þessum lista getur ekki orðið
að ræða, og fái íhaldið ekki
stuðning frá mönnum þeim, er
að kunna að komast af C- og
D-ltsta, verður það áhrifalaust í
bæjarstjórninni.
C-listinn
er listi Framsóknarflokksin s. Til
Framsóknar hafa talið sig flestir
útgerðarmenn bæjarins og ýms-
ir aðrir miðstjettarmenn. Hefir
Framsókn átt 4 fulltrúa í hrepps-
nefnd að undanförnu og á síð-
ustu árum unnið með jafnaðar-
mönnum að umbótamálum bæj-
arins. Nú hefir það undarlega
fyrirbrigði gerst í flokki þessum,
að einn besti maður Framsókn-
ar, Sigdór Brekkan, kennari, hef-
ir ekki veriö tekinn á lista flokks-
ins, en í hans stað hefir verið
settur Helgi Pálsson, kaupfje-
lagsstjóri, sem mjög lítið hefir
gefið sig að opinberum málum
hingað til. Ástæðan fyrir þessu
er sögð sú, að Sigd. Brekkan
hafi þótt vera of mikill jafnað-
armadur, tit þess Framsókn gæti
stilt honum upp, og ef þetta er
rjett, bendir það til þess, að
Framsókn sje að verða íhalds-
samari en hún hefir verið. Um
efsta manninn á lista Framsókn-
ar, Ingvar Pálmason, olþm., hefir
„Jafnaðarmaðurinn aöeins gott
eitt aö segja. Hann hefir beitt
sjer ötullega fyrir bæjarrjettind-
unum og verið góður fylgismað-
ur ýmsra mála, er verið hafa á
döfinni í seinni tíð. Hver, sem
þekkir Ingvar Pálmason, mun
treysta honum vel til giftusam-
legrar þátttöku í stjórn bæjar-
málanna. — Helgi Pálsson kaup-
fjelagsstjóri hefir enn lítið fengist
við opinber mál, nema hvað
hann hefir starfað í skólanefnd
nokkra mánuði og var hann til
þess starfs kosinn af íhalds-
mönnum nær eingöngu. Bendir
það á, að íhaldiö telji hann í
ætt við sig, hvort sem það reyn-
ist rjett, ef hann nær kosningu
til bæjarstjórnar. Ýmsar aðgeröir
H. P. í skólanefnd benda til þess,
að hann muni alt eins vel fylgja
íhaldinu að málurn, ef til kemur,
enda mun því það ekki móti
skapi, að hann nái kosningu. -—
Jfnm. telur hiklaust skift um til
hins verra, er H. P. er tekinn í
stað Sigd. Br. og telur Framsókn
með því hafa færst skrefi nær
íhaldinu.
D-Hstinn
er ekki talinn vera listi neins
stjórnmálaflokks, heldur einhvers-
konar utangarnarlisti, ruslakista,
sem safna á í því, sem ekki vill
binda trúss við hina pólitisku
flokka. — fhaldið hefir aðallega
beitt sjer fyrir því, að koma fram
lista þessum, og er tilgangurinn
augljós. Það hefir valið listanum
nafnið „Sjómannalisti“, því það
veit sem er, að sjómenn eru hjer
fjölmennir, og íhaldið hyggur þá
auðginta til fylgis •við sig, ef það
siglir undir nógu fölsku flaggi.
Lista þessum er ætlaö að draga
frá Framsóknar- og Alþýðu-
flokknum og koma að á þann
hátt íhaldssinnuðum útgerðar-
manni, er síðar gæti orðið flokks-
maður eða fylgifiskur þess. Þessi
er tilgangurinn, hvernig sem alt
tekst. Nokkrir útgeröarmenn og
formenn af 3 stærstu bátunum
hjer skipa listann, en engir eru
þar hásetarnir, og mun fylgi
listans meðal sjómanna vera
mjög lítið. Sjóménn fylgja hjer
sem annarsstaðar Alþýðuflokkn-
um að málum og kjósa lista
hans.
Enginn þeirra, sem á listanum
er, hefir áður fengist við opinber
mál. Gísli Kristjánsson útgerð-
armaður, sem er í efsta sætinu,
er þektur dugnaðar- og fram-
kvæmdarmaður fyrir sjálfan sig,
og hefir á tiltölulega mjög skömm-
um tíma komist í röð fremstu
útgerðarmanna hjer. Q. K. hefir
áður veriö talinn fylgja Framsókn,
en nú telur íhaldið sjer hann
vísan sem stuðningsmann, ef
hann nær kosningu. — Varla er
hugsanlegt, að listi þessi komi að
nema einum manni — ef liann
þá kemur nokkrum að. — Allir
hljóta að sjá það og skilja, að
hann er fram koininn sem
„sprengilisti“ og ætlaður íhaldinu
til framdráttar. Væri íhaldinu því
maklegast, ef listinn kæmi að
manni, að það yrði þá á kostn-
að þess sjálfs, þannig, að annar
maður B-listans falli,— því ólík-
legt er að Q. Kr. reynist jafn illa
í bæjarstjórn og annar maður
B-listans, J. Sv., hefir leynst í
hreppsnefnd. — Allir þeir menn,
er D-listann skipa, hafa áöur
ýmist fylgt framsókn eða Jafn-
aðarmönnum. Nú liafa þeir skil-
ið við þá flokka — fyrir tilverkn-
að íhaldsins — og eru á Ieiðinni
til þess, og enginn efi er á því,
að lendi fulltrúi þessa lista í bæj-
arstjórn, hlýtur hann að hafna
hjá — íhaldinu. Þeir, sem greiða
B- eða D-listanum atkvæði,
kjósa íhaldið, og vinna með því
að kyrstöðu eða afturhaldi í
bæjarmálum um ófyrirsjáanlegan
tíma.
Kaupgjaldsmálið.
Eins og öllum Norðfirðingum
mun kunnugt vera, hefir Verk-
lýðsfjelag Norðfjaröar sagt upp
gildandi kaupgjaldssamningi við
atvinnurekendur lijer, frá 31. þ
m. aö telja. Hitt munu líka allir
vita, að verkafólk hjer á Norð-
firði hefir unnið fyrir lægra kaup
en víðasthvar annarsstaðar á
landi hjer. þessvegna gerir það
nú líka kröfu um að fá flesta
liði gildandi kaupgjaldssamnings
hækkaöa um ca. 18%.
það verður trauðla annað
sagt, en að þetta sje í íylsta máta
sanngirniskrafa, og mjer þykir
það næsta ósennilegt, að atvinnu-
rekendur sjái það ekki sjálfir,
þegar þeir fara að hugsa um
málið með sanngirni og stillingu.
þeir mættu vel muna verkafólk-
inu joað, að árið 1926 — sem
var erfitt ár fyrir þá, sein at-
vinnu ráku hjer — aö |)á gaf
verkafólkið góðfúsiega eftir að
kaupið lækkaði niður í 85 aura
um klst., og mun það aðeins á
þrem stööum á landinu hafa ver-
ið lægra næstliðið ár.
Aftur á móti hefir næstliðiö ár
verið veltiár fyrir atvinnurekend-
ur, og allir vita, að gróði þeirra
skiftir tugum þúsunda. Ef þeir
nú ekki góðfúslega ganga inn á
þá hækkun, sem verkafólkið fer
fram á, þá sanna þeir, að alt
skraf þeirra um það, að kaup-
hæðin eigi að fara eftir gjaldþoli
atvinnuveganna, eru blekkingar
einar. Jón Þorláksson alþingis-
maður, núverandi flokksbróðir
þeirra, hefir sagt um gróðamenn
landsins, að þeir sjeu menn,
„sem stari á sínar eigin pyngjur".
Ætla atvinnurekendur hjer að
láta þessi orð Jóns sannast á
sjer? Úr því verður framtíðin að
skera. Alþýða manna getur vissu-
lega ekki vænst neins góðs af
þeim mönnum, sem hafa allan
sinn manndóm í maganum, og
ekki kunna að meta annað en
það, sem í þeirra eigin ask verð-
ur látið.
Þeir, sem reynt hafa að kynna
sjer afkomu fólks hjer, vita, að
hún er fremur slæm. Árlega bæt-
ist við í þann hóp, sem af sveit
Þyggur, þó margir hafi bjargast,
fyrir ítrustu sparsemi, — með
því að búa í húsakynnum, sem
meiriháttar atvinnurekendur
mundu telja ófullnægjandi handa
hænsnum sínurn og kúm, og
með því að lifa á Ijelegu fæði
og ganga í vondum fötum. Það
er takmark okkar jafnaðarmanna,
aö útrýma fátæktinni úr heimin-
um, og við trúum — og vitum
að það tekst, þegar kenning-
ar okkar hafa sigrað.
það munu flestir verða sam-
niála um, að það jjjóðfjelag eða
bæjarfjelag á tryggasta framtíð,
sem á flestum efnalega sjálfstæð-
um einstakiingum á að skipa.—
Atvinnurekendur hljóta líka að
skilja, að það kemur óbeinlínis
niður á þeim sjálfum, ef hagur
verkafólksins versnar. Því fleiri,
sem fara á sveitina, því hærri út-
svör verða auðmennirnir að bera.
Eitt af því, sem hlýtur að hafa
drýgstan þátt í því, að bjarga fás
tæku verkafólki frá sveit, er að
það fái sanngjarna borgun fyrir
vinnu sína, en það hefir verka-
fólk hjer á Noröfirði ekki fengið.
þáð er sannanlegt. Hversvegna
ætti að vera lægra kaup hjer en
annarstaðará landinu? Qeta at-
vinnurekendur sannaö, að verð
á nauðsynjavörum sje yíirleitt
lægra lijer en annarstaðar, þar
sem hærra kaup er greitt? Qeta
þeir sannað, að þeir fái lægra
verð fyrir fisk þann, sem þeir
kaupa og láta verkafólkið þurka
fyrir sig, en annarstaðar, þar sem
sama atvinna er stunduð ? Nei!
Hvernig sem málinu er velt fyrir
sjer, er enganveginn hægt að sjá
að atvinnurekendur geti með
nokkurri sanngirni staðið á móti
kauphækkunarkröfu verkafólksins
hjer.
Jeg skal ekki spá neinu uni
það, hvort atvinnurekendur lijer
á Norðfirði eru orðnir svo blindir
af Ijóma þeim, sem af pyngjunni
stafar, að þeir sjái ekki sannleika
þann og rjettlæti, sem hjer hefir
verið bent á. Vonandi er, að svo
sje ekki, og þá munu þeir líka
fljótlega ganga að kröfum þeim,
sem verkafólkið heíir sett.
Þv. S.
A-listinn.
í fyrsta sinn í sögu Norðfjarð-
ar gengur alþýða bæjarins nú til
kosninga sem sjerstök heild. —
Verkamenn, sjómenu og smærri
útgerðarmenn fylkja sjer nú til
sóknar á sviði stjórnmálanria í
bænum — ekki til þess að tapa
- heldur til þess að vinna glæsi-
legasta sigurinn, sem þá enn
hefir dreymt um að vinna í bæj-
armálum hjer.
Verklýðsfjelag Norðfjarðar, með
sínum 230 meðlimum, stendur
Óskift að baki A-listanum. —
Allir frambjóðendur á listanum
eru þar fjelagar og hafa starfað
þar lengri og skemri tíma. Fje-
lagið heldur sjer við þá sjálfsögðu
reglu jafnaðarmanna, að stilla
engum upp til kosninga öðrum
en þeim, sem bundnir eru fje-
fjelagsböndum. Fjelagið gerir þá
kröfu til fulltrúa sinna, að þeir
sjeu fyrst og fremst jafnaðar-
menn — fulltrúar hinna vinnandi
stjetta.
A-listinn er sigurvænlegasti
listinn, sem nú er boðinn fram.
Hinir listarnir allir eru lækkandi
stjörnur á stjórnmálahimninum.
A-listinn einn getur vænst þess,
að koma að fleiri en tveim
fulltrúum, og hann á að koma
að minst fjórum mönnum. Tak-
ist það ekki, er sigurinn ekki
nema hálfur. Til þess að koina
að fjórum, þarf A-listinn að fá
helming allra greiddra atkvæða,
og það á að vera leikur, ef öll
alþýða kemur og kýs.
Allir af írambjóöendunum á
A-listanum eru að heita má óþekt-
ir í hinu opinbera lífi, nema efsti
maðurinn, Jónas Guðmundsson.
Hann er aftur á móti einn þekt-
asti maður er við stjórnmál fæst
hjer eystra, og hefir á umliðnum
árum beitt sjer fyrir að sarneina
verkalýðinn til sóknar gegn
íhaldinu. Afskifti J. Q. af bæjar-
málum hjer eru svo kunn öllum
almenningi, að um þau eróþarfi
að fjölyrða að þessu sinni.
Annar maður listans, Þorvald-
ur Sigurðsson, kennari, er nú
formaður Verklýösfjelagsins og
hefir á síðustu árum tekið mik-
inn þátt í störfum þess, enda
lengst af verið í stjórn fjelagsins
síðan hann kom tll bæjarins. —
Þ. S. er maður glöggur oggegn,
vel máli farinn og líklegur til
þess að vinna málstað verkalýðs-
ins mikið gagn, er liann tekur
sæti í bæjarstjórn.
Þriöji maðurinn er Guðjóri
Hjörleifsson, skipstjóri. Hann er
sjerstaklega valinn sem fulltrúi
sjómannadeildar Verklýðsfjelags-
ins á lista flokksins og munu
allir þeir, er best þekkja G. Hj.
treysta honum manna best til að
starfa að áhugamálum sjómanna,
þeim er fyrir kunna að koma í
bæjarstjórn. Er G. Hj. ötull og
fylginn sjer, óvæginn efþvíerað
skifta, reglusamur mjög og hefir
hvarvetna getið sjer hinn besta
orðstír.
F'jórði maöur listans er Stefán
Quðmundsson, trjesmiður. S. Q.
hefir um mörg ár verið fjelagi 1
Verklýðsfjel. Nfj. og lengst af í
stjórn þess. Hefir hann starfaö
þar ötullega eins og í öllum
þeim fjelagsskap, er hann hefir
lekið þátt í. Ber St. Q. bindind-
indismál mjög fyrir brjósti og