Jafnaðarmaðurinn - 31.12.1928, Blaðsíða 3

JAFNAÐARMAtJUKlNN
3
mun vinna að framgangi þeirra
mála hjer, nái hann kosningu, og
er þess full þörf, að þau mál
eigi sjer ötulan og öflugan niál-
svara í bæjarstjórn, svo miklu
sem hún getur ráöið í þeim efn-
um, leggist hún á þá sveif. St.
Q. er vinsæll af fjelögum sínum
og munu allir bera til hans hið
besta traust, enda er honum stilt
i það sæti listans, sem mestur
styrinn stendur um. Allir, — and-
stæðingarnir líka — telja3menn
vissa af A-lista. Um fjórða sætiö
á þeim lista stendur slagurinn.
Þessvegna verða alþýðumenn —
karlar og konur — að hafa það
hugfast á kjördegi — hvernig svo
sem veðrið kann að verða —
að því aðeins vinnast/y'ó'£«r sæti
Alþýðuflokknum til handa, að
allir, hver einasti maður og
kona, sem kosningarrjett hefir og
flokkinn styöur, kotni og kjósi.
Alþýðuflokkurinn hefir stilt
þeim mönnum á lista sinn, er
hann telur sig hæfasta hafa inn-
an vjebanda sinna. — Sýnið nú,
kjósendur, að þjer kunnið að
meta starf forvígismanna yðar á
umliðnum árum og fylkið ykkur
undir ykkar eigið merki. þá er
ykkur sigurinn vís. Þá gengur
Alþýðuflokkurinn af hólmi með
þeim glæsllega sigri, að verða
einn jafnstór öllum hinum flokk-
unum til samans, og það á hann
að verða og verður, ef hver ein
asti kjósandi hans gerir skyldu
sína.
Munið það, að þeir, sem sitja
heima, hjálpa íhaldinu. Þeir fækka
atkvæöúm Alþýðuflokksins og
minka með því sigurvon hans!
Munið það, að á því veltur alt,
hvernig þið sjálf — hver einasti
einn — gegnir skyldu sinni!
Komiö og kjósiðl
A-listinn er listi alþýö-
unnar! Veitiö honum sig-
urinn!
B. S. D
Svarið fyrir „krógann"
í 3. tbl. „Árvaks" gefur hr. Pál
G. Þormar, meöeigandi í fyrirtækinu
V. K. H., út yfirlýsingu þess efnis
að enn hafi V.K. H. ekki lagt fram
fje til útgáfu „Árvaks", hvað sem
síöar kunni að verða. Er þar með
byrjað á svardögunum fyrir „króg
ann“ „Arvak" og mun svo fara aö
lokum, að enginn vill við hann kann
ast. Þó er sanni nær að ætla, að
hr. P. Þ. gefi yfirlýsingu þessa frek
ar til að láta svo sýnast, sem V
K. H. standi ekki að blaðinu, en ti
hins, að sanna að svo sje ekki. Það
er sem sje kunnugt, að hr. P. Þ
er einn af útgefendum blaðsins.
Hann hefir lagt til pappírinn í þaö
sem nú er að vísu þrotinn (sbr. 4,
tbl. Arvaks) og hann á tæki þau
sem blaðið er fjölritað meö. Mun
hr. P. Þ. því ekki geta meö góðr
samvisku svarið krógann af sjálfum
sjer, þó hann sverji hann af versl
uninni, en V. K. H. og hr. P. Þ. er
álíka skylt og skeggið er hökunni
Þá finst hr. P. Þ. það vítavert, að
„Jfm." skuli segja, að íhaldið hafi
vanrækt bæjarmálin á umiiðnum ár-
um. Bendir hann á því til sönnun
ar, að svo sje ekki, að liann hafi
sjálfur sókt manna best fundi
hreppsnefndar. Ekki verður því neit-
að, að hr. P. Þ. hefir sókt fundi
ýmsum betur, en ekki sannar það
neitt áhuga hans nje annara fyrir
framgangi hreppsmála. Menn geta
alveg eins sókt vel fundi til þess, að
vera á móti málunum — hindra
framgang þeirra — eins og til að
koma þeim fram, og það er grunur
Jfnm., að sumir /haldsmenn sæki
fundi til þess, frekar en til hins, að
koma málunum fram.
Hinu hjelt Jfnm. líka fram, að
fáar viðlitsverðar umbótatillögur
hefðu frá íhaldinu komið. Auk til
lagna hr. P. Þ. í rafveitumálinu, sem
sumar hafa verið góðar, rekur Jfnm
aðeins minni til tillögunnar um
kaup á þarfanauti lianda hreppnum,
jar sem hr. P. Þ. var annar þeirra,
er tilboð geröi um sölu á nautinu,
fyrir hönd bróður síns. Sú tillaga
var samþykt í hreppsnefndinni, og
var ritstj. Jfnm. sá eini, sem atkv.
greiddi móti kaupum á nautinu.
Þá eru ummælin um að íhaldið
tími ekki að borga til sveitar, sem
stungið hafa hr. P. Þ. nakkuð fast.
Astæðulaust er það alveg af hr. P.
Þ. að fjargviðrast mikið út af þeim
ummælum. Hr. P. Þ. ætti að vera
jað allra manna kunnugast, að
stærstu verslanirnar bera hlutfalls-
lega lægri útsvör en smærri versl-
anirnar, hvað þá heldur en útgerð-
armenn eða almenningur. Ritstjóri
Jfnm. hefir enn ekki fengiö því fram
íomið, aö hækka svo útsvörin á
verslununum, sem vera á, en Jfnm
er sammála hr. Birni Björnssyni um
jað, aö eftir útsvari hr. B. B. ætti
t. d. útsvar Sigfúsar Sveinssonar að
vera ca. 30 þúsund kr. og útsvar
V. K. H. svipað. Nú eru útsvör
Dessara gjaldenda ca. 11 þús. og
12 þús. kr., eða ekki helmingur af
jví, sem hr. B. B. telur að þau ættu
að vera. Sýnir þetta að verslunum
■>essum hefir verið hlíft, þó nokkuð
hafi færst í rjetta átt meðálagning
una á síöustu árum. Þaðerþvíekki
tiltökumál, þó ekki liafi veriö kært
yfir útsvörum, sem ekki liafa verið
nema ca. hálft álag við þaö, sem
vera ætti.
hátt og eru „stórir" gjaldendur, að
þeir eru manna verst fallnir til al-
menningsforráða. Er það skiljanlegt,
því flestir eru svo gerðir, að þeir
vilja hlífa sjólfum sjer viö álögum,
og það því fremur, sem álögurnar
eru stærri. — Væri sanni næst, að
nefna slíka skoðun sem þessa pen-
ingahroka, og þykir hann aldrei
þroskamerki.
Loks minnist hr. P. Þ. á hiö
þverrandi fylgi jafnaöarmanna hjer í
bænum. Enginn má lá hr. P. Þ. þó
hann reyni nú fyrir kosningarnar að
hressa upp á íhaldið með góðum
vonum. Minna getur það ekki verið
En varla er hægt að ímýnda sjer,
að jafnaðarmenn tapi við þessar
kosningar. Jafnaðarmenn hafa nú
aðeins einn fulltrúa í hreppsnefnd,
og varla fer svo, aö þeir tvöfaldi
ekki fulltrúatölu sína, en þaö mun
enginn hinna flokkanna gera. Sú er
spá Jfnm. aö ekki rætist þessar
vonir hr. P. Þ. og muni hann verða
að glíma við þrisvar til fjórnm sinn-
um öflugru jafnaðarmannaflokk
bæjarstjórninni en liann átti við aö
glíma í hreppsnefnd.
Því miður hefir hr. P. Þ. ekki
arið allskostar með rjett mál um
afstöðu jafnaðarmannsins til út
gerðarmanna og sjómanna — eöa
eins og hann kallar þaö, „þessa
framtakssömu menn á sjó og landi"
fnm. hefir aldrei „kastað aur og
óþverra", livorki að sjómönnum nje
útgerðarmönnum. Hann hefir þvert
á móti altaf talað máli þessara
stjetta og reynt eftir mætti að leggja
jeim liö.
Jfnm. hefir aldrei kastað „aur og
óþverra" aö neinum, — ekki einu-
sinni íhaldinu. —-En liann hefir oft
sagt íhaldinu tll syndanna, en það
Dolir ekki tilsögnina, heldur ærist
og spýr nú allskonar ófögnuði á
)áöa bóga.
Væri rjettast fyrir hr. P. Þ. að
athuga vel, hvort íhalds-puntur sá,
sem hann heldur í, er ekki þegar
visnaður orðinn í höndum hans, því
nú er alt undir því komiö, aö hann
bresti ekki í kosningunum.
En þó er það svo, að sumir a:
helstu „broddum" Ihaldsins hjer
bæ hafa svo að segja á hverju ári
kært útsvör sín, þó|iau væru svona
lág. Og nú síðast í ár hafa tveir
þeirra fengið samtals 2000 kr. lækk
un á útsvörum sínum hjá yfirskatta
nefnd, hvort sem nú Atvinnumála
ráðuneytiö samþykkir þá lækkun
eða færir aftur til rjetts vegar. Það
er enginn, sem öðrum fremur ber
byrðar sveitarfjelagsins. Þær eiga
allir að bera í rjettu hlutfalli við
efni sín og ástœður. —• Þaö er þv
ekkert góðverk við sveitarfjelagiö
er eigandi að hálfri miljón króna
greiðir 1% af þeirri eign í sveitar
sjóö, þegar annar gjaldandi, meö 'ó
—4 þús. kr. tekjur, greiðir 5—10%
af tekjum sínum í útsvar. — Hvar
sem þessir gjaldendur ættu heimili
yrðu þeir að greiða álíka há útsvör,
Þá heldur hr. P. Þ. því fram, að
þeir eigi að ráða, sem mest borga
til sveitar. Sú skoðun heyrir til
hinni liðnu tíð. Nú er svo taliö, að
mannvit og þekking eigi að ráða
hvaö helst í stjórn opinberra mála
en það er oft svo um þá, sem kom
ist hafa yfir mikiö fje á einhvern
Undanfarnar vikur hefir Ihaldið
íjer í bæ, bæði í blöðum og
viðræðum, klifað á því, hvað
óskapleg óstjórn hafi verið á
jármálum bæjarins í minni odd-
vitatíð, og hefir það látið einn
af „tapspekingum" sínum — ein-
hvern Hr. X — gera nokkurn
samanburð á fjárstjórninni í minni
tíð og fyrirrennara míns, P. Þ.
Af því almenningur mun vera
rekar ófróður um fjármál bæjar-
ins, skal jeg hjer gefa dálítið yf-
rlit yfir fjárhaginn, eins og hann
var, þegar jeg tók við af P. Þ.
og eins og hann var í árslok
1927, svo og gera nokkurn sam-
anburð á eyðslu til einstakra út-
gjaldaliða, eignum skuldum og
útsvörum á báðum tímabilunum.
Reikningar ársins 1928 eru enn
ekki fullgerðir og því ekki unt
að segja nákvæmlega um afkomu
þessa árs, en af því þetta ár hef-
ir verið sjerstakt góðæri, hefir
það bætt að mun hag hreppsins
frá því í fvrra.
1. Eignirnar.
Eignirífard. Eigniríárs-
1925. lok 1927.
Eftirstöðvar skv. hreppsreikningi (þ.
e. ógr. útsvör, inneignir í bönkum
og verslunum) .......................kr. 26456,57 kr.
2. Skuldir annara hreppa
3. Utistandandi lán . . .
4. Fasteignir..............
5. Sjóðir og lausatje . . .
— 4939,67 —
— 269,18 —
— 22923,53 —
— 8296.79 —
33327,58
11713,10
1040,00
44108,25
18800,74
Samtals kr. 62885,70 kr. 108989,27
Eignir kauptúnsins hafa því
aukist rúmlega um 46 þúsund
krónur á því hálfu þriðja ári,
sem jeg þá hafði verið oddviti,
eða um 3 þús. krónum meira
en þær ukust í allri oddvitatíd
Páls Þormars, sem þó var 5 ár.
Þegar P. Þ. tók við, árið 1920,
voru eignirhreppsins kr.19283,36
svo öll eignaaukning í hans tíð
er kr. 43602,34.
Eins og sjest við samanburð á
eignaskýrslunum, liggur aðal
aukningin í auknum fasteignum,
ca. 21 þús. kr., og auknum sjóð-
eignum, ca. 11 þús. kr., eöa sam-
tals aukning fasteigna og sjóða
kr. 32 þús.
Fjárhagur
Neskauptúns.
Á engu þykist íhaldið hafa eins
gott vit eins og fjármálum. Þeg-
ar eitthvert mál er til umræðu,
rís íhaldið upp með handaslætti
og hristingi og þykist öllum öðr-
um betur bera skyn á fjármála-
hlið málsins. En þegar krufin er
til mergjar ráðsmenska þess,
kemur í ljós, að engir eru minni
fjármálamenn en íhaldsmenn. —
Þeir eru „altaf að tapa“, að eigin
sögn. Þeir geta ekki borgað
fólkinu lífvænlegt kaup, af því að
á öllu, sem þeir hafa með hönd
um, stór-tapast. Á útgerð þeirra
tapast, þó á smátrillum og smá
bátum beri sig útgerðin.
Allir kannast viö vælið og
voliö um tap — tap — á öllu
ár eftir ár. Samt telja þeir sig
spekinga í fjármálum, þessir „tap-
kóngar“, og það sjerstaklega
þegar um fjárhag þess opinbera
er að ræða. Þá kemar tapvitið
þeim í góöar þarfir.
í fardögum 1925, er P. Þ. ljet
af oddvitastörfum, voru skuldir
hreppsins samtals kr. 10866,67.
Þessar skuldir eru samningsburid-
in láti. — Af lánum þessum var
eftir í árslok 1927 kr. 7633,34.
En auk þess var þá ógreitt bráða-
byrgðarlán, að upphæð kr.
15288,44, við Sp. Nfj. er stafaði
af því, hve illa gekk innheimta
útsvara í hjnu vonda árferði
1927. Nú er lán þetta að fullu
greitt og skuldir sveitarsjóðs að-
eins kr. 8000,00 — þar af samn-
ingsbundin lán 5 þús. og bráða-
byrgðarlán 3 þús. kr. er verður
greitt fyrstá næsta ári.
Skuldlaus eign sveitarsjóðs í fardöguin 1925 var 52 þús. krónur.
— — — - árslok 1927 — 86 — —
og skuldlaus eign sveitarsj. í árslok 1928 mun verða ca.100 þús. kr.
Svona hefir þá búskapurinn
íengið fyrir hreppssjóði þau ár-
in, sem jeg hefi haft fjármálin
með höndum, og hefði ýmsum
haldsmönnum sjálfsagt þótt það
góð útkoma, ef íhaldsmaður
tefði átt í hlut, að auka skuld-
lausar eignir bæjarins um ca.
100% á 3]/« ári.
Það ætti ekki að þurfa að
taka það fram, að með í þessum
reikningum eru hvorki rafveitan
nje Sameinuðu eignirnar. Það eru
hvorttveggja sjerstök fyrirtæki, er
gefa arð og aðeins eru reist og
starfrækt á ábyrgð hreppssjóðs
og hafnarsjóös. Þau fyrirtæki
kosta samtals ca. 120 þús. kr.
og eru ennþá öll í skuld, enda
ekki nema 8 mánuðir síðan
hreppurinn tók við öðru þeirra,
og tæpir 2 mán. síðan hann tók
við hinu, svo ekki er von að
mikið sje ennþá af þeim borgað.
Munu bæði þessi fyrirtæki á
sínum tíma gefa bænum álitlegar
tekjur og geta þá orðið til að
Ijetta byrðum af heröum bæjar-
búa.
II. Nokkrir gjaldaliðir.
Nú mætti ætla, að eignaaukn-
ing þessi stafaði af því, að minna
fje hefði verið varið til þeirra
útgjaldaliða, sem nauösynlegastir
eru taidir í hverju sveitarfjelagi,
s. s. mentamál, vegamál, heiÞ
brigðismál o. s. frv. Hjer skal
nú sýnt hve miklu fje hefir, á
báðum þessum tímabilum, verið
varið til þessara mála:
EyttáSárum Eyttá 21/2 ári
í tíð P. Þ. í tíð J. Q.
Til mentamála .......................kr. 27537,44 kr. 14456,85
heilbrigðismála ..................— 2087,01 — 7487,45
— vegamála ..........................— 20511,81 — 15973,20
- sýslusjóðsgjalda
— fátækramála
. — 27381,68 — 14508,98
. — 60914,56 — 30958,01
Af þessum samanburði eraug-
ljóst, að hlutfallsl. jafnmiklu hefir
á báöum tímabilum verið varið til
mentamála og sýslusjóðsgjalda,
enda eru þeir liðir að niestu
ákveðnir með lögum. Mun meiru
hefir hlutfallslega verið varið til
veganna og miklu meiru til heil-
brigðismála. Fátækraframfærslan
er og hlutfallslega hærri, enda
eru íbúarnir nú miklu fleiri en
þeir voru þá, og árin 1926 og
1927 með afbrigðum slæm ár,
svo fátækraframfærslan varð þá
meiri en venja hefir verið til. —
Verður hún t. d. á árinu 1928
ekki nema ca. helmingur þess,
er hún var árið 1927, svo af því
er augljóst, hver áhrif árferðið
hefir á hag gjaldendanna og af-
komu.
Við breytinguna, sem nú verð-
ur ♦ á bæjarmálunum, lækkar
sýslusjóðsgjaldið úr ca. 7 þús.