Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Síða 209

Ritdómar
207
valdssonar og fer höfundur ekki leynt með það. Kaflinn er góður handa þeim sem
hafa nokkum grandvöll í beygingarfræði og hugmyndum um málmyndun en hann er
afar erfiður þeim sem þekkja lítið til þessa. Hann þyrfti því að vera mun ítarlegri og
þá jafnvel á kostnað hinnar hefðbundnu lýsingar. Stutt kynning á flokkunum Ástu
Svavarsdóttur og Jóns Hilmars Jónssonar eru gagnlegar en þau miða lýsingar sínar
ekki síst við kennslu íslensku sem annars máls eða erlends máls. Vafasamt er að
þessar aðferðir nýtist „til þess að kenna ungum bömum frumatriði beygingarkerfís-
ins“ (334. síða).
Orðaforði hefur undanfarið verið mjög til umfjöllunar, ekki síst í ljósi þess að
sumir telja að orðaforði bama og unglinga fari minnkandi. Því er mikið gagn í fræði-
legri umræðu um gerð og þróun orðaforða sem höfundur fjallar einkum um í 32. kafla.
Hugtökin virkur og óvirkur orðaforði em grundvöllur þessara hugleiðinga og breyt-
ingar á orðaforða em skýrðar af yfirgripsmikilli þekkingu á rannsóknum á orðaforða.
Þessi grundvöllur ætti að nýtast þeim vel sem hafa áhuga á að fjalla um síbreytilegan
orðaforða og vera til þess fallinn að gera oft fordómafulla umræðu um fyrirbærið ör-
lítið uppbyggilegri. Með því að kynna sér vel það sem höfundur rekur um forsögu ís-
lensks máls og sögulega þróun íslenska orðaforðans kemst lesandinn að því að orða-
forði er ekki nema að litlu leyti einhvers konar fasti.
I lok annars hluta er aftur vikið að nöfnum en núna sem hluta orðaforðans, þ.e.
merkingu hans og breytingar. Fjallað er um ömefni, mannanöfn og rækilegast er rætt
um dýraheiti. Þetta er afar skemmtilegur kafli sem á fullt erindi í kennslubækur handa
skólanemendum.
Mikilvægi annars hluta bókarinnar felst einkum í því hve víða er komið við, beyg-
ingar, orðmyndun og orðaforða em gerð rækileg skil og kaflinn nýtist þeim vel sem
vilja annaðhvort efla þekkingu sína á þessu fræðasviði eða fá efni og hugmyndir í
móðurmálskennslu.
5. Málbreytingapartur
I þriðja hluta er stuttlega vikið að breytingum sem orðið hafa en ekki síður er lýsing
á beygingarkerfi fommáls. Flest er hér með hefðbundnu sniði en vafalítið mikill feng-
ur að ýmsu, jafnt ferlum í hljóðbreytingu sem höfundur telur nauðsynlegt að rekja i
tengslum við ýmsan breytileika i beygingu sem og því að hér er virtur fræðimaður að
rita á íslensku en margir hafa orðið varir við það að erfitt getur verið að klífa þann
hamar að lesa um beygingarffæði á erlendum tungum, ekki síst í málsögulegu ljósi.
Það mætti ef til vill nefna í þessu samhengi þá staðreynd að ýmis dularfull nöfn koma
hér fram á beygingarflokkum. Þeir heita núna t.d. a-stofnar og n-stofnar en lítil tilraun
er gerð til þess að tengja þetta við beygingarumfjöllun þá sem á undan fór í öðmm
hluta. Þetta er auðvitað skiljanlegt út frá höfundi en jafnframt er ekki víst að þessi ráð-
stöfun sé að sama skapi til þess að auka skilning á samtímalegri lýsingu og tengslum
hennar við þá sögulegu. Kaflanum lýkur á stuttum kafla um samtímalegan breytileika.
Mest er rætt um orðfæri og orðaforða og era sum dæmin býsna gömul (eða ffá því á