Íslenzk tunga - 01.01.1960, Blaðsíða 14

12
IIALLDÓR HALLDÓRSSON
eru notaðir sem tæki við hlutkestið, t. d. bornir í skaut.17 Mér virðist
skýring Johnsoniusar þó ekki trúleg. Vafalaust hafa menn notað
fleiri hluti en hringa, þegar hlutir voru bornir í skaut eða við hlut-
kesti af svipuðu tæi. Eðlilegra hefði því verið að nota hið almenna
orð hlulur, ef líking hefði verið af þessu dregin.
c) Þriðja skýring Johnsoniusar er sú, að orðtakið sé eins konar
afbrigði af gera (vinda) bráðan bug að e-u. Samkvæmt því telur
hann, að Njálustaðurinn þú munt slíkan á baugi eiga brátt merki í
rauninni ,bráðlega mun verða undinn að því bráður bugur (— brátt
mun fara svo), að þér hlotnist slíkt hlutskipti1.
Orðrétt segir hann:18
Nec tamen ego illam ad sententiam minus inclinauerim,
phrasin desumtam esse, aul saltem non longé distare ab altera
nobis etiam nunc vsitata, nimirum: At gipra (vinda) bródann
bug at einu, quid negotii celeriter occipere s. adgredi. Bugr,
idem jeré quod baugr, in genere curuatura, curuum; a beygi,
flecto, spec. de digressione ab via; vnde at giora bug at, qu.
facere digressionem, o: interrupto cursu negotii cujusdam, 1.
omissa continuatione ejusdem, ad aliud se vertere, idque occi-
pere. Hinc: Þú mvnt eiga slíkann á bavgi brátt, (58) idem
válebunt, ac si dixeris: brátt mvn bavgr (bugr) ágior /. atgiorr
(/. at því undinn) at þú eigir slikann hlut, id negotium breui 1.
celeriter occipietur, tu vt eandem vicem subeas.
Á þessari skýringu er sá augljósi galli, að höfundur gerir ráð fyrir.
að orðin baugr og bugr jafngildi hvort öðru. Það virðist hafa villt
um fyrir honum, að hann hefir þekkt orðtakið vera (eigi) á baugi
einnig í myndinni vera (eigi) á bugi, eins og síðar verður rakið (bls.
26). Hér er um að ræða sams konar rugling milli orðanna bugr og
baugr eins og fram kemur hjá Guðmundi Andréssyni og áður hefir
verið á minnzt (bls. 10). Þetta atriði þarfnast sérstakrar skýringar
17 Dr. Jakob Benediktsson orðabókarritstjóri segir mér, að algengt sé í síðari
tíma latínu að nota forsetningariið með per í merkingu verkfærisfalls, eins og
gert er í túlkun minni á texta Johnsoniusar.
18 Nials-saga, 645—646.