Íslenzk tunga - 01.01.1961, Síða 30

28
HREINN BENEDIKTSSON
X
Svo sem áður getur (§6), voru að fornu þrjú sérhljóð í áherzlu-
lausri stöðu, sem sé [1] (þ. e. e, síðar i) og a auk [u] (o, síðar u).
Það kemur því á óvart, að niðurstaða hinnar kerfisbundnu áhrifs-
hljóðbreytingar í öðru atkvæði skyldi einmitt verða uppmælt, kringt
[u] í allri beygingunni, einkum þegar haft er í huga, að upprunalega
sérhljóðið var frammælt, ókringt e (í nekkuer-). Væri ekki fjarri
lagi að búast við, að þetta e (eða ue) hefði breytzt í [i], og ekki er
útilokað, að svo hafi orðið að nokkru leyti.
Í AM 623, 4°, kemur einu sinni fyrir nf. et. kk. nocqvÍR (3031).
Enda þótt ætíð sé varasamt að draga ályktanir af einstöku dæmi sem
þessu-—vart er hægt að útiloka, að um ritvillu sé að ræða—er þó
hugsanlegt, að sérhljóð annars atkvæðis sé hér [i], orðið til úr [g]
við áherzluleysi. En ef þessu er þannig háttað, er auðvitað hugsan-
legt, að þar sem ritað er e í öðru atkvæði, tákni það ekki ætið [?],
heldur einnig stundum áherzlulaust [i], sem oftast var þannig táknað
í elzta ritmáli.
XI
í fyrsta atkvæði þessa fornafns hefur orðið sérhljóðabreyting. f
nýmáli er sérhljóðið alltaf o, en óvíst er, hver uppruni þess er hér.
Því hefur verið haldið fram, að p hafi stundum breytzt í o, eink-
um á undan kk og hafi þessi breyting orðið í nokkurA4 Er þetta
stutt með hliðstæðum dæmum, einkum tvímyndunum mökkur og
mokkur í nýmáli.45 Mjög er þó óvíst, hvort þetta nægir til skýringar
á breytingunni í nok/cur.
44 Sjá t. d. um þetta efni A. Jóhannesson, íslenzk tunga, 62; Jakob Jóh.
Smári, Islenzk mállræði (2. útg.; Reykjavík 1932), 7; Gun Widmark, Det
nordiska u-omljudet; en dialektgeografisk undersökning (Skrifter utgivna av
Institutionen för nordiska sprák vid Uppsala Universitet, VI; Uppsala 1959), I,
136, 263 og 284.
45 Annað dæmi, sem gjarna er tilfært um þessa breytingu, er dokk í nýmáli,