Íslenzk tunga - 01.01.1965, Síða 13

11
NÖFNIN, SEM ENDA Á -STAÐIR
íulltrúa síað'-nafnaflokksins. Því er og áreiðanlega ekki þannig variS.
Gotland hefur ekki fá stádar- og stdde-nöfn, sem eru heiti á hýl-
um, t. d. Svalstdde; einnig á graslendi eSa völlum og slíku, t. d. Aik-
stddar, Kallslade. Hellherg telur, aS forn skipting nytjalands hafi
haldizt allsendis óbreytt á Gotlandi. Þó aS örnefni á Gotlandi hafi
ekki veriS skráS í stórum stíl fyrr en mjög seint, sé því ástæSa til
aS ætla, aS stdde- og stá’Jar-nöfnin veiti góSa vilneskju um fornar
nafngiftir. AS því er hljóSfræSina snertir, vil ég minna á, aS i-hljóS-
varp hefur veriS mjög umsvifamikiS í gotlenzku, einnig í stutt-
stofnaorSum. Stddar samsvarar þannig stadher, sladhir á megin-
landinu. Onnur dæmi um i-hljóSvarp í gotlenzku eru þát. smyrþi
‘smurSi’, rygr ‘rúgur’.
Gotlenzka dæmasafniS hefur haft mikil áhrif á tillögur Lars Hell-
hergs til lausnar stacf-nafnagálunni. Ég ætla meS nokkrum orSum
aS lýsa því, hvernig hann hugsar sér lausnina.
Rutger Sernander, grasafræSingur í Uppsölum, birti fyrir meira
en þrjátíu árum ákveSnar athuganir urn afstöSu s/a-nafnanna í Mal-
ardal og þeirra svæSa, sem risu úr sjó vegna landhækkunar um og
eftir Krists hurS. Samkvæmt athugunum hans voru sía-nöfnin öSr-
um algengari á þessum leirsvæSum. MeS því aS bera þessar athug-
anir Sernanders saman viS þá vitneskju, sem fá má af gotlenzku
stó'cfar-nöfnunum, fékk Hellberg þá hugmynd, aS staS-nöfnin hafi
frá upphafi veriS tengd eignum — eignarnöfn. *Staðin hefSi, sam-
kvæmt hugmynd Hellhergs, orSiS algengt lákn gróSurlendis, ‘gras-
lönd (sér í lagi af votara taginu) á útlendum hinna fornu þorpa’.
Þessi upphaflegu eignarnöfn hafi síSan í flestum héruSum og undan-
tekningalítiS tengzt mannahústöSum.
En Hellberg stígur feti lengra. Hann telur, aS staðir hafi upphaf-
lega merkt ‘stöSur, uppistöSur’. OrSiS hafi frá uppliafi veriS notaS
um heyhesjur -— grindur til aS þurrka á hey -— en síSan færzt yfir á
löndin, þar sem hesjurnar stóSu. Ég mun hrátt koma aS þessu aftur,
en nú förum viS til Englands.
Á SuSur-Englandi — þeim slóSum, þar sem fyrstu germönsku
innflytjendurnir bjuggu — eru allmörg nöfn meS endingunni -stead,