Vera - 01.10.1982, Síða 7

ÚR KVENNASÖGUSAFNINU
Kona tekur rétt og mannvirðing
af bónda sínum, leitar hún sóma
hans í öllu, og þareptir vex hcnnar
eginn sómi. Hún venur líka hjú og
börn á at virða hann, svo beggja
þeirra stjórnsemi hafi þess betri
framgáng. Sína innvortis kosti tek-
ur hún hvergi at láni, þá hefur hún
sjálf géfins af Guöi, og er sá hennar
höfuðstóll geimdr hjá sjálfri henni,
enn blasir þá helst í augum, nær
bóndi hennar er heimskur og íll-
gjarn, sem Nabal, eður mannrænu-
laust lítilmenni. Þær dygöir, sem
konur mest prýða, eru skírlífi,
trygö og guðrækni. Vanti hana ein-
hverja þessa, er hún ekki góð kona.
Pá eru enn aðrar dygðir þarnæst,
sem konum gjöra svo stórann
sóma, sem mestu afreksverk karl-
mönnum: Pessar kvenndygðir eru:
gott og skynsamlegt barna uppeldi,
umsorgun fyrir heimilisfólkinu og
kjærleiki til bænda þeirra, hverra
dygöa síðar verður gétið.
íH
Af því það er Guös boð, þá er
hún bónda sínum undirgéfin í kær-
leika og hlýðni; hún er hans besti
trúnaðarmaðr, hollasti ráðgjafi,
tryggvasti vinur; hún sýnir honum
blíðu í umgengni, hugarlátsama
önnustu í sjúkleika, huggun og
meðhjálp í sorg og áhyggju, þolin-
mæði yfir brestum hans, þag-
mælsku í þeirra ráðagjörðum og
fyrirætlan. Hún er lángtum heldur
svegjanleg enn þrætugjörn, ef
bóndinn er sérlyttdur, og l'ellst á
hans ráð, þó henni sé miður um-
géfið, nema þau leiöi til syndar og
ósóma, því þá metur hún dýrri þá
skyldu, sem Guð, hennar egin æra
og samvitska heimtar af henni, enn
bóndans íllræöi, þegar hann er
samvitskulaust fól og vill ei sann-
færast láta. Hún kýs þá heldur at
líða íllt af honum, enn gjöra íllt
fyrir hans munnmeti. Þvílík kona
er vænst til þess, at gjöra mann sinn
göfugann, vel metinn af öllum, enn
helst af hjúum, og margur maður á
konu sinni mikiö at þakka af vyrð-
ing þeirri, sem heimafólk og grann-
ar veita honum, gr. 12—13."
* * *
Björn Halldórsson (1724-1794)
prestur í Sauðlauksdal í Barða-
strandarsýslu var mjög framfara-
sinnaður maður. Hann átti t. d.
mestan þátt í því aö íslendingar
fóru að rækta kartöflur. Séra Björn
skrifaði fræðslurit fyrir bændur sem
bar heitið Atli. Atli kom út tvisvar
sinnum meðan séra Björn var á lífi.
Hann skrifaði einnig fræðslurit
handa húsmæðrum fyrir 200 árum,
en það birtist ekki á prenti fyrr en
um hálfri öld eftir andlát séra
Björns, og þá sem tímaritsgrein.
Hússtjórnarfræði séra Björns Hall-
dórssonar kom ekki út í bókar-
formi fyrr en árið 1973, og var
Jólabók ísafoldarprentsmiðju í aö-
eins 300 eintökum. Bókin heitir
Arnbjörg æruprýdd dándiskvinna á
vestfjörðum íslands, afmálar
skikkun og háttsemi góðrar hús-
rnóöur í húss-stjórn, barna-uppeldi
og allri innanbæar búsýslu.
í Arnbjörgti er aö finna mikla
vitneskju um störf kvenna almennt
á seinni hluta 18. aldar, og um kjör
vinnukvenna á fyrirmyndarheimil-
um. Sömuleiðis konta þar fram
skýrt og greinilega skoðanir séra
Björns — og samtíðar hans — á
stöðu og skyldum húsmæðra. Hér
ketnur dálítið sýnishorn af þeim:
Konurnar eru skapaðar til að
mýkja géðsmuni karlmanna, at
eggja þá á nærgætni og meðaumk-
an og þess þurfa margir karlmenn.
Það er einhverr besti kostur góðrar
konu, at hún bati bónda sinn í öllu,
sem til hennar gétur náð, sjái hún
hann reiðast, sefar hún hann; viti
hún hann hafa þúngann hug á
nokkrum, afsakar luin þann sama,
og svo fer henni í hverju öðru: þó
leitar hún sér ekki metnaðar og af-
halds þar með, heldur sýnir hún
dygö sína Guði, og væntir launa hjá
honuin, þó at enginn ntaðr viti af
þessu. Hún gjörir þetta, svo at
beggja þeirra hjónaskyldr rækist
því betur. Þegar hún veit bresti
bónda síns, þá er henni það mesta
sómaverk og manndygð, at geta
vanið hann frá þeim, og setiö í vegi
fyrir, at þeir verði honum at kinn-
roða; at hann veröi hygginn af
heimskum, góðgjarn og mildur af
íllgjörnum og harðúðugum. Hún
gjörir hann að nafnkéndum sóma-
manni, sæll er sá sem hana fær,
hans áratala tvöfaldast. Dugleg
kona gleðr sinn mann og gjörir
honum rósamt líf, hún er gott hlut-
skipti, Syr. 26. 1. 2. Hún er kóróna
mannsins. Prov. 12, 4.
Hyggin kona rækir og elskar al-
mennings gagn, hún styrkir gjarnan
og ljúflega til þess eflingar, hún er
bónda síns meðhjálp í því að gjöra
góð sveitar skil, og sjálf er hún
sveitar bót, þar sem hún býr. Hún
geymir þess vandlega, að hennar
ófullkomin og minni háttar skylda,
sem bundin er við stað, tíð og
kringumstæður. hindri ekki þá l'ull-
komnu skylduna, sem aldrei [má]
synja og aðrir meiga af henni
kretja, því setur hún athöfnum sín-
um þær skorður, at aldrei fóttroði
hún Guðs, kóngsins eðr yfirvald-
anna boð, aldrei brjóti hún í móti
almennings gagni eðr föðurlands-
ins, þó þaö væri henni ávinnings
von.
♦ ♦ ♦
Skynsöm kona hyggur at Guðs
stjórn í heiminum og gætir þess, at
kóngur og hinir, sem kóngs vald
hafa í höndunt, vaka yfir friði lands
og lýða, svo alntenningr megi lifa
góðu og rólegu lífi í allri guðrækni
og siðsemi, hún biður því Guð fyrir
kónginum og öörum yfirvöldum,
hún heiðrar þau og elskar og brýnir
fyrir börnum sínum og hjúum þá
sömu skyldu, hún styrkir bónda
sinn í öllum greiðslum og allri
skyldu við yfirboðara, at sú land-
stjórn, sent hún býr undir, megi
farsællega viðhaldast í spekt og
friði.
* * *