Vera - 01.12.1982, Blaðsíða 36

fórnarlamb kerfisins, að veilan búi einnig
með móðurinni, að í raun og veru séu allir
haldnir veilunni að meira eða minna leyti í
samfélagi mannanna, því hugmyndir okkar
og veruleiki eru meira og minna formaðar
til þess að passa inn í ramma spilaborgar-
innar. „Ég skildi að fólk umhverfis mig bjó
í spilaborg og fæstir gerðu sér grein fyrir
því,- Þjáningarbræður og systur. Ég sem
hélt að ég væri ein í heiminum, óheilbrigð
ófreskja" (183).
Hún kemst að því að í málinu eru mörg
orð sem hún bókstaflega getur ekki sagt.
Orð eins og kúkur og rass, hvað þá rassgat.
Hún skilur allt í einu að þessir hlutir m. a.
hafa verið fjarlægðir úr veruleika hennar,
þeir eru hreinlega ekki til. Hún hefur blátt
áfram lifað rasslaus alla sína ævi, kona
komin hátt á fertugsaldur. Orð eru til alls
fyrst og ef ekki eru til orð yfir ákveðna
hluti eða ef orðin sem eru til eru Ijót, þá er
hugtakið annað hvort ekki til eða það er
ljótt. Pessi uppgötvun er mjög mikilvæg.
Allt í einu skilur hún að tungumálið er líka
njörvað niður af ákveðnum hefðum og við-
horfum. Tjáning með orðum verður ógern-
ingur ef þau geta ekki tjáð persónulega
reynslu og viðhorf notandans. Nú byrjar ný
barátta og leit að tjáningarformi sem
hentar henni. Smám saman getur hún nálg-
ast málið fordómalaust á sinn persónulega
hátt, hún finnur orð sem hún getur tjáð sig
með. Hún finnur lausnarorðið. Samtímis
því sem hennar eigið tjáningarform breytist
og þróast, verður auðveldara fyrir hana að
sjá í gegn um hefðbundnar skilgreiningar
og kreddur sem gegnsýra tungumálið.
Sjálfsmynd hennar gerbreytist, nú getur
hún tjáð og þess vegna skilgreint sig, hlut-
verk sitt og allt það sem felst í því að vera
kona. Því meira sem kemur í ljós því víðara
og óhugnanlegra verður samhengið: „....,
borgin sem ég hélt að hefði hrunið stóð enn
á traustum grunni! Það var ekki fyrr en nú
sem ég áttaði mig á að ég hafði eiginlega
aldrei lesið blöðin, hlustað á fréttirnar, að
ég hafði Iitið Alsírstríðið sem raunalega
sögu, átakanlega þjóðarsögu á borð við
sögu Forngrikkja. Og hvers vegna? Vegna
þess að ég hafði ekki neinu hlutverki að
gegna í þessu samfélagi sem ég var fædd
inn í,....Engu öðru hlutverki en að eign-
ast drengi til þess að viðhalda stríðinu og
stjórninni og stúlkur svo þær geti fætt
drengjunum drengi. Prjátíu og sjö ára
algjör kúgun. Þrjátíu og sjö ára samþykki
fyrir misrétti og óréttlæti án þess svo mikið
sem depla auga, án þess að koma á það
auga.“ (195)
En á þessu stigi málsins hefur hún öðlast
svo mikinn styrk að ekkert fær stöðvað
hana, ekki einu sinni þessi hroðalegi sann-
leikur. Hún heldur ótrauð áfram sínum
miskunnarlausu rannsóknum og loks
stendur hún á svo föstum grunni að hún
getur snúið sér að börnum sínum og manni;
nú getur hún haldið vinnu sinni áfram mcð
þeim, þau fara að gegna mikilvægu hlut-
verki í sögunni. „Það var ærið verkefni.
Allt var gegnsýrt af blekkingu og lygum.
Hin hversdagslegustu orð og látbragð voru
grímur, grímubúningar, leikaraskapur. Og
hvað var orðið af ímyndunaraflinu? Búið
að ganga af því dauðu! Jafnvel ímyndunar-
afl barnanna var næstum horfið til að rýma
fyrir hinu tilbúna ímyndunarafli sem þau
voru mötuð á í skólanum og heima. Með
því að tala við þau eins og ég gerði, klæða
þau eins og ég gerði, með því að lifa eins og
við gerðum, hélt ég lögum mínum og regl-
um, hugmyndum og smekk að þeim...........
Það var þeirra vegna að ég byrjaði að læra
upp á nýtt að ganga, tala, skrifa, lesa,
reikna, hlæja, elska, leika. Það var ótrúlega
spennandi, dagarnir voru alltof Ifjótir að
líða.
Öllu var umturnað. Allar dyr opnar upp
á gátt! Búið að höggva á alla hnúta!
HVÍLÍK HAMINGJA!
í þetta skipti hrundi spilaborgin til
grunna.“ (198)
Þó svo að það sé ótrúlega sársaukafullt
ferli að sjá í gegn um spilaborgina og horf-
ast í augu við kaldan raunveruleikann, þá
hefur mikill sigur unnist með því. Spila-
borgin hrynur og hin meðvitaða barátta
hefst, sem er í sjálfu sér einhvers konar
frelsun, því óvinurinn er orðinn áþreifan-
legur, þekkt stærð, sem hægt er að takast á
við á kerfisbundinn hátt.
Ingibjörg Hafstað
(Ingibjörg kennir norsku og rússnesku viö Menntaskól-
ann í Hamrahlíð og bókmenntir viö Háskólann. Hún
hefur ekki gaman af aö elda.)
Jóhanna Sveinsdóttir:
,,Matur er mannsins megin“
Svart áhvítu 1982.
„Matargerð þjóðanna er áreiðanlega
eina vitnið um menningu þeirra". Þessi orð
hefur Jóhanna Sveinsdóttir eftir Marcel
Rouff í inngangi að bók sinni „Matur er
mannsins megin“, sem kemur út þessa
dagana. Hvað sem sannleiksgildi þessara
orða líður, er bók Jóhönnu enn eitt
ánægjulegt dæmið um vaxandi áhuga fólks
hér á landi á því að njóta góðs matar og
leita nýrra leiða í eigin matargerð. Hér er
sem sagt á ferðinni bók um matargerð, en
eins og ýmsum er kunnugt, eru þetta ekki
fyrstu skrif hennar um það efni — Jóhanna
hefur séð um fastan matardálk Helgar-
póstsins, Matkrákan, um nokkurt skeið
mörgum til gagns og gamans.
í bókinni, sem ber undirtitilinn „Ein-
faldar uppskriftir, holl ráð, fróðleíkur og
skemmtan í dagsins önn" er að sögn höf-
undar að finna slangur af uppáhaldsréttum
hennar. Kaflaskipti bókarinnar miðast við
hefðbundnar máltíðir og fyrsti kaflinn er
um brauðbakstur. í honum eru 9 girnilegar
uppskriftir og er það vel, því margir hafa
snúið sér að því að baka brauð heima þegar
indæl grófbrauð bakaranna hækka óhóf-
lega. í upphafi morgunverðakaflans er eft-
irfarandi haft eftir Adelle Davis: „Á
morgnana skaltu borða eins og kóngur, í
hádeginu eins og prins, en eins og öreigi á
kvöldin". Ekki verður sagt að Jóhanna
fylgi þessu alveg bókstaflega, því kvöld-
veröurinn hennar trúi ég muni koma við
pyngju margra, þótt þar sé þó vissulega
ekki eintómt bruðl á ferðinni. En Jóhanna
fylgir þessu ráði að því leyti að morgun-
verði, hádegisverði og brauði (brauð er
mikilvæg uppistaða þessara máltíða) er
ætlað meira rúm í bókinni en oftast gerist í
matreiðslubókum. Vonandi verða heilsu-
pönnukökur og dúndurmusl Jóhönnu til
þess að margir láti af þeim ljóta sið að
sleppa morgunmatnum, því eins og höf-
undur segir réttilega er hann mikilvæg
undirstaða dagsins, hvort sem deginum er
varið í nám, skurðgröft, ritstörf eða annað.
Jóhanna kemur víða við í umfjöllun sinni
um hádegisverð; þar eru holl ráö handa
þeim sem skýst heim en hefur lítinn tíma,
hvatning til heimavinnandi fólks um að
borða holla máltíð. Kaflanum lýkur með
skrifum um nesti og er þar réttilega bent á
það hneykslanlega ástand að fæst skóla-
börn búa við mötuneyti þó eldri börn séu í
skólanum meira og minna allan daginn.
(Eitt af því sem Kvennaframboðið vill láta
bæta úr.)
Helstu kostir þessarar bókar finnast mér
felast í því efni sem hér hefur verið minnst
á, því seinni hluti bókarinnar er viðaminni
og ekki eins nýstárlegur. Á ég þá sérstak-
lega við aðalrétti og eftirrétti, kaflinn um
súpur ber þess merki, sem koma fram ann-
ars staðar í bókinni, að höfundur virðist
hafa sérlegt yndi af góðum súpudiski.
„Matur er mannsins megin“ er skemmti-
leg bók aflestrar, stíllinn léttur og óþving-
aður. í upphafi hvers kafla er að finna ýms-
an fróðleik um efnið, þá er lléttað saman
líflegum frásögnum af uppruna matvæla,
upplýsingum um næringargildi o. s. frv. í
óbundnu sem bundnu máli. Jóhanna lætur
sér ekki nægja að gefa lesendum góð ráð
heldur fullvissar hún okkur um að ekki
muni okkur verða illt af matnum, sem er
auðvitað mikils virði. Þannig segir hún t. d.
í lok leiðbeininga um þrætueplasalatið:
„Ég get fullyrt að eplabitarnir í þessum
rétti munu áreiðanlega ekki standa í hálsi
ykkar eins og hjá Mjallhvíti forðum og þar
af leiðandi verður engin þörf fyrir prins á
hvítum hesti... nema e. t. v. til að þvo upp
öll ílátin, sem þið hafið atað út!“ Ekki
amalegt ef hann birtist prinsinn sá!
Frágangur bókarinnar er góður og hún
er fallega myndskreytt, prentuð á vandað-
an pappír. Uppsetning er skýr og það er
mikill kostur að undirbúningstíma er getið
við hvern rétt. (Vonandi er sá tími réttur,
svo ekki fari eins og um daginn, þegar ég