Vera - 01.12.1982, Blaðsíða 37
var að sjóða niður rauðvínssósukraftinn.
Pað átti að taka 10-15 mínútur samkvæmt
danskri bók en tók 60 mín. En það tókst nú
samt að hafa allt tilbúið í tæka tíð því aldrei
þessu vant hafði ég byrjað með góðum
fyrirvara.)
Snúum aftur til bókar Jóhönnu. Efnis-
yfirlit hefði mátt vera betra, því heiti sumra
rétta gefur ekki alltaf næga vísbendingu ef
leitað er að snjallri hugmynd til að nýta
ákveðið hráefni. Auglýsingar eða ekki —
mér hefði þótt rétt að hafa myndatöku
þannig að t. d. víntegundir sæjust ekki. Og
hvað er Helgarpósturinn að gera þarna við
hliðina á lokkandi kotasælunni á bls. 49?
Að vísu lesa margir blöðin meðan þeir
borða, en .... Málfar hefði mátt vanda að-
eins betur, þó höfundi sé greinilega annt
um það. M. a. koma fyrir einstaka sinnum
orð, sem enn hafa ekki hlotið náð fyrir
augum undirritaðrar (né finnast í Orðabók
Menningarsjóðs). Ég er auövitað algjör
leikmaður á þessu sviði og því e. t. v.
kontin út á hálan ís hér... Kannski er mál
að linni. Mér finnst þetta góð bók, sem
örugglega mun hressa margan í skammdeg-
inu. Svart á hvítu gefur út, myndir eru eftir
Ásrúnu Matthíasdóttur og höfund.
Guðrím Kristinsdóttir.
(G. K. cr félagsráðgjafi og yfirmaður fjölskyldudeildar
Félagsmálastofnunar R.víkur, og hefur gaman af að
elda mat.)
Alfrún Gunnlaugsdóttir:
Af Mannavöldum
Mál ogmenning, 1982.
Undirtitill bókarinnar AF MANNA
VÖLDUM er: „Tilbrigði um stef“. Bókin
er samsett af 9 þáttum, sem allir eru byggð-
ir upp í kringum sama stefið, valdbeitingu
af einhverju tagi. Valdbeitingu einstaklings
gagnvart öðrum einstaklingi. Valdbeitingu
í skjóli hervalds, í skjóli húsbóndavalds
o. s. frv.
Ef frá er talið þctta stef, má segja að lítið
annað sé sameiginlegt þessum 9 þáttum. í
hverjum þætti kemur fram nýtt sögusvið og
nýjar persónur. Til að gefa nokkra hug-
mynd um þetta má nefna að sögusviðið er
ýmist ísland, Spánn, Frakkland, Sviss eða
jafnvel Túnis.
En það er ekki einungis sögusvið og per-
sónur sem taka breytingum, heldur og frá-
sagnartæknin. Það er, að mínu mati, einn
sterkasti punktur bókarinnar hve mikið
vald Álfrún hefur á ólíkum frásagnarhátt-
um. Innan hvers þáttar er oft og iðulega
skipt um sögusvið og farið fram og aftur í
tíma. Þannig er frásögnin brotin upp og les-
andanunt gert að raða brotunum saman í
heilsteypta sögu. Þetta má sjá í t. d. II., V.
og VII. þætti. Með þessu er Álfrún kannski
að reyna að líkja eftir lífinu eða eins og
segir í bókinni:
Á öllum frásögnum er skipulag; ákveðin
tengsl milli persóna og viss samræming í
atburðarás. Þessu er öðruvísi farið í líf-
inu. Minningarnar eru gloppóttar, sjald-
an nema smábrot, skyndimyndir á
stangli. (bls. 109)
Annar frásagnarháttur kemur fram í 1.
þætti. Þar gengur frásögnin í hring þannig
að fyrsta setningin er beint framhald af
þeirri síðustu. Sú frásögn er líka í beinni
samfellu. Enn eitt dæmi um frásagnarhátt
er VIII. þáttur. Þar er byggð upp spenna
með því að tala unt „það“ og „þetta" án
þess að gefið sé upp unt hvað verið sé að
ræða, fyrr en seint í frásögninni.
Annar sterkur punktur bókarinnar er
stíllinn. Hann er einfaldur og knappur.
Stuttar, hnitmiðaðar aðalsetningar og
engar málalengingar. Aldrei er um ágengni
sögumanns að ræða, heldur þvert á móti er
lesandanum gert að lesa milli línanna og
fylla út í eyðurnar sem felast í stílnum.
Þessi stílnotkun getur verkað mjög sterkt
á lesandann, eins og t. d. í I. þætti:
Það var kippt í handlegginn á henni.
Byssan.
Hann ætlaði ábyggilega að skjóta.
Hún hljóp.
Kannski var hann á hælunum á þeim.
Hún datt.
Sterk hönd togaði hana á fætur.
Byssan. (Bls. 14)
Ekki eru notuð nein lýsingarorð til að
lýsa ótta stúlkunnar við hermanninn, í
þessum kafla. En hann kemst engu aö síður
vel til skila.
Sífellt er skipt um sjónarhól í frásögnun-
um. Fyrir kemur t. d. sjónarhóll ungrar
stúlku, sjónarhóll reynds föður og oftar en
einu sinni er um sjónarhól barna að ræða.
Vel væri hægt að tala um kvenlegan sjónar-
hól í mörgum tilvikum. Til dæmis í I. þætti
þar sem lýst er óskilgreindum ótta við her-
manninn. Eða í VI. þætti þar sem lýst er á
nærfærinn hátt ólíkum flótta nokkurra
kvenna frá raunveruleikanunt. Eða þegar
lýst er nánu vináttusambandi kvenna eins
og í II. og IX. þætti.
Viðfangsefni Álfrúnar eru hverjum
manni viðkomandi. En þótt svo sé má
næsta undarlegt heita að þau séu nýjung í
íslenskum skáldskap. Það felst kannski í
því að Álfrún hefur sig upp úr því sem kalla
mætti íslenskan raunveruleika og gefur
þannig sögunum víðtækara gildi. Hingað til
hafa jú aðalviðfangsefni íslenskra rithöf-
unda nútímans, verið svokallaður íslenskur
raunveruleiki.
Álfrún hefur djúpa samúð með börnum
og fullorðnunt sem eiga við erfiðleika að
glíma. En hvers konar valdbeiting er henni
á móti skapi.
Þessi fyrsta, en vonandi ekki síðasta, bók
hennar er uppbyggð á mörgum sterkum
punktum, s. s. viðfangsefni, stíl og frásagn-
artækni, sem saman mynda að mínu mati,
eina sérstæðustu og athyglisverðustu bók
sem komið hefur út nú á seinni tímum.
Soffía Auður Birgisdóttir
Soffía Auöur Birgisdóttir er nemandi í almennum bók-
menntafræöum viö Háskóla íslands.
Svava Jakobsdóttir:
Gefið hvort öðru.
Iðunn, 1982.
,,Gefið hvort öðru ...“ heitir nýútkomið
smásagnasafn Svövu Jakobsdóttur, sem
hefur að geyma níu sögur. Nokkur ár eru
liðin síðan síðasta bók Svövu kom út og því
vekur það áhuga og gleði hjá stórum les-
endahópi hennar að finna þetta smásagna-
safn mitt í öllu jólabókaflóðinu.
Það er ekki nokkur leið að lýsa þessum
níu sögunt í stuttu máli, eða segja um hvað
þær eru. Til þess eru sögurnar og margræð-
ar, því það sem í fljótu bragði virðist smá-
vægilegt atvik verður í höndum Svövu og
huga lesanda að margbrotnu lykilatriði sem
túlka má á ýmsa vegu. Aftan á bókarkápu
segir að sögurnar miðli „flestar reynslu og
skynjun kvenna.“ Svava hefur sagt að rit-
höfundur sent vilji ná árangri hljóti alltaf að
verða að vera trúr reynslu sinni. Því miðla
sögurnar allar okkur lesendum af reynslu
og skynjun Svövu, sent með listrænni úr-
vinnslu hennar birtist okkur í þessum sög-
um hvert sem viðfangsefni þeirra er. Þessi
reynsla er oft sameiginleg, en fáum hefur
tekist að tjá hana svo vel sem Svava gerir.
Konur eru aðalpersónur í flestum smá-
sagnanna. Konur, ungar og gamlar, í ýms-
um stéttum og búa þær við ntismunandi að-
stæður. Við getum ef til vill ekki þekkt
okkur sjálfar í sérhverri þessara kvenna en
samt segja þær okkur margt um líf okkar,
hugsun og aðstöðu, hver á sinn hátt. Til
þessa beitir Svava margs konar tækni, til
dæmis aðferð fantasíunnar, sem við þekkj-
um úr ævintýrunum, þar sem allt getur
gerst og hið óvenjulega og ómögulega
verður alveg sjálfsagt. Þessu beitir Svava
m. a. í fyrstu sögunni „Gefið hvort
öðru . ..“ þar sem segir: Móðir hennar
hafði einu sinni trúað henni fyrir því að
nokkuð hefði sér fundist erfitt í fyrstu að
hafa tvö höfuð. Pau höfðu þvælst hvort fyr-
ir öðru, jafnvel deilt harkalega stundum því
að bœði vildu snúa fram en það var náttúr-
lega ekki hœgt, enda óþarfi þar sem þau
væru sjaldnast ávörpuð í einu. Nema þá á
opinberum skrifstofum.“ Þessi tækni ásamt
íroníu, háði, sem Svava beitir oft, gerir