Vera - 01.02.1983, Blaðsíða 30

Hœttiði að brosal
Höfundur þessarar greinar er Susanne Osten
(f. 1944), sænskur leikritahöfundur og leikstjóri. Hún
hefur starfað um árabil við Ungá Klara barna og ungl-
ingaleikhús borgarleikhússins í Stokkhólmi. Hún er
um þessar mundir listrænn leiðbeinandi leikhússins og
hefur einnig leikstýrt kvikmyndinni „Mamma - várt
liv er nu“, sem sýnd var á nýafstaðinni kvikmynda-
hátíð.
Einu sinni var ég stödd á ráðstefnu frjálsra leikhópa í London í
lok 8. áratugarins og rakst þá á eftirfarandi í dreifiriti eins þeirra:
. sýna persónur verksins að:
— Ijóshærðar konur séu heimskar
— húsmæður nöldurseggir
— kvenréttindakonur bældar
— tengdamæöur afskiptasamar
— lesbískar konur árásargjarnar
— menntakonur kynkaldar
— konur sent njóta kynlífs graðar
. . .heldur þú að þessar myndir af konum spegli í raun líf og
reynslu hálfrar þjóðarinnar? Þaö höldum við ekki. Við erunt hópur
/ leikhúsfólks, sem eruni orðin þreytt á þessum gömlu lummum. Við
förum fram á það, að leikhússtjórar, leikstjórar og leikritahöfundar
hætti aö semja og setja upp leikrit þar sem konan er niðurlægð og
auðmýkt. Við viljum leikhús sem speglar raunverulegt líf okkar.
Hjálpið okkur aö dreifa þessu bréfi. Fariö ekki á leiksýningar sem
niöurlægja konur."
/-______________________________________________________________
Þetta varð eiginlega til þess aö vekja mig til umhugsunar unt þau
vandamál sem ég hef margsinnis rekist á sem leikstjóri og leikrita-
höfundur, ekki síst þar sem ég hef fengist við aö leikstýra konum
ntjög mikið. Dreifiritið speglaði helstu vonir og hugsjónir róttækra
kvenfrelsisbaráttu, en samtímis þá hreinlínustefnu sem hún hefur
einkennst af um árabil. í tæplega 20 ára starfi mínu að leiklist
hefur þessi barátta bæði hindrað mig og hvatt til dáða, sérstaklega í
viðleitni minni við að skapa og sýna „frjálsa og sjálfstæða konu" á
sviði.
Líklega hefði ég aldrei reynt að skrifa fyrir konur, eða leitaö
sérstaklega aö sannfærandi túlkun og framsetningu á málefnum
þeirra á leiksviði, ef ég hefði ekki sjálf haft trú á kröfum og baráttu
nýju kvenfrelsishreyfingarinnar. Að vissu leyti sköpuðu margir
írjálsir leikhópar nýja fyrirmynd handa konum með margvíslegum
skilgreiningum sínum á hlutverki og stöðu konunnar í nútímaþjóö-
félagi. ÖII sú umræða var róttæk á sínum tíma og leitaðist viö aö
finna nýjar lausnir meö konunum og íyrir þær. Margt leikhúsfólk
aöhylkist einnig jafnrétti og sósíalisma og hafði hvorutveggja á
stefnuskrá sinni. Það nægöi þó ekki til þess að leiklist kvenna
þróaðist, jafnvel þótt leikritin, sem tekin voru til meðferðar hefðu
beinlínis fjallað um vandamál sem snertu baráttuþeirra og jafnrétti
kynjanna.
Núna ríkir þögn. Við sem í dag höfum áhuga á málefnum
kvenna innan leiklistarinnar höfum það á till'inningunni að við
séum staddar í nokkurs konar tómarúmi. Þýðir þaö ef til vill að sú
þróun sem hófst upp úr 1970 hafi stöðvast, eða hvernig er ástandið
eiginlega.
Fyrir hverja leikunt við og sýnum frjálsar, flóknar, margþættar
konur á sviði? Fyrir alla segja margar leikkonur í dag. Fyrir konur
segi ég. Ég álít það mjög mikilvægt að ákveða fyrir hvern maöur
leikur. Á leiksviði eru það ekki einungis orðin sem tala. Raunveru-
legar hugsanir okkar og ætlanir taka aðra stefnu áður en við viturn
af. Líkaminn gefur frá sér ákveöin merki og talar sínu máli. Þegar
leikkona leikur hlutverk, sem fjallar um kvenfrelsi og beitir til þess
aölaöandi leik, leikur hún fyrir karlmennina í salnurh. Við þaö
magnast spenna nteðal áhorfendanna, því konan í áhor'fendasaln-
unt bregst öðruvísi viö þeim leik en karlmaðurinn. Leikkonan lýg-
ur nteð leik síriúm, en það er erfitt aö útskýra á hvaða hátt.
Það er bæði erfitt og þreytandi verk að lýsa honum á raunsæjan
hátt á leiksviði. Ástæður þcss eru margar, m.a. vantrú og tor-
tryggni annarra gagnvart konunt innan leikhússins, en einnig sú
staðreynd aö konur eiga bágt með og vilja helst ekki kannast við
„Ijóta og skrítna" hegðun hjá sjálfum sér. Þær ásamt karlntönn-
unum sem horfa á, skammast sín fyrir að sýna áður óþekktar hliðar
á persónuleika sínum og láta þær ógjarnan í Ijós. Margar leikkonur
6 30