Vera - 01.04.1987, Blaðsíða 9

Ljósmynd: Ella
ákveðin félagsleg fátækt í
barnahópnum. Þegar allar
mömmurnar vinna t.d. á sama
sjúkrahúsi þá verður það ver-
öldin. Það sama má reyndar
segja um dagheimili borgar-
innar eins og þau eru rekin í
dag. í veröld þeirra barna eru
pabbar varla til.
Þá er ég kannski komin að
hugmyndinni um að greiða
einstæðum mæðrum tíu þús-
und krónur fyrir að vera heima
hjá sér með börnin. Sú hug-
mynd finnst mér slæm hvort
sem litið er á hana út frá móður
eða börnum. í fyrsta lagi þurfa
og ættu öll börn að eiga kost á
dagvistaruppeldi. Þessi hug-
mynd er í andstöðu við þann
rétt. í öðru lagi þá er hugmynd-
in alveg hrikaleg ef litið er á
hana út frá félagslegum þátt-
um. Það er engri konu hollt að
vera einangruð heima yfir
börnum alla daga og öll kvöld
eins og gerast myndi með ýms-
ar einstæðar mæður ef þessi
hugmynd yrði að veruleika.
Þetta gæti líka orðið til þess að
þær konur sem af ýmsum
ástæðum eru vanhæfar á
vinnumarkaðnum, og þá jafn-
vel líka sem uppalendur, yrðu
þær fyrstu til að fara heim fyrir
tíu þúsund krónur. Á endanum
eru það alltaf börnin sem sitja í
súpunni. Það er hægt að láta
þessa hugmynd um greiðslu
fyrir að passa börnin sín
hljóma vel, og það hafa margir
fallið fyrir henni, en af reynslu
veit ég að þetta er ekki sniðug
lausn.
Þó fóstrur séu almennt þeirr-
ar skoðunar sem ég gat um i
upphafi, þá er ekki þar með
sagt að þær ráði sig ekki til
starfa á einkadagvistarheimil-
um ef þau bjóða mun hærri
laun. Það er eðlilegt að fólk leiti
þangað sem launin eru hæst.
Það er hins vegar mjög nauð-
synlegt fyrir stéttina að ræða
þessi mál og skoða þau í ein-
hverju heildarsamhengi, því ef
einkadagvistarheimili bjóða í
bestu fóstrurnar þá sitja heimili
borgarinnar uppi með lakasta
starfsfólkið. Enn og aftur verða
þau börn sem við lökust kjör
búa fyrir barðinu á þessu.
þar með láta þeir í veðri vaka að hugmyndafræði þeirra sé hafin yfir
alla pólitík. Hún sæki uppsprettu sína m.a. til grasrótahreyfinga
einsog kvennahreyfingarinnar og sé í rauninni baraeðlileg niður-
staða þeirra hræringa sem verið hafa í samfélaginu s.l. áratugi.
Hún sé ákveðið stig i óhjákvæmilegri þróun samfélagsins. Þessi
rökstuðningur opnar nýfrjálshyggjunni leið að eyrum sem annars
væru dauf, ekki síst eyrum menntamanna.
Þessi rökstuðningur kom m.a. fram í setningarræðu Jóhanns
J■ Ólafssonar formanns Verslunarráðsins á fyrrnefndri ráðstefnu.
Ólafur B. Thors, forstjóri Almennra trygginga og fyrrum forseti
borgarstjórnar Reykjavíkur, ræddi hins vegar um leiðirnar þ.e.
hvaða rekstur ætti að fela einkaaðilum og hvernig. Skipti hann
starfsemi hins opinbera í þrennt, allt eftir því hversu vel hún lægi
við einkavæðingu. í fyrsta flokkinn féll starfsemi sem hann taldi
tæpast koma til álita að einkavæða. Sem dæmi um þá starfsemi
nefndi hann Alþingi, Stjórnarráðið og Hæstarétt auk starfsemi
sem tengist öryggi þjóöarinnar. í annan flokk féll starfsemi sem
má einkavæða að uppfylltum pólitískum forsendum. Sem dæmi
um starfsemi af þessum toga nefndi hann skólahald, rekstur
sjúkrahúsa, heilsugæslu, dagheimila, ríkisútvarps og Þjóðleik-
húss. í þriðja flokk féll svo starfsemi sem hann taldi að víðtæk
Pólitisk samstaða væri nú þegar um að einkavæða og því væri
ekki eftir neinu að bíða. Taldi hann flestar framkvæmdir og fyrir-
tæki hins opinbera falla undir þennan flokk.
Einkavæðing á þeirri starfsemi, sem samkvæmt skilgreiningu
Ólafs fellur undir annan flokk, myndi hafa verulegar breytingar í
för með sér á því félagskerfi sem við nú búum við. Það skiptir því
miklu að átta sig á hvaða hugmyndir eru þarna á feröinni. Ólafur
■ýsti þeim þannig að þarna væri um tvær leiðir að ræða. Annars
v®gar að hið opinbera ákveði með hvaða hætti það tekur þátt í
kostnaðinum af tiltekinni þjónustu og í stað þess að veita hana
sjálft, eins og nú tíðkast, þá greiði það einstaklingunum út kostn-
aðarhlutdeild stjórnvalda. Einstaklingarnir verða síöan að fara til
einkaaðila og kaupa þjónustuna. Hins vegar að stjórnvöld ákveði
hvaða þjónustu hver og einn á rétt til og reyni síðan að halda
kostnaðinum við hana í lágmarki með því að bjóða hana út.
Greiðslur í stað dagvistarplássa
Báðar þessar leiðir eru nú í deiglunni hjá Sjálfstæðismönnum.
Er skemmst að minnast þess að fyrir stuttu kom fram tillaga frá
Sjálfstæðismönnum í útvarpsráði um að bjóða út til hæstbjóð-
andadreifikerfi rásar2ákveðinn tímaíviku hverri. Þannig átti fjár-
magnið að stjórna því hverjir ættu greiðastan aðgang að eign
allra landsmanna, ríkisútvarpinu.
Fyrri leiðina, sem Ólafur nefndi, hefur Davíð Oddsson greini-
lega gert að sinni því á viðskiptaþinginu setti hann einmitt fram
hugmyndina um að selja 30 af dagvistarheimilum borgarinnar.
Auk þesssagði hann að vel kæmi til álita að borga konum tíu þús-
und krónurfyrir hvert barn undir skólaaldri sem þær passa heima
hjá sér. Með öðrum orðum, einkavæða dagvistarheimilin, borga
konum síðan út það sem borgin telur vera sína kostnaðarhlutdeild
í rekstri þessara heimila og láta þær sjálfar um að verða sér úti
um þjónustuna. Því meira sem konurnargeta bætt við tíuþúsund-
kallinn því betri þjónusta geta þær keypt fyrir börnin sín.
Því miður hafa ótrúlega margar konur bitiö á tíuþúsundkróna
agnið og talið sig sjá í þessu aukið val fyrir konur. Allur þorri
kvenna geti með þessu móti valið á milli þess að vera heima hjá
börnunum eða hafa þau ádagvistarheimili. Það er hins vegar frá-
leitt að halda að Sjálfstæðismenn séu skyndilega tilbúnir til að
leggja ógrynni fjármagns í kostnað vegna umönnunar barna. í
fyrsta lagi munu þessar greiðlur ekki ná til allra kvenna heldur ein-
ungis þeirra sem nú þegar njóta þjónustu dagheimilanna. Annað
hefði gífurlegan kostnaðarauka í för með sér fyrir borgina. í öðru
lagi yrði lítið val, því að á meðan fjármagnið fer í að greiða konum
fyrir að vera heima fer það ekki í að byggja upp ný heimili — enda
hugmyndin sú að selja þó nokkur þeirra sem fyrir eru.
Margir litu á orð Davíðs Oddssonar á viðskiptaþinginu sem
hvert annað gaspur sem þjónaði þeim tilgangi einum að safna
vindi í segl hans fyrir landsfund Sjálfstæðisflokksins. Það er hins
vegar ástæða til að taka þau alvarlega. Um nokkurt skeið hefur
einkavæðingunni verið lætt inn um bakdyrnar með það fyrir
augum að gera hana svo heimakomna í kerfinu að það verði ekki
9