Vera - 01.04.1987, Blaðsíða 24
bannsvæði, dregur bara upp nýja mynd af ástum barna allt ósköp
fallegt og elskulegt. Annars ætti að vera hægt að skrifa góðar
sögur fyrir börn sem koma inn á bannsvæði.
VH: Já, ég man líka eftir öðru sem ég var lengi upptekin af og
hafði áhyggjur af og það var, að ég var ekki alveg viss um að ég
væri eðlileg í útliti. Þegar ég fór til læknis t.d. þá var ég hrædd um
að að einhver segi, ,,nei, en hvað þú ert einkennileg“ seinna hef-
ur mér skilist að svona hugsanir burðast margir með og að klám-
blöð geta stundum verið eina leiðin a.m.k. sú nærtækasta sem
maður hefur til að bera sig saman við aðra.
Einu sinni þegar ég og besta vinkona mín vorum litlar lásum við
um sjálfsfróun í fræðibók í fyrsta sinn. Við fórum snemma í skól-
ann morguninn eftir og tókum allar stelpurnar fyrir, eina og eina
um leið og þær komu, sögðum þeim frá því sem við höfðum lesið
og spurðum þær ,,gerir þú það?“ Og allar nema ein eða tvær
sögðu já. Og önnur þeirra sem fyrst hafði neitað, kom aftur, eftir
að hún komst að því að hinar stelpurnar höfðu játað og viður-
kenndi að hún gerði það líka. Þaö er ekki svo lítill húmor sem felst
í svona sögum. Um þetta er hægt að skrifa eitthvað ofsa skemmti-
legt ekki satt?
Ég man líka eftir strák í hverfinu, sem vildi að við tækjum niðr-
um okkur buxurnar fyrir hann. Fyrst fannst okkur ekki nokkur
ástæða til þess. Við sögðum frá honum heima og mamma að-
varaði okkur eindregið; svoleiðis nokkuð máttum við aldrei gera
og við máttum ekki vera með honum. Þó fór þetta að verða svolítið
spennandi. Við ákváðum reyndar að hann yrði að gera eitthvað
í staðinn. Eftir mikla umhugsun ákváðum við að hann ætti að éta
nokkur rauð, eitruð ber sem búið var að stranglega banna okkur
að borða. Hann átti að innbyrða 10 eitruð ber. Við vorum alveg
vissar um að hann mundi deyja. Hins vegar fannst okkur það ekki
vera svo hræðilegt að hann dæi úr því að það var hann sem hafði
stungið upp á því að við tækjum niðrum okkur buxurnar fyrir
hann.
ÞSK: Þessi saga gæti líka orðið þrumugóð, full af spenningi og
hlátri.
VH: Enallar minningareru ekkijafn skemmtilegar. Ég man eftir
því þegar ég var í 7. bekk að við bróðir minn vorum einu sinni ein
uppi í sumarbústað og notuðum tækifærið til þess að rannsaka
svolítið kynlíf. Þetta hvíldi á mér eins og mara í mörg herrans ár.
Þetta var svo mikið leyndarmál að ég gat ekki einu sinni sagt vin-
konum mínum frá því. Ég gat bara sagt frá því að ég átti mér
leyndarmál, en að það væri svo ferlegt, svo ofboðslegt að ég gat
ekki sagt þeim frá því, og að ég yrði aldrei hamingjusöm aftur.
Sektarkenndin og angistin sem ég hafði var mjög sterk í mörg ár.
Ég hugsaði oft meðvitað og skýrt um það að hefði ég ekki lent í
þessu þá hefði ég getað verið fullkomlega hamingjusöm. Seinna
hefur mér skilist að ég hefði getað komist hjá skömminni og
angistartilfinningunni hefði ég bara vitað svolítið meira. Ég er
sammála þér, það gæti vissulega haft mikla þýðingu fyrir börn að
kynnast þessum hliðum lífsins í bókum sem eru ætluð þeim.
ÞSK: Það er líka allt annað að kynnast slíku í bókmenntum en
t.d. hjá nákomnu fullorðnu fólki eða í fjölfræðiorðabókum. En
ennþá verra er þó að börn skuli þurfa aö leita til klámblaða til þess
að fá skýringar eða svörun við hugsunum sínum og reynslu,
vegna þess að ekki eru til almennilegar aögengilegar bókmenntir
sem eru skrifaðar fyrir þennan aldurshóp. Það hlýtur að vera í
verkahring fullorðna fólksins að skrifa barnabækur sem fjallar um
þessa hlið mannlegs lífs.
VH: Já, þetta er sjálfsagt rétt hjá þér, en það er kannski ekki
svona einfalt, þó svo að maður gæti vel hugsað sér að takast á
við það: Það er ekki nóg að efnið henti börnum, það þarf líka að
finna nothæft form og mál.
ÞSK: Ég held að í þessu samhengi geti bækur eins og „Birkir
+ Anna, sönn ást“ og „Gegnum skóginn" gegnt mikilvægu hlut-
verki þar sem þær sýna aö erótík, þessar spennandi og leynilegu
tilfinningar eru líka barnanna, og það er hægt að fá svörun við
þeim án þess að spila sig kynbombu eða töffara. það er ekki
nauðsynlegt að spila sig fullorðinn til þess að erótík sé eðlileg og
leyfileg.
VH: Ég hef verið gagnrýnd, einkum af kennurum fyrir það að
r
”EgaQfia
Heikvaeð eða að vera
syna hvað gað reynaað
beimskir. Én „ drar enj
að Se9ja frSh ^inleaa
err 'ra ^ernig ^
í bókinni „Birkir + Anna, sönn ást“ er Önnu ekki refsað í lokin
þegar hún hefur hagað sér illa og verið vond og klippt fléttuna af
Ellen. En mér er ómögulegt að enda bókina með refsingu.
ÞSK: Hún sér nú eftir því sem hún gerði, en bara af því hún
missti Birki. Henni var skítsama um Ellen sem hún hafði klippt af
fléttuna.
í „Birkir + Anna, sönn ást‘ hefur þú annars valið dálítið svart/
hvíta persónusköpun. Við fáum samúð og skiljum vel Önnu sem
er ástfangin, þrátt fyrir ýmsa galla hennar og óafsakanlega hegð-
un á stundum, svindl og andstyggilegheit. En keppinautur henn-
ar Ellen er aftur á móti óþolandi leiðinleg og vitlaus. Þú hefðir ef
til vill getað valið milliveginn?
VH: í „Birkir + Anna, sönn ást“ hef ég víst leyft húmornum að
ráða mikið ferðinni. Ef vitleysan úr henni Ellen getur verið fyndin
þá hef ég freistast til að nota hana.
ÞSK: Já, það er enginn vafi á að þetta er fyndið og fellur í kram-
ið hjá krökkunum. Ég las bókina nokkrum sinnum fyrir 10 ára
krakka og það var alveg greinilegt að sagan hitti í mark hjá þeim
og að þeim fannst þau þekkja persónurnar sem þú lýstir. Og sú
sem þau könnuðust best við var einmitt Ellen.
En þú fullyrði að þú sért ekki að hugsa um uppeldisfræöina í
bókunum þínum?
VH: Já, a.m.k. er mér þaðekki mikilvægt. Þettasnýst á margan
hátt um það að foreldrarnir vita ekki almennilega hvað krakkarnir
eru að fást við og geta þess vegna ekki skilið leiki þeirra og við-
brögð. Þess vegna verða foreldrarnir áhyggjufull og uppgefin á
hvað barnið er furðulegt og krefjandi á meðan við sem lesum,
sem vitum um allt sem þau upplifa sjáum að viðbrögðin eru ekkert
skrítin, og börnin ekkert „óþolandi krakkar".
Ég held að þetta sé eitthvað sem er mér mikilvægt í öllum mín-
um bókum. Þetta að foreldrarnir halda að þeir viti allt um börnin
og geti sagt t.d. „þú mátt ekki vera í fýlu, þú sem hefur það svo
gott. Hugsaðu þér bara, þú hefur allt til alls og hugsaðu um þá
sem ekkert eiga,“ o.s.frv. Barnið veit mjög vel að vandamálið er
á allt öðru plani en maður má ekki tala um það.
ÞSK: Maður leyfir sér svona einföldun bara af því að maður er
að tala við barn. En jafnvel börn finna vel að þetta er yfirborðslegt
því að þótt þau hafi „allt til alls“ eru þau hrædd, óróleg, langar
ýmislegt sem erfitt er að koma orðum að og fá aðra til að skilja.
Ég hef tekið eftir því að aðalpersónurnar stelpurnar í bókum
þínum eiga það sameiginlegt, já kannski eiga öll börn það sam-
24