Vera - 01.12.1987, Blaðsíða 22

Francesca Molo heitir sviss-
nesk sjónvarpskona sem
heimsótti okkur hérna á Víkinni
í haust. Komin til íslands á veg-
um svissneska sjónvarpsins til
aö búa til þátt um kvenna-
hreyfinguna, Kvennalistann og
konur yfirleitt á íslandi. í spjalli
viö Francescu kom fram, aö í
fyrra bjó hún til þátt um kon-
urnar í Appenzell í heimalandi
sínu og konurnar í Appenzell
hafa ekki kosningarétt. Forvitni
Veru var vakin:
/ fyrsta lagi, hvar í Sviss er
Appenzell og hvernig er þar
umhorfs?
,,Eins og þiö áreiðanlega vit-
iö, er Sviss skipt í „kantonur",
héröö, sem hafa þó nokkuð
sjálfstæði og segja má að Sviss
sé bandalag þessara kantóna,
t. d. gilda ólík lög frá einni til
annarrar. Ein er Appenzell og
er austast og nyrst í Sviss, ligg-
ur að Bodensee. í kantónunni
búa um 13000 manns, þar er
mjög friðsælt og fallegt, engin
stóriðja, engar hraðbrautir,
engar borgir. íbúarnir eru mjög
stoltir af þessum sérkennum
svæðisins og eitt af því fyrsta
sem manni er sagt er að um
Appenzell fari engin ríkis-járn-
braut. Undirstöðuatvinnuveg-
ur er landbúnaður og svo
ferðaiðnaður. Allt er smátt í
sniðum, býlin eru ekki stór,
kúabú eru algengust og hafa
u. þ.b. 20 kýr. Margir halda líka
geitur. Aðalframleiðslan er
smjör og sá hin frægi
Appenzell-ostur. Vegna þess
hve býlin eru smá, standa þau
ekki undir aðkeyptu vinnuafli
svo það er fjölskyldan sjálf sem
rekur þau. Mér finnst mörgu
svipa til íslensks landbúnaðár
eins og ég hef geta kynnst hon-
um.
Nú, en aðaltekjustofn kan-
tónunnar eru ferðamennirnir,
þetta er mjög vinsælt svæði.
Tekjurnar eru bæði frá gisti- og
veitingahúsum, sem vel á
minnst eru líka smá í sniðum,
þarna eru engin risavaxin hót-
el- og svo af sölu minjagrip-
anna, af handavinnu, einkum
útsaumi en svo eru líka fram-
leiddir leöurhlutir úr kýrhúð,
t.d. fléttuð belti og þess háttar.
Og tin-gripir. Framleiðsla
þessa varnings er að mestu í
höndum kvenna. En almennt
talaö er þetta landbúnaðarhér-
aö meö ævafornri bænda-
menningu. Og vel að merkja,
þetta er kaþólskt svæði.
En eitt af því sem er sér-
kennilegt við Appenzell er
þessi rfka hefð fyrir því að kon-
urnar starfi utan heimilisins.
Handavinna frá Appenzell, út-
saumuð klæði, var mjög eftir-
sótt í eina tíð og seldist vel í allri
Evrópu, þótti fín og seldist
dýrt. Það voru konurnar auð-
vitað sem saumuðu og það
voru þær sem seldu og fengu
reiðufé í hendurnar. Karlarnir
sinntu búunum, sáu til þess að
nóg væri af matföngum, hver
bær hefur verið sjálfum sér
nægur með margt en það sem
kaupa þurfti að, var gert með
aurunum sem konurnar þén-
uðu. Þar með er ekki sagt að
konurnar hafi ekki unnið heima
líka, auðvitað! Þær unnu bara
tvöfaldan vinnudag eins og alls
staðar. En þetta hafði sitt að
segja, þær höfðu auraráðin.
Svo breyttist þetta um 1870,
þá fór saumaskapurinn þeirra
úr tísku, alla vega lokuðust
markaðir. Þá leituðu konurnar
að öðru. Þær hættu ekki að
vinna utan heimilisins heldur
sneru sérað nýjum verkefnum.
í Appenzell eru það konurnar,
sem eiga og reka veitingahús-
in, gistihúsin, leigja ferða-
mönnum herbergi heima hjá
sér, vinna f minjagripaverslun-
um o.s.frv. Karlarnirstunda bú-
skapinn, sjá um skepnurnar —
nei nei, ekki um heimilisstörfin,
það gera konurnar áfram þegar
þær koma heim úr hinni vinn-
unni.
Sem sagt, það eru konurnar
sem afla reiðufjárins og stjórna
fjármálum, þær þurfa ekki að
biðja einn né neinn um aur fyrir
nýjum kjól heldur eru þaö karl-
arnir sem þurfa að biðja kon-
una sína."
— En ef hd. karlinn segir aö
það þurfi nýjan [raktor en kon-
an telur meiriþörfá t.d. þvotta-
vél?
„Þá held ég að þvottavélin
yrði fyrir valinu."
Og í þessu samfélagi hafa
konur ekki kosningarétt?
„Nei. Hvað varðar stjórn
samfélagsins, ríkir æva-forn
hefð, allt frá því áður en
Appenzell varð meðlimur í
svissneska sambandinu. Það
er kosið einu sinni á ári og
kosningin er ekki leynileg. Sfð-
asta sunnudaginn í apríl safn-
ast karlmenn héraðsins saman
á torgi sem heitir Landsgem-
eideplatz og bera sverð sér við
hlið! Á þessu opna þingi eru
lögð fram mál sem varða hér-
aðið og það er kosið með
handauppréttingu og allir fylgj-
ast meö. Á þessu þingi er t.d.
kosið í þær nefndir sem sjá um
framkvæmdir á milli þinga,
skólanefnd, gatnamálanefnd
o.þ.h. og það er á þessu þingi
sem kosið er um það hvort
konurnar eigi að hafa kosn-
ingarétt. Það eru engir stjórn-
málaflokkar. Þessi aðferð er
ævaforn hefð — og þau segja í
Appenzell: hvað er hefð sem
breytist? Ekki lengur hefð!
Fólkið í Appenzell er mjög stolt
af sögu sinni, menningu og
hefðum og þau vilja viðhalda
þessu!
— Og konurnar líka?
„Það hefur tvisvar verið kos-
ið um það hvort þær ættu að fá
réttinn og tvisvar verið fellt,
fyrst með 60% atkvæðanna,
síðan með 70%, það var eftir
að nokkrar konur höfðu reynt
að reka áróður fyrir breyt-
ingu! “
— Og hvað segja konurnar,
finnst þeim þetta bara allt í
lagi?
„Þær virðast líta á karlmenn-
ina, eiginmenn sína, sem full-
trúa sinna skoðana. Mér var
sagt að karlarnir væru sendir á
þingið með skilaboð og fyrir-
mæli, að fjölskyldan kæmi sér
saman um hvernig atkvæðin
skyldu falla. í hópi þeirra
kvenna sem hafa barist fyrir
kosningaréttinum eru t.d.
nokkrar ekkjur, þær telja sig
ekki lengureiga rödd á þinginu
vegna þess að þær hafa engan
karl til að senda. Þær konur,
22