Vera - 01.12.1987, Blaðsíða 42

A
/ /
MÓÐIR, KONA, MEYJA.
Nína Björk Árnadóttir
Forlagiö, 1987
í Ijóðum sínum og leikritum
hefur Nína Björk fjallað á
einkar næman hátt um tilfinn-
ingar fólks. í þessari fyrstu
skáldsögu gerir hún það
einn-
ig. Hún kafar djúpt í sálarlíf
sögupersónanna og nýtir Ijóð-
ræðna strengi sína til fulln-
ustu. Stíllinn er tær og ein-
faldur. Hvert orð hefur merk-
ingu því frásögnin er lögð í
munn Helgu, stúlku að norð-
an sem rifjar upp þennan
hluta ævi sinnar, þar sem hún
er búsett í öðru landi og hefur
verið allt frá því sögunni lýkur.
En þetta tímabil var sérlega
örlagaríkt og býr í Helgu enn.
Hún var 16 ára þegar hún
kom til Reykjavíkur í vist til
Hjálmars og Heiðar sem eru
þingmannshjón og búa í fínu
hverfi í fínu húsi. Þegar Helga
kemur til þeirra er hún ný bú-
in að framkvæma sjálf fóstur-
eyðingu uppi á heiði og urða
fóstrið. Lýsingin á þeim at-
burði er sérlega áhrifarik og
minnir á hve fóstureyðing er
og verður alltaf hræðileg upp-
lifun. Tilfinningar Helgu eru
sterkar og hreinar, bókin fjall-
ar um þær, þess vegna er
hún áhrifamikil. Hvernig hald-
ið þið að sé að vera 16 ára,
búin að eiga eitt barn með 14
ára strák, verða ófrísk eftir
giftan mann og taka sjálf á
sig sökina og láta það hverfa,
og verða svo ófrísk I þriðja
sinn eftir strák sem maður
elskar, en það má maður ekki
því strákurinn er í fangelsi og
fær svo aðstoð til að komast
til Ameríku til pabba síns, í
von um að eignast þar betra
líf en braggarnir bjóða upp á?
Helga á líka I sterku tilfinn-
ingasambandi við hjónin, sér-
staklega Heiöi sem má segja
að hún leysi úr álögum.
Helga skilur ekki alltaf hvað
er að gerast og hve mikils
virði hún er fyrir hjónin. Þeg-
ar þau hafa bæði tjáð henni
ást sína, sitt í hvoru lagi, og
ýft hennar tilfinningar upp,
sameinast þau aftur og þá er
ekki þörf fyrir Helgu meir.
Þess vegna ólgar margt í
hennar brjósti, jafnvel reiði og
hatur. Allt er þetta trúverðugt
og allar persónur eiga samúð
höfundar og verða því eftir-
minnilegar. Foreldrar Helgu,
bræður hennar, Villý, mamma
hans og amma. Systurnar
gömlu í húsi þingmannshjón-
anna eru einkar eftirminnileg-
ar og minna á hve stutt er
síðan hægt var að fara með
fólk eins og skepnur án þess
að það þætti tiltökumál. Þær
fengu góða meðferð í húsinu,
en fortíð þeirra er líf niður-
setninga sem engan rétt
höfðu, hvorki til líkama síns
né annars.
Þetta er bók um fólk og um
það sem dregur manneskjur
hverja aö annarri. Erótíkin
flæðir í gegnum hana eins og
mildur undirtónn, svo Ijúf að
sjaldan hefur verið betur gert
í íslenskri skáldsögu. Velkist
einhver enn í vafa um hvað er
klám og hvað erótík, er hér
gott dæmi um hið síðar-
nefnda sem er alls óskylt því
fyrrnefnda.
Þegar svona mikið gerist í
lífi súlku sem ekki er eldri en
þetta, er viss hætta á að lýs-
ingar á sálarlífinu verði
væmnar eða ofdramatískar,
en því finnst mér Nína kom-
ast snilldarlega frá. Mér
fannst öll viðbrögð Helgu og
annarra persóna fullkomlega
geta staðist. Kannski vegna
þess hve hún verður manni
náin við lesturinn. Höfundur
nær að spila á hennar
strengi, án þess aö troða sér
nokkurs staðar aö eöa upp-
hefja það sem gerist.
Þetta er bók um konu, frjóa
konu sem nýtur þess að elska
og vera elskuð. Bók sem allar
konur og menn ættu að lesa.
Elísabet Þorgeirsdóttir
Mercé Rodoreda
DEMANTSTORGIÐ
í þýðingu Guðbergs
Bergssonar
Forlagið 1987
Hafir þú farið í skoðunar-
ferð I rútubíl um suðræna
borg... og I fátæku hverfi,
sástu þá ekki hvítklædda
konu standa uppi á þaki og
hengja upp þvott, með lítið
barn bundið við staur og
kannski flögrandi dúfur allt í
kring... sástu svo ekki líka
svartklædda eldri konu,
þreyttan líkama, sitja á
bekk... og þú keyrðir framhjá I
útsýnistúr og sást svoleiðis
konur og sást þær eins og
mynd, sást þær kannski eins
og póstkort, því þetta eru fall-
egar konur, fallegar í sínu um-
hverfi.
Hvítklædda konan, það er
Dúfa i Demantstorginu og
hún er líka sú svartklædda,
frú Natalía, eftir að borgara-
styrjöldin er búin og lífið reyn-
ir að lifna við aftur.
Barcelona á fyrstu tugum
aldarinnar og fyrir borgara-
styrjöldina var lífleg borg og
alþjóðleg. Fyrstu stjörnur
heimsins komu þangað til að
hvíla lúin bein, skemmta sér
og slæpast. Boxarar, tangó-
söngvarar, þöglir kvikmynda-
leikarar, glæponar og islensk-
ir sjómenn. Borgin var líka
orðin stærðarinnar iðnaðar-
borg með mörgum verksmiðj-
um og þúsundum verkafólks
og hugsjóninni þess.
Enn í dag er hægt að koma
inn á bar í borginni og sjá
heilt minjasafn um þessa
glötuðu tíma boxaranna og
nýju stóru bílanna. Þú færð
þér kolkrabba og vermút og
allt umhverfið er eins og þá...
nema hvað lífið sjálft hangir
upp á veggjum í innrömmuð-
um blaðaúrklippum.
Boxaramyndir hanga uppi á
börunum I Barcelona en hvít-
klædda stúlkan Natalía, hún
Dúfa, sést hvergi og sást ekki
þá. Hún var nefnilega upp í
bæ i hverfinu sínu og á Dem-
antstorginu þar sem sagan
hennar byrjar á dansleik og
allt byrjar það líka með
Químet sem býður henni upp
í dans. Þau eignast tilhugalíf,
borða kolkrabba, drekka
vermút, æða um á mótorhjóli,
búa til heimili, búa til börn,
rækta dúfur og hann Químet
fer í borgarastyrjöldina... Mér
dettur ekki í hug að endur-
segja þessa sögu því hún
verður ekki sögð á annan
hátt en hennar Dúfu, á furðu-
legan og undur venjulegan
hátt. Og hún Dúfa segir hana
með öllu sínu; munninum,
augunum, eyrunum, nefinu,
huganum og hjartanu.
Demantstorgið er saga um
fólk sem hangir ekki inn-
rammað uppi á veggjum.
Saga um fólkið hennar Dúfu,-
friðsamalt og í hjarta sínu
glatt fólk sem fékk ekki að
lesa spænsku borgarastyrj-
öldina á sögubók heldur lifði
hana, var tilbúið til að fórna
sér fyrir hana, dó og skrimti í
litlu fátæku hverfi þangað
sem enga stórviðburði er að
sækja, því þar er bara lífið i
allri sinni mynd og lífið sjálft
með sín lúnu og ekki lúnu
bein. Og fólkið hennar Dúfu
og hún Dúfa, þau verða í
Demantstorginu svo stór. Ekki
eins og stóra fólkið í stóru
bókunum sem annað hvort á
nóg púður eða þá heljarstórar
ástríður. í Demantstorginu
verður það stórt í smæð sinni
og óvenjulegt í venjulegum
augum Dúfu sem alltaf hafði
fundist hún vera eðlileg innra
með sér.
Þetta er saga um undur
lífsins og um alvöru lífsins og
fólkið sem gegnir alvöru þess
og á drauma um að byggja
sér heilan búgarð fullan af
dúfum. Saga um manneskj-
una saklausa og undrandi og
ógnina sem gerir hana
hrædda og meira en
hrædda,- við göturnar og
bláu Ijósin styrjaldarinnar. Um
hvernig lífið reynir að kvikna
aftur og verða líf og verða
að... því við erum svo alein
og:
— Við erum eins og per-
urnar áður en við fæðumst:
við verðum öll að hanga á
þessum streng.
Og reynum bara að vera
ekki alveg alein einsemd og
vera kannski pinkulítið...
ánægð eins og fuglarnir.
Nóvember, 1987
Kristín Ómarsdóttir
42