Vera - 01.08.1993, Blaðsíða 13

SYSTRAÞEL
FOTLUNARINNAR
um að vera með okkur í þema-
hópnum. Og hún bætir við að
hún sé löngu hætt að eltast við
allt sem er uppi á hæðum.
Með oq á móti
mæðrányggiu
En hópur áhugakvenna um fötl-
un heldur áfram að ræða málin
uppi á annarri hæð. Við tölum
um umönnunarhlutverkið og
nauðsyn þess að gera þetta aðal-
hlutverk margra kvenna sýni-
legra. Rannveig, sem hefur verið í
„fatlabransanum” nær alla sína
starfsævi og skrifað um hann
doktorsritgerð í Bandaríkjunum
(sjáviðtal), segir:
-Af hverju þykir okkur ennþá
eðlilegt og sjálfsagt að eingöngu
konur vinni þessi störf? Mig lang-
aði til að setja spurningarmerki
við það með rannsóknum mín-
um.
Kvennahreyfingin hefur lengi
bent á að „vinna” er ekki aðeins
mælanleg afköst og tölur á launa-
seðli. Til eru störf sem hvergi
sjást í hagskýrslum, en ekkert
samfélag getur þó verið án og
ekkert samfélag hefði efni á að
borga fýrir. En kvennahreyfing-
una hefur greint á um leiðir til að
gera þessi störf sýnileg. Á að
leggja áherslu á að þetta eru
merkileg og mikilvæg störf,
sprottin úr árþúsundalangri
reynslu kvenna? Eða á að stokka
algjörlega upp hlutverkaskipt-
ingu kynjanna? Hefur mæðra-
hyggjan verið kvennahreyfing-
unni fjötur um fót? Hefur talið
um reynsluheim kvenna gert
þessa reynslu enn ósýnilegri og
jafnvel hlægilega?
Hér á Veru verðum við mikið
varar við gagnrýni á mæðrahyggj-
una. En þegar ég var að vinna
efni þessarar Veru fann ég að
mörgum konum í umönnunar-
störfum finnst brýnt að berjast
fýrir þvi að meira sé gert úr
reynslu þeirra. Ein orðaði það
svo:
-Auðvitað verður maður að
passa sig á að verða ekki móðir
allra fatlaðra, en móðurtilfinning-
in er mjög mikilvæg í þessu starfi.
Maður hugsar ósjálfrátt heim til
barna sinna þegar maður er að
hlynna að varnarlausu fólki og
verður gagntekinn verndunartil-
finningu. Ég hef ekki orðið vör við
að karlmenn sýni slíkar tilfinn-
ingar. Þess vegna finnst mér
mikilvægt að konur vinni á um-
önnunarstofnunum - og ekki síst
mæður. Ég er sannfærð um að
það sé frumhlutverk kvenna að
bera ábyrgð á lífi frá getnaði og að
þetta gífurlega hlutverk geri okkur að því sem við
erum. Við að eignast börn víkkar afstaða okkar
til réttlætis. Við að finna fyrir manneskju inni í
sér gefur konan annarri mannveru hlutdeild í
réttlætistilfinningu sinni og það hefur áhrif á
starf hennar með fötiuðum. En við konur verð-
um að standa saman og berjast fyrir því að þessi
sérstaða okkar sé einhvers metin.
Umönnunarkreppa
Fjölskylda, ríki og atvinnulíf eru
aðalhugtökin í aldarlangri um-
ræðu um hver eigi að gera hvað á
þjóðarheimilinu og hvert hlutverk
kvenna eigi að vera. Síðan í síðari
heimssfyrjöldinni hefur umönn-
unarhlutverkið færst að nokkru
af höndum fjölskyldunnar á
herðar ríkisins. Oft er þvi haldið
fram að hið opinbera ofdekri kon-
ur og velferðarkerfið hafi að
mestu leyti tekið við umönnun
barna, aldraðra, sjúkra og fatl-
aðra. En það þarf ekki annað en
líta í kringum sig til að sjá að um-
önnun hvílir enn að mestu á
herðum kvenna, auk þess sem
rannsóknir sýna það á óyggjandi
hátt. Það stafar ekki af leti að
konur vilja fá hjálp með umönn-
unina. Konur elska ennþá af-
kvæmi sín og ættingja og vilja allt
fýrir þá gera. En þær gegna fleiri
hlutverkum á þjóðarheimilinu nú
en áður og finnst því óeðlilegt að
þær beri einar ábyrgð á umönn-
uninni.
Nú virðist sem umönnunar-
kreppa sé í aðsigi. Sagt er að ríkið
sé að sligast undan velferðarkerf-
inu um leið og kjaraþróun hefur
orðið sú að æ eríiðara þykir að
framfleyta fjölskyldu með laun-
um einnar fýrirvinnu. Hvað gerist
ef ríkið dregur sig í hlé? Á herðar
hverra ætli hinn aukni þungi um-
önnunarinnar færist? Karlanna
sem vinna úti eða kvennanna
sem vinna úti? Eða mun atvinnu-
líflð taka við umönnunarhlut-
verkinu? Munum við í framtið-
inni sjá ljósaskilti með áletrun-
inni „Umönnunarþjónustan hf’
og heyra auglýsingar á borð við
„Látið ekki aldraða ættingja
ganga fýrir björg. Við veitum
þjónustu allan sólarhringirm”
eða „Lyklabörn eru ekki í tísku
lengur. Barninu þínu er borgið
hjá okkur.”
Hvað er kúgun?
Umræðunni um verkaskiptingu á
þjóðarheimilinu lýkur líklega
aldrei, en áherslur breytast með
breyttum tímum. Þessi umræða
heitir pólitik og konur verða að
láta í sér heyra til að sérstaða
þeirra sjáist. Til eru kenningar
sem segja að stærsti þátturinn í
kúgun kvenna sé sá að þær
ganga þegjandi og hljóðalaust inn
í umönnunarhlutverkið. Þegar
þetta ber á góma á einum fundi
„sérfræðingaritnefndarinnar"
segir Rannveig að í byrjun rann-
sóknar sinnar hafl hún stundum
orðið pirruð á að konur í umönn-
13