Vera - 01.06.1995, Blaðsíða 9
þótt þær hafi reynt að taka málefnalega af-
stöðu. Smátt og smátt hafa þær stúkaö sig af,
svolítið fýldar og forpokaðar, uns grasrótin var
bundin við þúfuna sem þær sátu á. Spurningin
snýst stður um það hvort þær hafi charismat-
ískan leiötoga innan sinna vébanda en trúverö-
ugan málflutning, þótt hvoru tveggja hafi und-
anfarið veriö ábótavant. Þá hefur ekki bætt úr
skák að karlaveldinu hefur vaxið fiskur um
hrygg á tímum samdráttar og atvinnuleysis en
einmitt þá hefði rödd þeirra átt að heyrast.
Þess t stað virtust þær örvæntingarfullar að
komast í rtkisstjórn - enda síöustu forvöð - en
ekki virkaði það sannfærandi. Kvennalistinn er
hugsaniega eina íslenska stjórnmálaaflið sem
hefur komist á landakort alþjóðastjórnmála
sakir sérstöðu en tilvist þeirra hefur því miður
litlu breytt í íslensku samfélagi. Framboö
þeirra hefur þó ýtt hinum staönaða fjórflokki til
að skarta sínum token-konum, konum til mála-
mynda, einhvers staöar til vara og einni t rikis-
stjórn.
í lokin má segja að Kvennalistinn hafi eins
og aðrir smáflokkartapað f síöustu kosningum
fyrir stöðugleika-áróðri stóru flokkanna. En viö
þaö má bæta aö Kvennalistinn hefði - anno
1995 - ekki þurft aö vera einn smáflokkanna.
2. Þegar Simone de Beauvoir var ung kona,
gædd framúrskarandi hæfileikum sem heim-
spekingur og rithöfundur, upplifði hún sjálfa
sig sem einstaka - hina einu og sönnu - eins
og hún komst að orði sfðar. Þegar þessi merka
kona eltist, áttaði hún sig á því, aö þrátt fyrir
frægð, frama og ýmis forréttindi var hún t hlut-
verki token-konunnar. Flún talaöi um konur á
hlutlausan hátt eins og hún væri þeim á allan
hátt fremri. Flún varö femínisti upp úr 1970 og
áttaði sig á mikilvægi persónulegrar reynslu
hverrar konu sem framlagi í pólitískri baráttu
þeirra fyrir jafnrétti. Nafn hennar var efst á lista
franskra kvenna sem viðurkenndu að þær
heföu fariö í fóstureyöingu þegar það varðaði
við lög í Frakklandi og milljónir hættu Iffi sínu í
ólöglegum aögerðum. Simone de Beauvoir
hafði kjark sem greind til að viðurkenna að hún
væri ein af þeim og að hlutverk hennar sem
femínista væri aö stuöla aö þvf aö líf kvenna
alls staðar yröi betra.
Niðurstööur síðustu kosninga virðast hafa
hrist upp t íslenskum konum, þó mun frekar
hvernig málin hafa þróast í Sjálfstæðisflokkn-
um en fylgistap Kvennalistans. Konur hafa ver-
ið hafðar að fíflum. Ef til vill verður það til þess
að þær átta sig, eins og alkóhólistarnir sem
þurfa að ná vissum botni, aö svona getur þetta
ekki gengið. Við konur eigum undir högg að
sækja. En við megum ekki láta etja okkur sam-
an eins og svertingjum stórborga þar sem van-
máttarkennd og árásargirni heldur þeim enn í
þeim fjötrum, sem hvíti maðurinn flutti þá t fyr-
ir nokkur hundruö árum. Eins og sakir standa
verðum við að temja okkur þann hugsunarhátt
að frami einnar er frami minn og árás á eina er
árás á allar.
HILDUR JÓNSDÓTTIR
upplýsingafulltrúi Alþýðubandalagsins:
stefj
rp
. forys
kreppa
oskyr
a o<
wu
X
Aö reyna aö svara þeirri spurningu hvers vegna
Kvennalistinn tapaði svo miklu fylgi í síðustu
kosningum - og hvaöa þýðingu það hefur fyrir
kvennabaráttuna í framtíðinni - er meira mál
en svo að því verði gerö skil í svo stuttu svari
sem hér er boðið upp á. Sltkt svar þarf að inni-
halda allt frá greiningu á hugmyndagrundvelli
Kvennalistans og þróun hans, samspili hans
viö kvennabaráttuna í heild og önnur stjórn-
málaöfl, og mat á því hvaða pólitík hefði verið
heppilegust við þær aðstæöur sem nú ríkja.
Flvernig síðan tókst til með að kynna pólittkina
- og hverjir eru í forsvari fyrir hana - skiptir auð-
vitað máli Itka.
Fylgi Kvennalistans hefur ætíö sveiflast
mikiö og þaö er jafn áhugavert að reyna að átta
sig á hvers vegna þaö hefur á stundum sveifl-
ast jafn mikið upp og dæmi eru um. Ég held
ekki að fylgissveiflurnar séu nein einhltt birting-
armynd þess stuðnings sem kvennabaráttu-
sjónarmið almennt eiga í samfélaginu. Hluti af
fylgi Kvennalistans hefur ættð verið svokallaö
óánægjufylgi; þeir sem vilja mótmæla flokka-
kerfinu almennt hafa átt valkost í Kvennalist-
anum burtséö frá þvt hver stuöningur við
kvennabaráttuna annars er. Þessir kjósendur
áttu núna valkost í Þjóðvaka. Hafi fólk kosiö
Kvennalistann eingöngu til að kjósa konur þá
átti þaö sömuleiöis fleiri valkosti núna, bæöi t
Þjóðvaka og eins á öðrum listum í kjördæmum
þar sem konur voru t efstu sætum eða ofar-
lega. Hafi fólk kosiö Kvennalistann til að koma
kvennapólitík aö þá er líka Ijóst að þessir kjós-
endur töldu sig eiga aðra möguleika. Að nefna
kvennabaráttu ogjafnréttismál hefurí flestum
stjórnmálaflokkum fengið sömu viðtökur og
blót í kirkju, en þau tíðindi hafa gerst að
kvennapólitík t einhverri mynd er orðið viður-
kennt inntak í stjórnmálastefnu hvaða ís-
lensks flokks sem er. Hversu langt það nær á
hinsvegar eftir að koma í Ijós.
Erindiö sem Kvennalistinn á þá núna óháö
þessum þrem atriðum hlýtur þvt aö felast í
stefnu Kvennalistans, svörunum við þvt hvern-
ig kvennapólitíkin eigi aö vera og auðvitað
samfélagið í heild, og síðan hæfni Kvennalist-
ans og forystukvenna hans til að koma þeirri
stefnu á framfæri.
Það má leiða líkur að því að einmitt núna
hafi stefna Kvennalistans verið afar mikiö á
reiki. Þörfin fýrir skýra stefnu hefur aukist eftir
þvt sem Kvennalistinn hefur færst fjær því að
vera alger jaðarflokkur með jaðarmálefni og
nær því aö vera flokkur sem kemur til greina í
valdastóla. Það bárust mjög misvísandi og
óskýr skilaboö um stefnu flokksins. Hann neit-
aði skilgreiningunni félagshyggjuflokkur, en án
samfélagslegra lausna á verkefnum sem sögu-
lega hafa verið t verkahring kvenna inni á heim-
ilunum - velferöarkerfis - er öll umræða um
bætta stöðu kvenna út í hött. Hann virtist held-
ur ekki hafa neinar hugmyndir um hvaða hlut-
verk hann hefði í samfylkingarmálum eöa hvort
sú umræða kæmi Kvennalistanum yfirhöfuð
við. Þessi tvö atriði, rimman um velferðarkerf-
ið og þróun þess, og samvinna félagshyggju-
flokka, voru einmitt meðal stærstu mála kosn-
ingabaráttunnar.
Hæfni forystukvennanna skiptir líka máli.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hefur um langa hrið
notið mikils persónufylgis sökum stjórnmála-
legrar hæfni og yfirsýnar. Viðurkenning þess
hefur m.a. birst í fylgistölum Kvennalistans.
Þaö hafa ekki komið fram á sjónarsviöið nein-
ar forystukonur innan Kvennalistans sem hafa
tekið við þessu hlutverki hennar, þó Kvenna-
listinn hafi mörgum ágætum forystukonum á
að skipa. Kvennalistinn hefur líka ávallt átt I
vandræðum með hugtakið forysta og kannski
þess vegna haldiö óþarfiega mikiö aftur af
þeim konum sem búa yfir sltkum hæfileikum.
Bæði þessi atriði, stefnan og forystuhug-
takið, varða sjálfan hugmyndagrundvöll
Kvennalistans. Meö þvt að kveða skýrar á um
stefnuna og staðsetja Kvennalistann félags-
ksningarnar