Vera - 01.09.1995, Blaðsíða 35

JHVAö CEBIST
I FEKINIC?
ur og karlar. Tíu ríki sem samþykkja þetta án
fyrirvara í sáttmálanum um borgaraleg og
stjórnmálaleg réttindi gera hins vegar fyrirvara
viö 15. gr sáttmálans um afnám allrar mismun-
unar gagnvart konum en þar segir „Aöildarríki
skulu veita konum jafnrétti á viö karla aö lög-
um". Annaö dæmi um þennan tvfskinnung er
aö átján ríki sem eru aðilar að báðum sáttmál-
um eru með gildandi fyrirvara við 18. gr. sátt-
málans um afnám allrar mismununargagnvart
konum sem kveður á um afnám mismununar í
hjónabandi og innan fjölskyldu. Þessi grein er
samhljóma 23. gr. 4. mgr. í sáttmálanum um
borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi sem þessi
sömu riki hafa samþykkt án fyrirvara.
Viö túlkun á alþjóðlegum mannréttindasátt-
málum hefur megin áhersla veriö lögö á sam-
skipti einstaklinga og ríkisvalds. Almennt hefur
því verið litið svo á aö sáttmálarnir séu tæki til
að vernda fólk gegn því aö hægt sé að taka
það af lífi án dóms og laga eða að það geti
„horfið" sþorlaust án þess aö til þess sþyrjist
meir. Þetta er eflaust ein helsta ástæða þess
aö ekki hefur skapast hefð fyrir því að konur
nýti sér möguleikann sem valfrjáls bókun við
sáttmálann um borgaraleg og stjórnmálaleg
réttindi veitir til þess aö kæra rikisstjórnir fyrir
brot á mannréttindum sem eru sértæk fyrir
konur og eiga sér stað inni á heimilum. Önnur
ástæða fyrir því að konur eiga erfitt með að
sækja rétt sinn er aö sáttmálinn um afnám allr-
ar mismununar gagnvart konum varð að
„KVENNASÁTTMÁLANUM", en honum fylgir
ekki valfrjáls bókun sem gerir konum kleift að
kæra brot á réttindum þeim sem sett eru fram
í sáttmálanum.
IE1MILISOFBELLI
ER BROT Á HANNRÉTTINL UN
Heimilisofbeldi er dæmi um kerfisbundin brot
á mannréttindum kvenna og standa í vegi fyrir
því að konur njóti annarra grundvallarmannrétt-
inda. Samt sem áður er hvergi minnst á heim-
ilisofbeldi í sáttmálanum um afnám allrar mis-
mununar gagnvart konum. Samkvæmt
tölulegum upplýsingum sem liggja fyrir hjá
Sameinuöu þjóðunum er hlutfall kvenna sem
veröa fyrir heimilisofbeldi á bilinu 40-80%.
Eins og áður hefur komið fram er heimilis-
ofbeldi talið falla utan lögsögu alþjóðlegra
mannréttindasáttmála. Það á sér stað inni á
heimilinu þar sem gerandinn og þolandinn eru
tveir einstaklingar, og koma því ekki inn á sam-
skipti einstaklings og rikisvalds. Ef innihald
sáttmálans er hins vegar skoöað kemur í Ijós
að heimilisofbeldi fellur síöur en svo utan lög-
sögu alþjóölegra mannréttindasáttmála.
Þannig segir í 5. gr. sáttmálans um borgaraleg
og stjórnmálaleg réttindi: „Ekkert í samningi
þessum má túlka þannig að það feli í sér að
ríki, hópur eða einstaklingur hafi rétt til þess
að takast á hendur neinar athafnir né aðhafast
neitt sem miðar að eyðileggingu neins þess
réttar eða frelsis sem hér eru viðurkennd eða
takmörkun á þeim að frekara marki en gert er
ráð fyrir í þessum samningi". Og í 9. gr. sama
sáttmála: „Allir menn eiga rétt til frelsis og
mannhelgis". Aðildarriki tekur sér þá skyldu á
hendur viö samþykkt sáttmálans að tryggja öll-
um borgurum þau réttindi sem sett eru fram í
sáttmálanum.
SLUÖNINLJR í ORðl
Mannréttindaráðstefna Sameinuðu þjóðanna
sem haldin var í Vínarborg árið 1993 markaði
tímamót í starfi þeirra sem vinna að mannrétt-
indum kvenna. í lokaályktun ráðstefnunnar
segir að öll mannréttindi séu hluti af órjúfan-
legri heild og þvt séu mannréttindi kvenna og
stúlkubarna hluti af altækum mannréttindum.
Ályktun ráðstefnunnar er samt sem áður ekki
bindandi að þjóðarrétti og hefur engu breytt um
það hvernig sum aðildarríki Sameinuðu þjóð-
anna mismuna konum og körlum með afstöðu
sinni til alþjóðlegra mannréttindasáttmála. í
kjölfar samþykktar Vínarráöstefnunnar hefði
verið eðlilegt að þau ríki sem hafa gildandi fyr-
irvara við sáttmálann um afnám allrar mismun-
unar gagnvart konum drægju þá fyrirvara til
baka. Sú staðreynd að þau geröu það ekki er
lýsandi fýrir viöhorf fjölmargra ríkjatil mannrétt-
inda kvenna þ.e.a.s. aö þau eru tilbúin að Ijá
þeim stuðning í orði, en án skuldbindinga eða
framkvæmda.
Alþjóðleg mannréttindalög hafa verið tilefni
túlkana og þær túlkanir hafa veriö eftir hentug-
leikum valdhafa rfkja, sem eru sömu aðilarnir
og standa í vegi fyrir því að konur njóti mann-
réttinda. Mikilvægasta skrefiö til þess að al-
þjóðleg mannréttindalög verndi konur er aö
þeim verði gert kleift að túlka alþjóöleg mann-
réttindalög í samræmi við aðstæður stnar og
þær kröfur sem þær sjálfar gera um mannrétt-
indi. Einungis þannig er von til þess að konur
nýti sér þær leiðir sem þegar eru opnar innan
Sameinuðu þjóðanna til að tryggja þau mann-
réttindi.
Höfundur vinnur á
Mamiréttindaskrifstofu lslands.