Vera - 01.09.1995, Blaðsíða 38

I V Aö C ERIST
1 FEKINC?
aö allra leíða til að Ijúka málum með sátt. Ef
eitt aðildarríkja fellir sig ekki við oröalag eða
efni nægir það til þess að koma í veg fyrir sam-
þykki. í þessum vinnubrögðum liggur bæði
styrkur samtakanna en einnig veikleiki. Þegar
samkomulag næst er það algert, en það getur
bæði verið tímafrekt að ná slíku samkomulagi
og eins getur það falið í sér hættuna á að eft-
ir sitji óttalega innihaldslítill texti.
í framkvæmdaáætluninni er tekið á aukinni
fátækt kvenna, skorti á menntun, heilbrigðis-
þjónustu, ofbeldi gegn konum, áhrifum stríðsá-
taka á konur og stúlkur, misskiþtingu valds f
þjóðfélaginu og fæð kvenna við stjórnvölinn, af-
skiptaleysi fjölmiðla um líf kvenna, hlutverk
kvenna í umhverfisvernd og grundvallar mann-
réttindi kvenna og stúlkna. Framkvæmdaáæti-
uninni er fyrst og fremst ætlað að setja niður
markmið og leiðir fyrir stjórnvöld og alþjóðlegar
stofnanir en í henni er einnig ákall til félagasam-
taka, fjölmiðla og annarra sem geta haft áhrif á
lífsskilyrði kvenna í heiminum, að taka til hendi.
Ágreiningur hefur risið um hugtakanotkun
og einstaka efnisatriði áætlunarinnar. Ekki
náöist t.d. samkomulag um aö nota orðiö
„equality" (jafnrétti) í stað „equity" (sanngirni,
réttlæti) og hugtakið „gender" sem merkir fé-
lagslega mótað kynhlutverk, var ekki að allra
skapi. Mest urðu þó átökin um rétt kvenna til
að ákveða hvort og hvenær þær ættu börn og
réttindi þeirra til góðrar heilsugæslu sem
tryggði þeim slíkt val. Fulitrúar Vatikansins hafa
svo sannarlega ekki lúrt á sinni skoðun og notið
þar stuðnings, sérstaklega frá Möltu, Guatemala
og Hondúras. Allt er snertir þennan rétt kvenna er
því enn innan homklofa í framkvæmdaáætluninni.
Ýmis grundvailar mannréttindi eru enn
einnig í hornklofum enda eru ýmis stjórnvöld,
sérstaklega meöal islamstrúarþjóða, þeirrar
skoöunar aö grundvallar mannréttindi eigi að
víkja ef þau rekast á hefðir tengdar trúarbrögö-
um, menningu ogöðrum siðvenjum þegar kon-
ur og stúlkur eiga í hlut. Að sjálfsögðu er ekki
hægt að fallast á slík sjónarmið.
HANNRÉTTINLl KVENNA
Það er ömurlegt til þess að vita að til séu
stjórnvöld sem meina konum að velja sitt líf og
njóta grundvallar mannréttinda, réttinda sem
allar manneskjur eiga að njóta í krafti þess
eins að vera manneskjur. En þannig er ástand-
ið í heiminum í dag, konur búa víða viö ömur-
legan kost og það skilar okkur ekkert að stinga
höfðinu f sandinn og látast ekki sjá það.
Ágreiningurinn um efni og orðalag fram-
kvæmdaáætlunarinnar er vitnisburður um lífs-
skilyrði kvenna og er því gagnlegur sem slíkur.
Ýmsir meta það svo að átökin sem átt hafa
sér stað um framkvæmdaáætlunina séu merki
þess að kvennabarátta eigi undir högg að
sækja. Það er ef til vill rétt, en þau eru ekki síð-
urtil marks um styrk kvennahreyfinga og þá já-
kvæðu þróun sem þó hefur átt sér stað hvað
varðar jafnrétti kynjanna undanfarinn áratug.
Konur ætla ekki að láta sitja við orðin tóm, held-
ur sækja allan sinn rétt og nýta m.a. til þess ak
þjóðastofnanirnar sem við eigum öll, konur sem
karlar. Þetta vita þeir sem ekki vilja láta konum
eftir rétt sinn og þess vegna hafa þeir lagt á sig
ómælda vinnu til að gæta hagsmuna sinna.
Undanfarið hafa Sþ haldið ráðstefnur og
leiðtogafundi um ýmis málefni sem skipta
mannkyniö miklu svo sem rétt barna, umhverfi
og þróun, mannfjölda og þróun og mannrétt-
indi. Ráðstefnan um málefni kvenna sem hald-
ín verður í Peking I haust er ekki sfður I röð
þeirra en fyrri kvennaráðstefna. Réttindi
kvenna hafa verið ofarlega á baugi á öllum
þessum samkomum og lögð hefur verið
áhersia á að til þess að tryggja umbætur á við-
komandi sviði sé nauösynlegt að auka þátt
kvenna í allri ákvarðanatöku, heima fyrir sem á
alþjóðlegum vettvangi. Það eru mikil vonbrigði
að nú er uppi ágreiningur um ýmislegt sem
samkomulag hafði náðst um á fyrri ráðstefn-
um en enn er von til þess að úr þvf veröi bætt
ef við stöndum okkur f vörninni en lyppumst
ekki niður við mótblásturinn.
Hvernig svo sem framkvæmdaáætluninni
kemur til með að reiða af á ráðstefnunni í
haust þá hefur þaö enn og aftur gerst að und-
irbúningurinn hefur hrist upp í umræðunni um
málefni kvenna og stúlkna. Skýrslur hafa verið
skrifaðar um réttindi og stöðu kvenna, konur
hafa fjölmennt á fundi og ráöstefnur af öllum
mögulegum stærðum og gerðum, þar sem
staða kvenna hefur verið greind og lagt á ráð-
in um aðgeröir. Fulltrúar stjórnvalda hafa hist og
tekist á um málin, félagasamtök hafa skilað sínu
inn á þá fundi og látið í sér heyra. Fjölmiðlar hafa
einnig sinnt undirbúningnum á sinn hátt; þeir
hafa greint frá öllum hugsanlegum ágreiningi
sem upp hefur komið eða kann að verða.
UNLIRBJNINC JR Á ÍSLANLI
íslenskur undirbúningur undir ráðstefnuna í
Peking fór fremur hægt af staö en okkur hefur
þó miðað ágætlega. Staða og réttindi kvenna
hefur verið greind tölulega og meö texta og gef-
in út af utanríkisráðuneytinu á íslensku og
ensku. Þá hefur undirbúningsnefndin látið
prenta lítið kver, Mannréttindi kvenna, með al-
þjóðlegum samningum og yfirlýsingum sem
varða sérstaklega réttindi kvenna og kennir
þar ýmissa grasa. Skýrslan og kverið fást að
kostnaðarlausu hjá Utanrikisráðuneytinu.
Undirbúningsnefndin hefureinnig staðið að
opnum fundum ásamt með Kvenréttindafélag-
inu. Þá hafa verið veittir styrkir til félagasam-
taka og einstaklinga sem hyggjast vinna verk-
efni T tengslum við ráðstefnuna. Á fjórða tug
styrkja voru veittir og kenndi ýmissa grasa í
umsóknum. Rétt er að geta þess hér aö ferða-
styrkir voru einungis veittir ef ferðalög voru
nauðsynlegur þáttur í verkefninu. Margar um-
sóknanna voru um styrki vegna ráöstefna,
greinaskrifa eða funda eftir ráðstefnuna í Pek-
ing, því má búast við að meö haustinu geti
skapast fjörug og vonandi árangursrik um-
ræða um stöðu kvenna á íslandi sem og ann-
ars staðar í heiminum og með hvaða hætti við
getum bætt hana.
Undirbúningsnefnd íslenskra stjórnvalda
hefur tekið þátt T norrænu samráði ásamt því
að senda fulltrúa á svæðaráðstefnu Evrópu og
N-Ameríku ogtil fundarT New York þar sem lok-
iö var við drögin að framkvæmdaáætlun fyrir
ráðstefnuna í Peking.
I VAö HE€A RÉTTINLT
KVENNA KOSTA
Sameinuðu þjóðirnar eru aö margra mati mik-
ið bákn og það er sjálfsagt að velta því fyrir sér
hvort ekki mætti fara öðruvísi að en þar er
gert; verja fjármunum með öörum hætti og
hafa færri orð en leggja meiri áherslu á fram-
kvæmdir. Af afskiptum mTnum af undirbúningi
ráðstefnunnar í Peking, bæði hér heima og er-
lendis, get ég ekki betur séð en fjármunum
hafi verið vel varið. Það kostar sitt að halda úti
alþjóðlegu samstarfi, við gætum vafalítiö spar-
að einhverjar fjárhæöir með því að vera ekki
þátttakendur í því en bæði kemur það aö gagni
fyrir okkur sjálfar og eins ber okkur skylda til aö
styðja viö bakið á konum annars staðar í heim-
inum. Hjá Sameinuðu þjóðunum er þróttmikiö
starf í þágu kvenna og til þess hefur verið tek-
ið hve stofnanir Sþ sem hafa meö málefni
kvenna að gera hafa verið vel reknar.
Ef manneskjunni er gefið málið og getan til
aö tjá sig, til þess að leiða mannkynið til betri
tíðar þá hljóta öll þau orð sem sögð hafa verið
og hugmyndirnar sem vaknað hafa í undirbún-
ingnum fyrir fjóröu ráðstefnu Sþ um málefni
kvenna að gagnast okkur konum þegar fram í
sækir. Við þurfum einungis aö nýta lagiö eins
og okkur er best kostur og rækta með okkur
samstöðuna, þá stöðvar okkur fátt.
Höfimdur cr formadur
undirbúningsnefhdar utanríkisráðuneytisins
fyrir Kvennaráðstefnuna í Peking.