Ritmennt - 01.01.2000, Síða 130

GOTTSKALK JENSSON
RITMENNT
agraphiu um 44 af þeim skáldum og rithöf-
undum sem Páll Vídalín gerði skil í
Recensus. Skuld Sciagraphiu við Recensus í
þessum óbeinu tilvitnunum er oftast ekki
nema tvö til þrjú orð en getur þó verið allt að
hcilli setningu lítið breyttri. í kaflanum um
Bjarna skálda ber Þorsteinn Pétursson lof á
hinn „snotra latinustýl"(8) í Recensus, og
víst var Páll Vídalín mikill latínumaður. Því
er elcki ólíklegt að Hálfdan hafi tekið upp
orðalag vegna þess að honum þótti einfald-
lega vel að orði komist. Einnig hefur Páll
verið sérstaklega örlátur á dóma (criseis)
sína á mönnum og verkum, og verða sumar
umsagnir hans minnisstæðar, þótt Þorsteinn
og Hálfdan gagnrýni hann einnig iðulega fyr-
ir hörku og hjátrú, Þorsteinn beint, Hálfdan
óbeint með því að milda og draga úr. Yfir-
leitt kemur það ekki að sök að Hálfdan skuli
ekki taka fram þessi lán sín frá Recensus, en
þó kemur einu sinni fyrir að texti Hálfdanar
verður óskýr af þessum sökum.
í örstuttri grein um Guðmund Andrés-
son, í upptalningu skálda eftir siðaskipti
sem ortu um söguleg og veraldleg efni, seg-
ir Hálfdan (79): „Guðmundur Andrésson
orðabókarhöfundur snéri í ljóðmæli sög-
unni af Perseus og var allur á valdi bragar-
háttarins" (Gudmundus Andreæ, Lexici
auctor, Historiam de Pcrseo in carmina
transtulit, soli numerositati deditus). Þess-
ari stuttu færslu fylgir alllöng neðanmáls-
grein, svohljóðandi: „Þessi kvæði Guð-
mundar um hinn krítverska Júpíter, Gor-
gonshausinn og ægisið (sem ég hef ekki séð)
eru lofuð í hástert af Resen, sem vart getur
kallast hæfur dómari í málinu, í formála að
Lexicon Islandicum [Kaupmannahöfn 1683],
bls. 16" (Carmina Gudmundi de fove
Cretio, capite Gorgonis, nec non Ægide,
(qvæ non vidi) laudibus mirum in modum
extollit harum rerum judex minus compe-
tens Resenius, in Præf. ad Lexic. Isl. p. 16.)
Ef heimildin sem vitnað er til er skoðuð,
segir þar á blaðsíðu 17 (ekki 16): „Á íslandi
eru einnig til íslenskar rímur Guðmundar
um hinn krítverska Júpíter, Gorgonshaus-
inn og ægisið, en sagan um þau efni er allvel
kunnug íueðal íslendinga. í þessum rímum
er slíka skáldslcapargáfu og slíkt dýrindis
skáldskaparmál að finna, að það virðist elcki
bara nálgast hin íslenslcu fornkvæði, heldur
beinlínis bera sigurorð af þeim" (Extant
qvoqve in Islandia Gudmundi Rithmi Is-
landici de fove Cretico, capite Gorgonis,
nec non Ægide, de qvibus apud Islandos
non incelebris est historia, in qvibus tantus
est genius tantaqve inveniuntur ornamenta
poética, ut antiqvissima Islandiæ poémata,
non solum adæqvare, verum etiam supe-
rare, videantur.) Hér er greinilega eitthvað
sem ekki gengur upp. Hálfdan getur að vísu
fullyrt að prófessor Peder Hansen Resen,
sem keypti handritið að íslensk-latneskri
orðabók Guðmundar (dó 1654) á uppboði ár-
ið 1665 og gaf það út árið 1683,17 hafi ekki
kunnað íslensku nógu vel til þess að leggja
mat á kveðskap Guðmundar, en ef þess er
gætt að Hálfdan segist sjálfur ekki hafa séð
Persíus rímur, þá virðist neikvæð umsögn
hans um kvæðið ekki síður byggð á hæpn-
um forsendum. Við samanburð á Sciagra-
Jón Eggertsson, Jón Sigurðsson á Veóramóti, Magn-
ús Jónsson sýslumann, sr. Ólaf Guðmundsson, sr.
Ólaf Jónsson í Hítardal, Pétur Einarsson á Ballará,
Sigurð Gíslason, Þorvald Rögnvaldsson á Sauðanesi.
17 Sjá inngang Jakobs Benediktssonar að útgáfu Deilu-
rita Guðmundar Andréssonar.
126