Vera - 01.04.1997, Síða 11

ynslóðaskipti
í kv^nnabaráttunni
brún. Já, það gat verið dálítið snúið að vinna
slemmu með barnaumstangi og búsýslu!
Mér hló hugur í brjósti. Ég hafði unnið fyrstu lot-
una. Það varð að taka tillit til mín og störf mín voru
ekki einskis virði. Ég fékk um nóg að hugsa. Við
eignuðumst fjögur börn á átta árum. Tvo syni og
tvær dætur. Annan soninn misstum við nokkurra
daga gamlan. Það var nöpur og undarleg lífsreynsla
en ég lét huggast þegar ég fékk leyfi til þess að þessi
litli kroppur fengi að liggja ofan á líkkistu ömmu
minnar. Ég treysti henni best fyrir honum. Ég hafði
bundist mjög nánum tilfinningaböndum við ömmu
mína þegar ég var barn. Eftir að hún var dáin bað ég
bænir mínar til hennar og nú bað ég hana fyrir litla
drenginn minn.
Enn er launamisrétti
Ég gat aldrei vanist því að finna hver það var sem
aflaði peninganna fyrir heimilishaldinu og hve mik-
ið var í húfi um afkomu heimilisins. Ég fór út að
vinna eins fljótt og ég gat. Kannski ætlaði ég eldri
dóttur minni á unga aldri of mikla ábyrgð á yngri
systkinum sínum og oft hafði ég áhyggjur og sam-
viskubit, en þó mesta samviskubitið gagnvart yngri
dótturinni, Hallberu, og ennþá fæ ég kökk í hálsinn
þegar hún segir: „mamma" og ég heyri spurnar- og
væntingartóninn í orðinu en það var alltaf vani
hennar þegar hún kom heim úr skóla, eða annars-
staðar frá, að kalla á mömmu sína með þessum tón
sem ég vissi að ekki var alltaf svarað. Hún heldur
þessum vana enn í dag og mér finnst það alltaf sami
tónninn. Þá var ég ekki aðeins komin í vinnu utan
heimilis heldur í allskonar félagsmál, allt frá því að
leika með leikfélaginu, í verkalýðsmál og að lokum
í stjórnmál.
Nú var ég óstöðvandi. Verkalýðsmálin vógu
þyngst. Ég gekk í Verkalýðsfélagið þegar ég fór að
salta síld á haustin og var fljótlega komin í stjórn fé-
lagsins og í samningagerð. Við fyrstu samningagerð-
ina opnaðist mér nýr heimur, mér fannst það liggja
eins og opin bók fyrir mér. Launamisréttið, þræl-
dómurinn á konum, sem keyrði um þverbak þegar
bónusinn var settur á í fiskvinnunni. Þegar konurn-
ar fóru að hafa talsvert upp úr sér ineð niiklu álagi
var ekki að sökum að spyrja, kaupið var lækkað og
ég fullyrði að taxtakaupið er komið niður úr öllu
valdi vegna bónussins sem nú á að láta inn í taxta-
kaupið. Það er öllu óhætt, færiböndin og tölvurnar,
sem skrá hvert handtak, sjá til þess að vinnutaktur-
inn breytist ekki. Það er nú það.
Þetta launamisrétti er ekki bara í verkalýðsstétt.
Það er í öllum störfum.
Mér verður tíðrætt um launamisréttið því það
speglar svo vel þann veruleika sem konur búa við.
Imynd kvenna innan samfélagsins. Störf þau sem
konur hafa sinnt frá aldaöðli; búsýsla, barnaupp-
eldi, ummönnun sjúkra og aldraðra. Þetta eru störf-
in sem oftast eru hljóðlát og næstum ósýnileg nema
þegar þau eru ekki unnin, þá vandast málið, eins og
stundum er talað hátt um og af lítilli miskunn. Þá
eru konur druslur, mæður sem vanrækja börnin sín
og allt upp í það að þær séu morðingjar, hafi þær
farið í fóstureyðingu þegar þær treysta sér ekki til að
eignast fleiri börn. Þessi störf sem unnin eru inn á
heimilum hafa oftast verið ólaunuð á pappírum og
illa launuð og lítilsvirt þegar út á vinnumarkaðinn er
komið. Eða eins og einn nemandi í framhaldsskóla
sagði þegar rætt var um álver sem nú á að fara að
reisa á Grundartanga. „Ég er ekki að læra til þess að
fara að vinna í einhverri láglauna prjónastofu.Ég vil
vinna þar sem ég fæ hátt kaup eins og í álveri.“
Enda held ég því fram að það sé verið að reisa þetta
álver fyrir sterka og stæðilega karlmenn, ekki konur,
enda er það reyndin að karlar forðast þá vinnu þar
sem konur hafa haslað sér völl, nema þá til að
stjórna þeim og þá á margföldum launum kvenna og
virðing samfélagsins er þeirra.
Það er ekki bæði sleppt og haldið
Það hefur alltaf verið mikil togstreita hjá konum.
Ekki bara hjá konum í dag, heldur hjá mæðrum
þeirra og formæðrum. Uppeldi barna og heimilis-
hald hefur lengst af verið á höndum kvenna. Mér
finnst að ég hafi alið upp mín börn og aldrei tók
minn maður af mér ráðin. Hann svaraði ævinlega ef
í odda skarst milli mín og barnanna:„Hún mamma
ykkar ræður þessu.“
Hvernig uppeldi veitum við börnum okkar? Eru
drengir og stúlkur alin eins upp? Eru sömu vænting-
ar til drengja og stúlkna? Ég játa að sonur minn,
Leó, var alinn upp á annan hátt en dæturnar, ekki
aðeins af okkur foreldrum hans heldur af afa hans
og ömmu. Hann hafði miklu meira frjálsræði til
leikja heldur en dæturnar, það voru allt aðrar vænt-
ingar með leikjum hans. Bílar og skóflur til að
moka, veiðistöng til að veiða með niður á bryggju
og endalaus fótbolti þegar telpurnar áttu brúður og
byggðu sér til bú.
Ég hef grun um að hann kunni ekki ennþá á
þvottavél og dótdr hans hefur trúað mér fyrir því að
það sé alltaf bláberjasúpa og harðfiskur þegar pabbi
hennar verður að hugsa um matinn. En hann þvær
upp og tekur til, líka í hennar herbergi. Eða eins og
einn góður maður sagði þegar hann var spurður
hvort hann hjálpaði konunni sinni við heimilisstörf-
in. „Nei, en ég spjalla við hana.“
Kannski eigum við konur og mæður einhverja
sök, ef grannt er skoðað. Kannski höfum við stuðl-
að að þessu ferli með uppeldinu og væntingum til
barna okkar eftir kyni. Okkur finnst að við búum
við karlaveldi. Karlar styðji karla en konur styðji al-
mennt ekki kynsystur sínar, þess vegna séu svo fáar
konur í svokölluðum ábyrgðarstöðum. Ég hefi horft
á konur í ýmsum stjórnunarstörfum sem þær eru í á
eigin forsendum, oftast vegna þess að karlarnir
komust ekki framhjá þeim vegna hæfileika þeirra.
Ég hefi séð sumar blómstra, aðrar fölna og ég veit að
togstreitu kvenna milli heimilisábyrgðar og barna-
uppeldis annars vegar og hins vegar frama í störfum
sem fara eftir þeim leikreglum sem gilda í samfélag-
inu, er ekkert að ljúka. Hún heldur aftur af konum
að taka að sér störf sem krefjast allrar orku þeirra.
Það verður ekki fyrr en karlar verða aldir upp
með það fyrir augum að skyldur þeirra inni á heim-
ilunt séu jafnar skyldum kvenna og jafnrétti gert
sýnilegt og það virt hjá fyrirmyndum í skólum, dag-
heimilum og allsstaðar í samfélaginu. Að jafnrétti
karla og kvenna ríki allt frá frumbernsku.
Konur! Við getum þá eftir allt saman ráðið þessu
með uppeldi barna okkar og nteð því að halda
áfram að vinna að jafnrétti kynjanna. Á þann veg
getum við skapað nýjan og betri heirn öllum til
handa.
Ég hef grun um
aö hann kunni
ekki ennþá á
þvottavél og dóttir
hans hefur trúað
mér fyrir því að
það sé alltaf
bláberjasúpa og
harðfiskur þegar
pabbi hennar
verður að hugsa
um matinn.
Þegar konurnar
fóru að hafa tals-
vert upp úr sér
með miklu álagi
var ekki að sökum
að spyrja, kaupið
var lækkað...
11 vera