Vera - 01.12.1999, Blaðsíða 40

Við fornfálegt borð í stofu í bakhúsi við Grettis-
götu situr lítil stúlka, kjurr í stólnum aldrei þessu
vant. Hún grandskoðar hvern drátt og hrukku í
andliti öldungsins andspænis henni. Af þeim,
hrukkunum, er yfrið nóg. Hann er mikilfenglegur,
finnst henni, hún er heilluð. Heilluð af gráum hár-
makkanum, kafþykku yfirvaraskegginu, augunum
sem mara í vatnsbláu skýjakafi og virka fjarlæg,
eins og þau sjái út til handanheims og inn í
innstuveröld, eins og þau hafi yfirgefið þennan
heim á undan honum og tilheyri nú öðrum þar
sem ekkert er framar hulið. Hendur hans eru fáð-
ar og lúnar en það er með hendurnar eins og
andlitið að tíminn virðist hafa skráð I þær heilu
sagnabálkana sem varpa myndum ( hugskot
stúlkunnar. Lófa sinn hefur hann lukt yfir lófa
hennar og allt er kyrrt. Utan hljóð í klukku sem
gengur sinn klukkugang. Af gamla manninum
leggur ramma lykt af grösum og seið, sem hang-
ir í húsinu öllu og gott ef hún teygir ekki slæður
niður á götu.
Stúlkan lygnir aftur augunum, teygar í sig grasa-
þefinn, finnur ylinn leggja frá lófa hans, heyrir
klukkuna tifa, tifa, tifa - og reynir að ímynda sér
þá fornöld sem var þegar öldungurinn var ungur
drengur og þá nýöld sem verður þegar hún getur
lagt ámóta slitinn lófa yfir hönd lítillar stúlku.
Hugsanirnar taka á flug en leysast upp í óræðar
skýjaspurningar sem eru svo ógnvænlega stórar
þegar maður er svona lítill og tíminn er svo dular-
fullur að hún þykist viss um að aldrei aldrei muni
Hildur Jónsdóttir,jafkríttUráðcjjafi ReykjíunJcur
nokkur nokkur vita hver hann er, hvaðan hann
kom og hvert hann fer. Og samofið tímanum er
hið furðulega undur, lífið, sem byrjar og endar í sí-
fellu og byrjun og endir hlykkjast saman svo úr
verður einn þráður, ein snerting, ein stund þegar
lófi deyjandi manns yljar hönd lítillar stúlku.
Þessi bernskuminning hefur fylgt mér æ siðan,
skýr, full með hlýju, kyrrð og unaði. Hún spannar
tveggja alda haf, þriggja ef ég tel fram yfir næstu
áramót og ekki síst ef mér auðnast að ná jafnhá-
um aldri og langafi minn. Síðar á ævinni leitar
önnur mynd á hugann, líkust málverki sem knýr á
um að verða málað. í forgrunni málverksins er
kona með opið skaut og yfir er kviðurinn þaninn
af ófæddu lífi. Konan liggur í skauti annarrar
konu, sem liggur í skauti annarrar konu, sem ligg-
ur í skauti enn annarrar, koll af kolli, líf af lifi, aft-
ar og aftar (tíma, órofin keðja dætra, mæðra, for-
mæðra. I myndinni eru litir elds, blóðs og bláma,
þjáningar, ótta og fullnægju fæðandi kvenna.
Þetta málverk kom til mín þar sem ég lá örmagna
og sæl með fyrsta barn mitt nýfært upp á barm
mér. Dóttir. Undurfalleg. Mig sundlaði og hugsan-
irnar leystust upp í óræðar skýjaspurningar sem
voru svo ógnvænlega stórar frammi fyrir svona
agnarsmárri stúlku með allan hinn dularfulla tíma
þessa undursamlega lífs fyrir höndum.
Mig hefur langað til að mála, skrifa og yrkja óð til
formæðra minna og feðra, til dætra minna og
sona, til ástmanna, bræðra og systra. Þegar ég var
lítil vissi ég aldrei hvað ég vildi verða og þegar ég
var spurð sígildra spurninga um flugfreyjur eða
hjúkrunarkonur eða búðarkonur yppti ég öxlum
og vissi það eitt að ég vildi starfa og ég vildi
skapa. Ég vildi taka þátt I þessu lífi af öllu mínu
afli.
Með nýfædda dóttur mína upp á arminn, ein,
ennþá á unglingsaldri, varð ég fyrir djúpum áhrif-
um af hinni nýju og ört vaxandi kvennahreyfingu.
Jarðvegurinn í vitund minni var frjór, ég uppreisn-
arseggur og frökk fyrir Guðs náð og mildi og fann
mig í þeirri æskulýðsróttækni sem þá reið yfir og
örvaði okkur til að brýna hugann og víkka þann
ramma sem við töldum vanann hafa mótað lífi
okkar að okkur forspurðum. Við vildum sjálf og
við töldum okkur geta sjálf. Þá spurði ég ekki um
kynferði. Sú hugsun helltist fyrst yfir mig eftir að
dóttir mín var fædd, blönduð ótta um eigin fram-
tíð og framtíð hennar. I kjölfarið fylltist ég éhuga
á lífi formæðra minna. Ég grennslaðist fyrir um
formóður sem kallaði yfir sig grimmdarlega for-
dæmingu samfélagsins vegna þess að hún gekk
frá manni og börnum. Svona gerðu konur ekki.
Allra síst að kóróna skömmina með því að eignast
síðan lausaleiksbörn með öðrum mönnum. Aðra
sem barðist við yfirvaldið til að fá að gera grasa-
lyfin sín óáreitt og lét hafa það eftir sér á gamals-
aldrí að eiginlega hafi hún verið neydd í hjóna-
band af föður, sýslumanni og presti gegn vilja sín-
um af því að ekki mátti til þess hugsa að svo góð-
ur kvenkostur ætti enga framtíð fyrir sér. Enn aðra
sem fann mikið til sín af því hún var prestsfrú sem
þá var sfaða en dröslaði síðan barnaskara sínum
ein til manns með litlum efnum, enda lífeyrislaus
ekkja.
Allar voru þessar konur skilgreindar af samfélag-
inu af feðrum sínum og eigin mönnum eða öðr-
um mönnum. Á þessari öld höfum við tekið líf
okkar ( eigin hendur. Þessi öld er okkar öld, við
eigum tímann og lífið sjálft. Og heilt árþúsund
framundan.
40 • VERA