Vera - 01.12.1999, Blaðsíða 51

liggja f rúminu með
mæli bundinn utan um
sig. Ef hún vildi bera
sig öðruvísi að, til
dæmis hreyfa sig um
eða fæða krjúpandi,
var því nánast ekki við-
komið á deildinni. Ein
Ijósmóðir sem Sheila
ræddi við sagði að ef
mæður vildu eiga val-
kost á fyrsta stigi fæð-
ingar, þ.e þegar hrfðar-
nar vinna hægt og ró-
lega að því að opna leghálsinn, ættu þær ekki að
koma inn á deildina fyrr en annað stig fæðingar
væri að nálgast.
Á ómeðvitaðan hátt tóku Ijósmæðurnar þátt í
því að grafa undan rétti móðurinnar til að ráða
yfir eigin líkama. Konan var afklædd og gert að
klæðast spítalaslopp við innkomu, hún var skoð-
uð að neðan og mælir bundinn um hana. Elún var
gerð að sjúklingi sem frá og með innlögn var í
höndum starfsfólksins sem vann ötulum höndum
að því að henni myndi batna.
Það var mikilvægt fyrir Ijósmæðurnar að halda
ávallt stofum lausum fyrir konur sem komu inn á
sfðustu stigum fæðingar og fæddu á mjög
skömmum tíma. Miklu máli skipti að greina konu
rétt þegar hún kom inn og taldi fæðingu hafna.
Ef Ijósmóðir mat ástandið svo að konan væri
komin í fæðingu þá var hún lögð inn, en ef fæð-
ingin tók síðan langan tíma að komast á skrið
urðu Ijósmæðurnar gjarnan pirraðar.
Allt miðað að því að flýta fæðingunni
Sheila komst að þvf að Ijósmæðurnar flokkuðu
konur sem komu inn í tvo hópa, annars vegar hin-
ar dugmiklu (the labourers) og hinsvegar hinar
lötu (the nigglers). Sú sem ekki var „dugleg", var
ekki komin á gott skrið í fæðingu, fékk ekki jafn
gott viðmót eða góða þjónustu og hin sem gekk
betur. Hún var álitin „slæmur sjúklingur" þar eð
legháls hennar hafði ekki opnast nægilega. Þetta
er mjög athyglisvert og ætti að vekja starfsfólk
fæðingardeilda til umhugsunar um hvernig það á
ómeðvitaðan hátt tekur á ólíkan hátt á móti kon-
um.
Inngrip í fæðingar voru mjög algeng á þessum
fæðingardeildum. Mæður voru oftast ekki spurð-
ar að því hvort þær vildu láta sprengja belginn
eða fá pethidin-sprautu. Allt miðaði að því að
flýta fæðingunni sem greinilega var talin óvel-
komin og þjáningarfull reynsla fyrir hina verðandi
móður.
Athygli Ijósmæðra beindist nær alfarið að
öðru stigi fæðingarinnar, þ.e. hinni eiginlegu út-
færslu barnsins. Andrúmsloftið gerbreyttist þegar
að því kom, spenna og eftirvænting lá í loftinu.
Sheila veitti því athygli að Ijósmæðranemum var
mikið í mun að fá að vera viðstaddir sem flestar
fæðingar en létu sér síður annt um að fylgjast
með konu fyrir og eftir fæðingu. Ef nokkrar kon-
ur voru á öðru stigi fæðingar á sama tíma var
mikið álag á Ijósmæðurnar sem hlupu á milli
stofa. Þær andvörpuðu þá gjarnan stundarhátt
hvað væri að þessum konum að fara allar af stað
(einu.
Sheila varð vör við að Ijómæðurnar treystu
mæðrunum ekki til að dæma um eigið ástand.
Hún heyrði þær oft segja í símann við konur sem
töldu sig vera komnar af stað að þær ættu þá
bara að koma inn svo að þær, Ijósmæðurnar,
gætu ékvarðað hvort fæðing væri hafin. Sheila
nefnir sláandi dæmi um það hvernig Ijósmæður
töldu að einungis þær gætu skorið úr um gang
fæðingar. Ein móðir sagði til dæmis að hún upp-
lifði sterkar hríðar en Ijósmóðirin svaraði henni að
sér fyndist þær nú vera frekar veikar. Önnur Ijós-
móðir sagði konu sem stóð í polli af vatni að
leggjast á bekk svo hún gæti athugað með
bómullarpinna hvort vatnið væri farið! Fleiri slík
dæmi er að finna í S. kafla bókarinnar.
Einnig var mjög algengt að Ijósmæður notuðu
ákveðið orðfæri, samskonar og foreldri notar við
barn sitt, til að koma konunni (skilning um að hér
væri það Ijósmóðirin sem réði. Hún vissi hvað væri
fyrir bestu. Sheilu varð Ijóst að sumum konum
fannst óþægilegt að láta tala svona við sig en létu
sig þó hafa það. Hún ræddi við mæður bæði fyr-
ir og eftir fæðingu og varð Ijóst að þær gerðu litl-
ar sem engar kröfur til þjónustu Ijósmæðranna.
Orð einnar sátu föst í huga Sheilu: „Ég er á lífi, ég
hef son minn í fanginu, hvað meira get ég beðið
um?"
Sheila veitti vaktaskiptum sérstaka athygli eins
og fyrr segir og komst að því að gæði upplýsing-
anna sem fóru á milli tveggja Ijósmæðra um til-
tekna konu voru nátengd því hversu mikið legháls
hennar hafði opnast. Mestu upplýsingarnar fóru
fram ef konan hafði útvikkun á bilinu 7-10 cm og
annað stig fæðingar hafið eða að hefjast. Og ein-
ungis þá fóru vaktaskiptin fram inn í fæðingarher-
berginu og konan fékk að vera með. Oftast fóru
vaktaskipti þó fram (
vaktherberginu eða á
ganginum, ef mikið var
að gera, og voru þá
eingöngu gefnar mjög
takmarkaðar upplýs-
ingar. Athyglisvert er
að ef Ijósmæðranemar
voru kallaðirtil aðveita
upplýsingar var þeim
gert að tala á lækna-
máli, þ.e. tala um kon-
urnar og gang fæðing-
arinnar á svo til óskilj-
anlegri latínu. Sheila skildi ekki hver væri tilgang-
urinn með þessu þar sem Ijósmæður notuðu
sjaldan slíkt orðalag sín á milli.
Verðandi mæður eru ekki sjúklingar
Bókin The Social Meaning of Midwifery á sannar-
lega erindi við bæði leikmenn og lærða sem hafa
áhuga á að skilja hvaða merkingu barnsfæðing
hefur ( nútímasamfélagi og hvaða skilning Ijós-
mæður leggja í starf sitt. Hún ætti einnig að nýt-
ast þeim sem vilja skoða hvernig hægt væri að
bæta þjónustu við verðandi mæður og fjölskyldur
þeirra. í auknum mæli er farið að bjóða upp á
persónulegri og nánari þjónustu, l(kt og MFS-
deildin (meðganga-fæðing-sængurlega) á Land-
spítalanum býður upp á. Markmiðið hlýtur að
vera að öllum mæðrum bjóðist slík þjónusta enda
tel ég að sú hugsun sé að verða ríkjandi að verð-
andi mæður séu ekki sjúklingar og að konan sé
sjálf við stjórnvölinn, hún finni best hvað sé að
gerast í eigin líkama.
Með bók sinni minna Sheila Hunt og Anthea
Symonds okkur á að ýmis form á samskiptum
festast í sessi og valda því að við hegðum okkar
ómeðvitað á tiltekinn hátt. Með rannsókn sinni
hefur Sheilu Hunt tekist að varpa Ijósi á hið hulda
tákn- og merkingarkerfi sem markar skilning Ijós-
móður á starfi sínu og hefur ótvíræð áhrif á
hvernig þjónustu hin verðandi móðir hlýtur. Rann-
sókn hennar á þessum tveimur tilteknu fæðingar-
deildum í Skotlandi hvetur Ijósmæður til að rýna í
eigin störf og eigin skilning á því hvers eðlileg
barnsfæðing þarfnast.
Höfundur er BA í heimspeki og við MA-nám í uppeldis- og
menntunarfræði við HÍ. Hún er móðir fjögurra barna á
aldrinum 2-13 ára.
VER A •
51