Vera - 01.02.2000, Blaðsíða 8

c
«0
o>
c
«0
t-
ftí
-Q
«ð
E
>o
Fræðsla, leiðsögn og aðstoð í tengslum við
kynlíf, getnaðarvarnir og barneignir
á að vera eðliiegur hluti af daglegu lífi.
Ragnheiður I. Bjarnadóttir læknir og Guðbjörg Edda Hermanns-
dóttir félagsráðgjafi vinna báðar á kvennadeild Landspítalans
og koma hvor með sínum hætti við sögu þeirra kvenna sem
standa frammi fyrir ótímabærri þungun. Ragnheiður er sér-
fræðingur í kvensjúkdóma- og fæðingarhjálp og starfar m.a
ásamt öðrum sérfræðingum við móttöku fyrir konur sem sótt
hafa um fóstureyðingu. Starf Guðbjargar felst í því að veita
þeim konum á kvennadeildinni ráðgjöf sem á því þurfa að
halda, hvort sem þær eru á meðgöngu, nýbúnar að eiga barn
eða með kvensjúkdóm. Auk þess veitir Guðbjörg þeim konum
ráðgjöf sem fara í fóstureyðingu. Hún er í stjórn hjá FKB
(Fræðslusamtök um kynlíf og barneignir) og starfar þar í ráðgjafahópi og hún var í nefnd ásamt Ragnheiði og fleirum á vegum heil-
brigðisráðuneytisins sem hafði það hlutverk að finna leiðir til að draga úr fóstureyðingum.
Vantar sárlega
unglingamóttökur
Ragnheiður hefur staðið að tveimur rannsóknum
um getnaðarvarnir. Annars vegar samanburðar-
rannsókn á nýrri míni-pillu og hins vegar fjölþjóð-
legri rannsókn á leggangahring til getnaðarvarna.
Hvorug þessara getnaðarvarna er komin á mark-
að en eru væntanlegar innan tveggja ára. Ragn-
heiður hefur haft hönd I bagga með að skipu-
leggja móttökudeildina á kvennadeildinni þar
sem reynt er að fylgja konum sem eru að fara í
fóstureyðingu betur eftir og einnig að sinna öðr-
um konum sem af einhverjum ástæðum þurfa
betri ráðgjöf í sambandi við getnaðarvarnir.
I spjalli við þær Ragnheiði og Guðbjörgu kom
fram að ýmislegt hefur verið gert og er verið að
gera I forvörnum og því að auðvelda aðgengi að
getnaðarvörnum.
R: „Þó svo að á Islandi séu framkvæmdar færri
fóstureyðingar en á hinum Norðurlöndunum þeg-
ar á heildina er litið, þá eru hér fleiri unglinga-
þunganir, bæði fleiri fóstureyðingar og fæðingar.
Á Islandi eru áberandi fleiri fæðingar hjá ungum
stúlkum en tölur sýna þó að það er að breytast.
Auðvitað er æskilegast að sú breyting sé vegna
færri þungana en ekki vegna þess að fleiri þeirra
sem verða barnshafandi fari I fóstureyðingu."
Gott aðgengi að getnaðarvörnum er grundvallar-
atriði þegar kemur að því að draga úr ótímabær-
um þungunum. Þar standa kynin kannski ekki
jafnt að vígi að því leyti að stúlkur þurfa að hafa
meira fyrir því að verða sér úti um getnaðar-
varnapillu heldur en strákarnir að nálgast smokk-
inn. Hvað þarf stúlka að gera sem vill fá pilluna og
hvað kostar skammturinn?
R: „Aðgengi og kostnaður eiga ábyggilega þátt í
því að hérlendis eru þunganir ungra stúlkna svo
margar sem raun ber vitni. Víða I löndunum (
kringum okkur eru getnaðarvarnir niðurgreiddar,
ýmist fyrir alla eða þá sérstaklega fyrir ungar
stúlkur. Þriggja mánaða skammtur af pillunni get-
ur kostað allt að rúmlega 2.000 kr. og það kostar
aðrar 2.000 kr. að fara á stofu til kvensjúkdóma-
læknis. En það er auðvitað einnig hægt að fara til
heimilislæknis sem er eitthvað ódýrara. Þetta er
oft heilmikill peningur fyrir skólastelpur. En það
mætti líka reyna þá leið að niðurgreiða smokka
sem og aðrar getnaðarvarnir. Smokkar eru dýrir,
t.d ef við erum að hugsa um fólk í sambúð sem
stundar reglulegt kynlíf, þá er smokkurinn eflaust
orðinn dýrari kostur en pillan."
G: „Við vitum að það er oft erfitt að fara í
fyrstu kvenskoðunina og hræðsla við hvernig
móttökurnar verða er örugglega hindrun hjá
sumum stúlkum. Þó að við leggjum okkur öll fram
hér þá kvíðir 16 ára stúlka því oftast að fara í
svona skoðun, hún veit ekkert hverju hún mun
mæta, velvilja eða kulda, verður það gamall lækn-
ir eða ungur, karl eða kona og svo framvegis."
En væri ekki hægt að breyta einhverju í
þessu ferli til að auðvelda aðgengið?
R: „Jú, alveg hiklaust. Mér finnst persónulega
ekki alltaf ástæða til að framkvæma kvenskoðun
hjá stúlkum sem eru að koma í fyrsta sinn til að fá
pilluna, það er að segja ef þær eru einkennalaus-
ar. Ég leyfi þeim oft að ráða því sjálfum hvort þær
vilji skoðun eða ekki í fyrsta skipti. Þær geta svo
komið aftur seinna og við þá rætt þetur saman,
bæði um reynslu þeirra af pillunni og annað sem
viðkemur þessum hlutum. I framhaldi af því er svo
hægt að framkvæma skoðun."
G: „Það þarf líka að leggja áherslu á fræðslu
til krakkanna um kynlíf, getnaðarvarnir og barn-
eignir. Þeim mun meira sem þau vita, þeim mun
betra. Við hjá FKB höfum lagt okkar af mörkum í
þeim efnum og erum í samstarfi við Hitt Húsið þar
sem við höfum ráðgjafaherbergi og spjöllum þar
við þá sem óska eftir því. Ég er ásamt fleirum í
ráðgjafahópi og við erum með boðtæki á okkur.
Unglingarnir geta þá náð sambandi við okkur í
gegnum Hitt Húsið eða hringt sjálf í boðtækið.
Við í FKB höfum líka verið með fræðslu og um-
ræðufundi um kynlíf og barneignir ( skólum,
félagsmiðstöðvum o.fl. Fyrir áhugasama er hægt
að hafa samband við okkur í gegnum Hitt Húsið
eða í boðtæki 842 3045."
Nú eru getnaðarvarnir í Bretlandi t.d ókeypis og
þar þurfa stúlkur sem vilja fá pilluna ekki að fara
á sjúkrastofnun heldur á Family Planning Centre
sem er ekki eins fráhrindandi og auðveldar
þannig aðgengið. Þetta hefur gefið góða raun svo
við veltum því fyrir okkur hvort eitthvað í líkingu
við þetta sé á döfinni hér heima Er eitthvað
verið að gera til að bregðast við háu hlutfalli
þungana hjá ungum stúlkum?
R: „Við höfum tekið fyrsta skrefið með því að
setja upp þessa móttöku hér fyrir konur sem eru
búnar að fara í fóstureyðingu. Við bjóðum þeim
að koma hérna endurgjaldslaust til að fá frekari
leiðsögn í sambandi við getnaðarvarnir, fylgjum
þessu betur eftir með því t.d að bjóða þeim upp
8 • VERA
Viðfal: Krístín Heiða Kristinsdóttir