Vera - 01.02.2000, Blaðsíða 26

Vitað er að hér eru starfraekt
vændishús þar sem einn aðili á
eða stjórnar starfseminni, tekur
á móti pöntunum og útvegar
viðskiptavininum hold. Vændið
fer ýmist fram innan veggja
vændishússins, á hótelum,
vinnustöðum viðskiptavinarins
eða heimili hans.
Hverjir leiðast út í vændi?
Ef litið er á vændi sem frelsi og
val einstaklinga er um leið horft
framhjá þeirri staðreynd að
flestir sem leiðast út í vændi sjá
enga aðra möguleika í stöð-
unni. I erlendum rannsóknum
kemur fram að margir sem leið-
ast út í vændi hafa verið beittir
kynferðisofbeldi.
Kynferðisofbeldi hefur gíf-
urleg áhrif á sálarlíf þess sem
fyrir því verður. Líf einstaklings-
ins einkennist af stöðugri bar-
áttu og tilraunum til að ná
stjórn á eigin lífi. Léleg sjálfs-
mynd, sjálfsfyrirlitning og til-
finningalegur doði er ríkjandi
hjá þolendum kynferðisofbeldis
(Stígamót, bæklingur um sifjaspell). Vændi er
áframhaldandi niðurlæging og staðfestir fyrir þol-
andanum þá mynd sem hann hefur af sjálfum sér.
Jafnframt hafa rannsóknir leitt í Ijós að flestir leið-
ast út í vændi á meðan þeir eru ungir og óharðn-
aðir einstaklingar. Stundum vegna félagslegs
þrýstings, en oftar en ekki til þess að fjármagna
áfengis- og eiturlyfjaneyslu (Barry 1995; Mc-
Keganey og Barnard 1996; O'Neill 1996). I Ijósi
þess er erfitt að segja að þeir sem leiðast út í
vændi hafi staðið frammi fyrir vali.
Afleiðingar vændis
I rannsóknum McKeganey og Barnard (1996) og
Barry (1995) var fjallað um afleiðingar vændis. Þar
kemur fram að um leið og kona hefur selt sig sér
hún sjálfa sig sem úrhrak og jafnvel útlaga í sam-
félaginu. En eftir að hafa selt líkama sinn einu
sinni hefur hún farið yfir ákveðna línu eða mörk
sem gerir það að verkum að hún sér líkama sinn
sem einskonar tæki til að afla tekna.
Kona sem stundar vændi reynir að blanda ekki
saman því hver hún er á meðan hún selur líkama
sinn og því hver hún er í einkalífinu. En aðskilnað-
ur einkalífs og vændis nægir ekki eitt og sér, hún
þarf líka að aftengja sig tilfinningalega frá söl-
unni, þar sem líkami hennar og kynferði er aðal-
söluvaran. Þetta er ekki ólíkt því sem nauðgunar-
þolar lýsa að gerist hjá þeim við nauðgun. Nauðg-
unarþolinn er ekki á staðnum, hann reynir að af-
tengja sig tilfinningalega frá líkamanum meðan
nauðgunin á sér stað.
Með aftengingunni eru viðskiptavininum
einnig sett ákveðin mörk um hvað af líkama kon-
unnar má eða má ekki nota, en algengt er meðal
vændiskvenna að þær leyfi ekki að vissir líkams-
partar séu snertir. Jafnframt er algengt að þær
leyfi enga kossa og sumar taka ekki þátt í ákveðn-
um kynferðislegum athöfnum, svo sem munn-
mökum eða endaþarmsmökum. Kona i vændi
þarf einnig að
aflíkamnast eða
gera sig vélræna
gangvart því sem
fer fram. Með því
að aflíkamnast nær vændiskonan að sýnast ön/uð
kynferðislega og áhugasöm gagnvart viðskipta-
vininum, hún nær að sýna þau viðbrögð sem við-
skiptavinurinn vill fá. Þannig nær vændiskona að
aðgreina á milli þess sem er og þess sem virðist
vera.
En þó að vændiskonur reyni að aflíkamnast og
aftengja sig tilfinningalega segja margar þeirra að
vændið hafa mikil áhrif á einkalífið og upplifun
þeirra af kynlífi. Skýrist þetta meðal annars af því
að við getum ekki bútað okkur í sundur, enda
finnum við öll fyrir því að við tökum einkalífið
með okkur í vinnuna eða vinnuna með okkur
heim. Við erum ein og sama persónan í vinnunni
og einkalífinu. Með því að reyna að hluta sjálfið
niður sviptum við okkur mannlegum eiginleikum
og mannlegri reisn sem er öllum nauðsynleg.
Hvað eru menn að kaupa?
Kaupendur virðast líta svo á að þar sem þeir hafi
yfir peningunum að ráða hafi þeir öll völd í hendi
sér. I augum flestra þeirra er vændiskonan ekki
meira en það sem hún selur þeim og hlutverk
hennar er að uppfylla þarfir þeirra og langanir.
Þeir hafa engan áhuga á hvort vændiskonan hafði
einhverjar skoðanir á því sem þeir fara fram á að
kaupa af henni.
I rannsókn sem McKeganeyog Barnard (1996)
gerðu í Glasgow voru 143 viðskiptavinir spurðir
hvers vegna þeir kaupi sér „þjónustu" vændis-
kvenna. Margir gáfu upp þá ástæðu að þeim
fyndist mun auðveldara að biðja vændiskonu að
uppfylla ákveðnar kynferðislegar langanir þeirra
en maka sinn. Oft var um munnmök eða enda-
þarmsmök að ræða eða kynferðislegar athafnir
þar sem svipur, handjárn og önnur tól og tæki
voru notuð. Sumir gengu enn lengra og vildu láta
míga á sig eða skíta til þess að fá kynferðislega
örvun.
Aðrir sögðu að áður en þeir hófu sambúð hafi
þeir verið í kynferðissambandi
við margar konur á sama tfma
og vildu halda því áfram. Kaup
á vændi væri þægilegri leið en
að eiga hjákonu úti í bæ vegna
samskiptaleysisins sem felst I
vændinu. Þeir gætu keypt sér
ákveðna „þjónustu" án kvaða
um að tilfinningar væru með í
spilinu. Enn aðrir töluðu um að
vændi bjóði þeim upp á að
hafa mök við ákveðnar kven-
ímyndir, aðallega mjög ungar
stúlkur eða litaðar.
Karlveldishugmyndir sem
flokka konur í meyju eða hóru
koma skýrt fram í viðhorfum
viðskiptavinanna. Meyjan er sú
sem hafnar öllum kynferðisleg-
um þreifingum, hún er háð og undirgefin karl-
manninum og sýnir af sér tilhlýðilega hegðun.
Hórunni hæfir aftur á móti að taka þátt í kynferð-
islegum athöfnum sem fela í sér pyntingar og
mannlega niðurlægingu. Þetta kemur einnig
glöggt fram í uppeldi kvenna, en frá unga aldri er
stúlkum gerð grein fyrir hlekknum sem liggur á
milli félagslegrar virðingar og hreinleika í kynlífi.
Vændi á íslandi
Ekki er hægt með neinni vissu að alhæfa um út-
breiðslu vændis hér á landi, né hvernig vændis-
markaðurinn er, enda engar marktækar rann-
sóknir verið gerðar.
Til Stigamóta, samtaka kvenna gegn kynferð-
islegu ofbeldi, hafa leitað yfir þrjátíu einstaklingar
sem voru um lengri eða skemmri tíma í vændi. I
langflestum tilvikum er um konur að ræða.
Astæðan fyrir komu þeirra til Stígamóta var ekki
vændið eitt og sér heldur kynferðisofbeldi sem
þær höfðu orðið fyrir I bernsku og/eða á ung-
lingsárum.
Með því að hjálpa þessum einstaklingum að
vinna úr afleiðingum kynferðisofbeldisins og
vændisins fengust allgóðar upplýsingar um
vændismarkaðinn hér á landi. Vitað er að hér eru
starfrækt vændishús þar sem einn aðili á eða
stjórnar starfseminni, tekur á móti pöntunum og
útvegar viðskiptavininum hold. Vændið fer ýmist
fram innan veggja vændishússins, á hótelum,
vinnustöðum viðskiptavinarins eða heimili hans.
Þetta er eitt skipulagðasta form vændis hér á
landi. Einnig eru ákveðin veitingahús nefnd þar
sem eigendur eða rekstraraðilar voru milliliðir milli
viðskiptavinarins og þess sem seldi sig. Enn eitt
form vændis eins og það birtist hér á landi eru
fylgiþjónusturnar. í flestum tilvikum verða stúlk-
urnar sér sjálfar úti um viðskiptavini með einum
eða öðrum hætti. Hér á landi þrífst einnig vændi
þar sem karlmenn gera skipulega út konur. Eru
þeir oft á tíðum
kærastar eða mak-
ar þeirra sem eru í
vændinu. Síðast en
ekki slst þrífst hér á
Karlveldishugmyndir sem flokka konur í meyju eða hóru koma skýrt fram í viðhorfum
viðskiptavinanna. Meyjan er sú sem hafnar öflum kynferðislegum þreifingum, hún er háð og
undirgefin karlmanninum og sýnir af sér tilhlýðilega hegðun. Hórunni hæfir aftur á móti að
taka þátt í kynferðislegum athöfnum sem fela í sér pyntingar og mannlega niðurlægingu.
26 • VERA