Vera - 01.02.2000, Blaðsíða 42

Erindi Þóru Þorsteinsdóttur og Þórunnar Hafstað lónsdóttur
á ráðstefnu Kvenréttindafélags íslands, Kynjaveröld kynjanna
Feministar hafa lengi gagnrýnt það hversu einhlíta mynd fjölmiðlar og auglýsendur gefa af konum.
Feitar konur, fatlaðar konur, konur af öðrum kynþáttum en hvíta kynstofninum sjást varla,
hvað þá að þær séu sýndar sem fallegar og eftirsóknarverðar. Þessi þröngsýni fjölmiðla getur ekki leitt neitt
gott af sér, hún ber keim af rasisma og fordómum og gefur óraunhæfa mynd af konum. Ef konur eru stöðugt
sýndar sem mæður og eiginkonur í auglýsingum í samfélagi þar sem flestar konur eru útivinnandi, er þá ekki verið
að gera lítið úr mikilvægi kvenna sem fyrirvinna? Og hvað með karlana? Aldrei sést karlmaður í bleyjuauglýsingu.
Sömuleiðis ef konur eru stöðugt sýndar sem kyntákn og dæmdar út frá því hversu aðlaðandi þær eru,
er þá ekki útilokað að þær verði dæmdar eftir verðleikum?
Imynd kvenna býður upp á að það sé glápt á
þær, fðtin sem konur klæðast eru þrengri, litríkari
og fjölbreyttari en fötin sem karlar ganga í. Þæg-
indi eru ekkert tiltökumál, mestu máli skiptir að
konur séu kynþokkafullar. Það skiptir ekki máli
hvernig fötum karlmenn klæðast því það er eng-
inn að fylgjast með þeim. Það eru karlar sem
glápa á konur, konur fylgjast bara með í laumi.
Þær hirða vel um útlitið, tolla í tískunni og passa
að láta ekki fara of mikið fyrir sér, því þær gera sér
grein fyrir því að þær eru dæmdar eftir útlitinu.
Fegurðariðnaðurinn, snyrtivöruframleiðendur
og seljendur hinna ýmsu megrunarhjálpartækja
græða á því að ímynd kvenlegrar fegurðar séu
settar sem þrengstar skorður. Það eru þeirra hags-
munir að ala á minnimáttarkennd kvenna og til-
finningu um ófullkomleika.
Allir verða fyrir áhrifum af auglýsingum og ekki
slst börn. Hvernig stendur á því að Islensk leik-
skólabörn, sem flest eiga útivinnandi mæður,
teikna mæður sínar fyrir framan eldavélina með
svuntu og sítt hár? Þessi ímynd af íslensku
mömmunni er líkari einhverju sem sést í auglýs-
ingum en gerist í raunveruleikanum. En það sem
er verst er að þessar einhlítu kvenímyndir viðhalda
kerfi sem er körlum I hag og konum I óhag.
Einhæf kvenímynd
En hvernig stendur á því að konur skuli enn vera
settar allar undir sama hatt? Eins mismunandi og
við nú erum, hvernig stendur á því að við sættum
okkur við (og tökum fullan þátt I) að vera settar I
eitthvað fyrirfram ákveðið mót kvenleika?
Alls staðar I kringum okkur er verið að skapa
ímynd af konum: I skólabókum, kvikmyndum,
auglýsingum, óperum, bókmenntum og
mörgu fleira. Konur eru sýndar á
hátt sem skilgreinir hvað það er að
vera kona I samfélaginu: hvernig
hin eðlilega kona er. Hvernig þær
ættu að vera, hvers þær eru megn-
ugar og hvernig þær eru frá-
brugðnar karlmönnum.
Það eru karlmenn sem hafa
haft valdið til að skapa ímynd
kvenna, þeir eru ritstjórar, leik-
stjórar, Ijósmyndarar, fatahönn-
uðir og svo mætti lengi telja. Þeir
hafa haft valdið til að skilgreina
konur. Og þó svo að konur séu
að þoka sér I áhrifastöður virðist
fegurðarímyndin lítið ætla að
breytast.
Þar af leiðandi kaupi konur vörur þeirra I eltingar-
leik slnum við að líkjast tölvubreyttum myndum af
fyrirsætum.
Hvers vegna fegurðarsamkeppni?
Nú hafa fjórar metnaðarfullar, ungar nútímakon-
ur risið upp og ætla í samstarfi við stóra markaðs-
aðila að skapa nýja kvenímynd. Orðrétt segja
þær: „Það er greinilega þörf fyrir fegurðarsam-
keppni á Islandi sem er samstíga tíðarandanum
sem nútímakonan býr I og endurspeglar hana án
þess þó að missa sjónar af þeim þáttum sem
nauðsynlegir eru I slíkri keppni."
„Sérstaða íslenskra kvenna liggur ekki einung-
is I ómótstæðilegri fegurð þeirra, heldur einnig I
því hvað þær eru metnaðarfullar og sjálfstæðar
en umfram allt kynþokkafullar."
Hvað er átt við með „þörf fyrir fegurðarsam-
keppni?" Er ekki bara verið að taka
gamalt úrelt fyrirbæri frá tímum skarp-
ari kvennakúgunar og færa hana I nýj-
an blekkingarbúning sem á að sann-
færa konur um að hér sé „nútíminn"
á ferðinni og fyrirbærið því framúr-
stefnulegt og gott. Ekki ætla þær þó
„að missa sjónar af þeim þáttum
sem nauðsynlegir eru f slíkri
keppni." Hvaða þættirskyldu það
vera? Eru það ekki þeir þættir
sem viðhalda sömu gömlu,
óraunhæfu útlitslmyndinni?
Hvergi er spurt: Hvers vegna
fegurðarsamkeppni og hvaðan
kemur þessi mikla þörf fyir
hana?
Þær stöllur undirstrika í
42 • VERA