Vera - 01.02.2001, Blaðsíða 65

Þorgerður Þorvaldsdóttir
Innsýn í orðræðu
kynjafræinnnr
Bryddingar
- um samfélagið sem mannanna verk,
eftir Þorgerði Einarsdóttur
Félagsvísindastofnun Hóskóla
íslands og Hóskólaútgófan, 2000.148 bls.
Bókin Bryddingar er greinasafn sem hefur að geyma 14
greinar sem allar voru skrifaðar á tímabilinu 1993-2000,
utan ein sem er frá árinu 1987. Sex þeirra hafa ekki birst á
prenti áður. Höfundurinn, Þorgerður Einarsdóttir, er doktor
í félagsfræði og nýráðin lektor f kynjafræði við Háskóla fs-
lands. Hún hefurtekið virkan þátt í jafnréttispólitískri um-
ræðu á íslandi um árabil og átti meðal annars sæti í rit-
nefnd Veru. Titill og bókakápa verksins vfsa bæði í þöglan
menningarheim (sumra) kvenna. Bryddingar er þannig orð
yfir fínt bróderí og bókakápuna prýðir flókið og margrætt
landakort saumakvenna, síða úr snfðabók. Greinarnar eru mis
„akademískar" að formi og inntaki og endurspegla vel fræði-
konuna og baráttukonuna Þorgerði. Þeim er þó „öllum sam-
merkt að gefa félagsfræðilegt, kynjafræðilegt og jafnréttispóli-
tískt sjónarhorn á ýmis málefni og viðfangsefni samtímans."
(bls. 8).
Gróflega má greina tvö megin þemu í bókinni, þó ein-
hverjar greinar falli þar fyrir utan. Annað snýr að menntun
og kynferði og stöðu kvenna innan vfsindasamfélagsins. í
þeim flokki eru nýjustu greinar ritsins; „Er menntun lykill-
inn að jafnrétti? Staða kvenna í háskólasamfélaginu"(2000)
og „Leyndadómar læknastéttarinnar, kynbundið val lækna á
HSfc, (Oullkislati
Sérverslun
með kvensilfur
Bjóðum eldri munsturgerðir
Onnumst allar
viðgerðir, hreinsun
og gyllingar.
Allar upplýsingar
um hefð og gerðir
búninga eru
veittar á staðnum.
Frakkastíg 10 - Sími: 551 3160
sérgreinum." (2000). í hinni
fyrrnefndu er leitað svara við
því „hvaða þættir það eru í
innra gangverki háskólanna
sem hindra þróun jafnréttis."
(bls. 13.) Þar bendir höfundur
á hið hróplega ósamræmi á
milli fjölda kvenna sem hefja
grunnnám, og þeirra sem að
lokum skila sér upp á efstu
stig, þ.e. í prófessorstöður, en
það að konur heltist úr lest-
inni eftir því sem hærra er klifið í metorðastiga háskólanna
virðist vera regla frekar en undantekning, og alls ekki sérfs-
lenskt fyrirbrigði.
Hitt megin þemað í bókinni er fjölskyldumál, með sér-
stakri áherslu á fæðingarorlof karla. Það er sannarlega
spennandi lesning nú þegar ný lög um fæðingarorlof hafa
gengið í gildi. „Með reykvískum körlum f fæðingarorlofi
gegn um súrt og sætt" (1998) og „Hvað hefur fæðingarorlof
karla með jafnrétti að gera?" (1999) ættu þannig nánast að
vera skyldulesning fyrir alla sem eiga lítil börn eða eru að
hugleiða barneignir. Sú grein sem mest hreif við mér var þó
„Einkalífið - hinn gleymdi vígvöllur kvennabaráttunnar"
(1993), en þar segir frá sænskri rannsókn sem skoðar rætur
og birtingarmyndir kynjamisréttis á vettvangi sem fæstir
vilja kannast við, nefninlega hjá ungum og barnlausum pör-
um í sambúð. Þessi stutta en snarpa grein vekur sannarlega
upp fleiri spurningar en hún svarar og neyðir lesendur til að
gaumgæfa sitt nánasta umhverfi. Þar eru þó fyrirheit um
betri og „jafnréttari" tíð en „paradís" kostar endalaust
samningaþóf, baráttu og vinnu. Uppskeran er þó sannar-
lega erfiðisins virði, nefnilega; „Jafnrétti við þann heitt-
elskaða." (bls. 122). „Millifærsla á persónuafslætti sanngirn-
ismál eða tímaskekkja"( 1995), er dæmi um stutta en snarpa
grein sem upphaflega er skrifuð sem beinskeitt innlegg í
pólitíska orðræðu líðandi stundar. í eftirmála þar sem höf-
undur „horfir um öxl" fá svo lesendur tækifæri til að fylgja
málinu eftir og um leið greina ákveðnar þróunarlínur.
Loks er gaman að geta þess að „Bakslagið styrkti mig"
viðtal við lennýju Sigrúnu Sigfúsdóttur birtist upphaflega í
Veru 1995 en þar ræðir höfundur við móður sfna sem vann
mál Kærunefndar lafnréttismála fyrir Hæstarétti árið 1996.
í heild má segja að greinasafnið endurspegli vel þá
breidd sem kynjafræðilegt sjónarhorn spannar, jafnvel hjá
einni og sömu fræðikonunni, enda er „kynferði grundvallar-
stærð í mannlegri tilveru," (bls. 9) sem snertir öll svið sam-
félagins. Safnið hefur því víða skírskotun. Það gefur leik-
mönnum innsýn í orðræðu kynjafræðinnar, auk þess sem
það veitir ákveðna fótfestu í jafnréttisumræðu og pólitík
líðandi stundar. Þá eru í ritinu mikilvægar grunnrannsóknir
sem munu nýtast fræðafólki við störf sín. Megin styrkurinn
liggur þó kannski í því að bókin vekur fleiri spurningar en
hún svarar og virkar því sem hvati til frekari rannsókna á
sviði kynjafræða. Heildar niðurstaðan er þó afdráttarlaus.
lafnrétti vinnst ekki af sjálfu sér, og er ekki bara spurning
um tíma heldur verkefni sem stöðugt og markvisst þarf að
vinna að, á mörgum vfgstöðvum samtímis, bæði í einkalíf-
inu og á hinu opinbera sviði.
65