Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1918, Blaðsíða 12

26
TÍMARIT V. F. í. 1918
unum til þess að koma skriði á þetta mál er sú, að
húsameistarar þeir, sem ráða gerð opinberra bygg-
inga, gangi á undan, og geri opinberar byggingar í
þjóðlegum stíl. Nefnir hann ýmsar opinberar bygg-
ingar, sem vjer þurfum að eignast áður langt líður.
t*ar á meðal nefnir hann landsspítala, sem nú mun
nokkurnveginn fullráðið að verði næsta opinbera
byggingin, er vjer reisum. Og nú vill svo vel til, að
undir hann stendur lil boða nægilega stór lóð og
þannig í sveit komið, að hús með íslensku sniði
mundu geta notið sín þar fullkomlega, svo að lijer
er verkefnið alveg við hendina.
Aðra leið til að koma þessu góða málefni á sigur-
braut vil jeg benda Iesendum Tímaritsins á. Hún er
sú, að þeir sem allra flestir eignisl rit br. Rávads,
og lesi það, ekki einu sinni, heldur aftur og aftur,
fiinkum þó þeir af lesendunum, sem fást við húsa-
byggingar. Og jafnframt rýni menn í teikningarnar,
þangað til þeim er hvert einstakt álriði í þeim full-
ljóst. Væntanlega eru ýmsir meðal lesendanna gædd-
ir svo mikilli listgáfu, að þeir gætu eitthvað lagt
fram málefninu til stuðnings, að einhverju leyti bætt
úr ósniði því, sem nú er komið á alla húsagerð lil
sveita, ef þeir sökkva sjer niður í málefnið, eins og
það er sett fram í rili hr. Rávads, og lialda síðan
áfram brautina með því að veita sem besta eftirtekt
allri þeirri fegurð, sem enn má sjá sumstaðar á
sveitabæjunr. Handhægasta aðferðin til að eignast
bókina er sú, að gerast fjelagsmaður í hinu dansk-
íslenska fjelagi, og fá menn þá aðrar góðar bækur,
sem fjelagið gefur út, í ofanálag. Minsta árgjald til
fjelagsins er 2 kr., og viðvíkjandi inntöku í það geta
menn snúið sjer til herra Jóns Helgasonar biskups.
Jón Þorláksson.
Vitalampar með Dalénljósi.
Ljósmetið í vitum var upphaflega kol eða brenni
eða, þar sem kolin voru dýr, plöntuolía, lýsi eða
tólg. Þangað til 1834 voru t. d. í hinum alþekta
Eddystone vita notuð 24 tólgarkerti. Steinolíuvitar,
og steinolíuljós yfir liöfuð, voru fundin upp á árun-
um 1780—1800. Á næstu hundrað árum voru lamp-
arnir í aðalatriðunum óbreyttir; framfarirnar í vita-
gerðinni voru fólgnar í betri útbúnaði á Ijóskrónum,
speglum og snúningsáhöldum. En á seinni árum
fyrri aldar var byrjað að nota steinolíulampa með
glóðarnetum, mest sem Lux-ljós, og er þar í fólginn
afarmikill sparnaður á Ijósmeti, en hirðing Ijósanna
er hinsvegar miklu vandasamari. Rafmagn hefur
verið notað í vita síðan 1862, þegar Dungeness vit-
inn á Englandi var útbúinn með raflampa, en það
hefur náð lílilli útbreiðslu til vitalýsingar, aðallega
vegna kostnaðarins; bæði slofn- og starfrækslukostn-
aður fer langt fram yíir olíuvita. Kolagas hefur lítið
verið notað, en »filugas«, sem er framleitt úr para-
fíni, og »Blaugas« (einnig úr parafíni, nefnl eftir
þeim, sem fann það upp) hefur verið notað tölu-
vert á seinni árum, sjerstaklega í smávita og »bauj-
ur«. Gas þelta er framleitt í sjerstökum verksmiðj-
um og sent í járndunkum; framan af var gasið
látið loga úr opnum brennurum, en á seinustu 10
árunum hefur það verið notað með glóðarnetum og
tekist vel. Jafnhliða Blaugasinu hefur síðan um síð-
ustu aldamótin acetylengas tekið að ryðja sjer til
rúms sem vitaljósmeti, sjerstaklega sem aeetylene-
dissous (acetongas), í járnhylkjum. En það hefur til
skamms tíma verið notað eingöngu í opnum brenn-
urum; lengi hefur staðið á að finna glóðarnet af
þeirri gerð, sem sje nothæft með acetylen. En það
hefur nú verið fundið, og er farið að nota það á
síðustu árum, einnig til vitaljósa. Acetylenið er þá
ekki notað óblandað, eins og í opnum brennurum,
lieldur er það blandað lofti áður en það streymir út
um brennarann, út í glóðarnelið. Til þessa eru notr
uð áhöld, sem kend eru við sænska hugvitsmanninn
Gusiaf Dalén. Vilalampa af þessari gerð, þann fyrsta
hjer á landi, er nú verið að setja upp á Gróttu. Er
hann þannig útbúinn, að gasið frá hylkinu streymir
gegnum venjulegan þrýstingsstilli inn í Dalén-áhaldið
og blandast lofti, og þaðan inn í áhald, sem tempr-
ar blossann, svo að vitinn fær það Ijós-einkenni, sem
honum er ætlað (t. d. á Gróltu: þrír blossar með
stuttu millibili á hverjum 20 sek.). Blossinn mynd-
ast þannig án þess að nokkuð snúist eða nokkur
hreyfing sje sjáanleg — eins og á acetonvitunum
með opnum brennurum. Blossatækin eru talin eins
trygg og liin eldri, sem þurfa mjög litla gæslu, en
glóðarnetið hefur bætst við hjer, og er það auðvitað
nokkuð næmt; er því nauðsynlegt að hafa nokkuð
meiri gætur á slíkum vita, heldur en á hinum. En
nú hafa áhöldin verið búin þannig út, að 4 glóðar-
net eru sett upp í einu, og situr eitt þeirra á brenn-
aranum. Ef nú svo slysalega vill til, að glóðarnelið
bilar yfir nótlina, t. d. að stór íluga fer í það og