Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.07.1918, Blaðsíða 3
TÍMARIT V. F. Í. 1918
Rafmagnsstöð Reykjavíkur.
Lýsing og áætlun verkíræðingauna Jóns Porlákssonar og Guðmundar Hliðdals,
ásamt 2 af pcim uppdráttum, er henni fjdgdu, (3. og 4. bl. Timar. V. F. í. 1918).
Bæjarstjórn Reykjavíkur t'ól verkfræðingunum
Jóni porlákssyni og Guðm. Hlíðdal að gera frumvarp
og áætlun um kostnað við byggingu rafmagnsstöðvar
við Elliðaárnar og liafa þeir sent bæjarstjórninni
álit, sem með leyi'i bæjarstjórnarinnar er prentað
hjer á eftir, ásamt 2 af uppdráttum þeim, er álitinu
fylgdu.
I. Yfirlit yfir notkun Elliðaánna til aflframleiðslu.
1. R e n s 1 i ð. Úrkomusvæði Elliðaánna er talið
260 ferkílómetrar. Forenede Ingeniörkontorer i
Kristiania hafa áætlað meðal rensli þeirra 4.0 ten-
ingsmetra á sekúndu, en minsta i’ensli 2.5 tenm. á
sek. Með því að ekki liggja fyrir nægilegar athug-
anir til nýrrar ákvörðunar renslisins, er hjer gengið
út frá að það sje eins og Forenede Ingeniörkontorer
hafa áætlað það.
Nokkrar líkur cru þó fyrir því, að ineðalrenslið
sje eittlivað meii-a en þelta. 4.0 teningsmetrar á sek.
fyrir 260 ferkílómetra lirkomusvæði samsvara því,
að 15.4 lítrar renni af hverjum ferkin. á sekúndu.
Nú liggja fyrir nokkrar i’enslisathuganir um önnur
vatnsföll á Suðurlandi en Eiliðaárnar, þar á meðal
um Sogið, Hvítá og pjórsá, og benda þaír athuganir
til þess, að rensli allra þessara þriggja vatnsfalla
muni samsvara nálægt 60 lítrum á sek. fyrir hvern
ferkm. úrkomusvæðanna. pað er að vísu eðlilcgt að
meira rensli sje af úrkomusvæðum þessara vatns-
falla en af úrkomusvæði Elliðaánna, þvi að noldcuð
er af jöklum í þeim öllum, og auk þess liggja þau
að nokkru leyti hærra yfir sjávarmál cn úrkomu-
svæði Elliðaánna. En samt er fremur ótrúlegt að
afrenslið af úrkomusvæði Elliðaánna sje ekki nema
14 bluti móts við afrenslið af úrkomusvæðum hinna
vatnsfallanna, svo að ef meðalrensli Elliðaánna cr
i raun og veru ekki nema 4.0 tenm. á sek., þá verður
það naumast skilið á annan hátt en þann, að úr-
komusvæðið sje í raun rjettri minna en 260 ferkm.,
vegna þess, að vatn af noklcrum hluta svæðisins renni
burtu neðan jarðar í aðra átt en til Elliðaánna.
2. Renslisjö f n u n. Ef unt er að jafna rensli
Elliðaánna, þannig að það verði 4.0 tenm. á sek. að
staðaldri, eykst notagildi ánna til aflframleiðslu um
60%, því að afl þeirra miðast þá við meðalrenslið,
4.0 tenin., i staðinn fyrir minsta renslið, 2.5 tenm. á
sekúndu. Fyrir liver 100 hestöfl sem fást úr ánum
án renslisjöfnunar verður unt að fá 160 hestöfl eftir
renslisjöfnunina.
Að vísu liggja ekki fyrir enn þá nægar athuganir
á rensli Elliðaánna og breytingum þess eftir árstíð-
um til þess, að unt sje að ákveða með fullri vissu
stærð geymslurúms þess fyrir vatn, sem þarf til
fullkominnar renslisjöfnunar. En eftir þeim atbug-
unuin, sem fyrir liggja, sjerstaklega eftir renslis-
mælingunum sem gerðar voru undir umsjón Bene-
dikts Jónassonar þáverandi bæjarverkfræðings frá
júli 1913 til júli 1914, virðist mega áætla, að vatns-
geyinslurúmið þurfi að nema 6 miljónum tenings-
metra.
Auk stærðarinnar verður að gera þá kröfu til
geymslurúmsins, að það sje nokkurn veginn vatns-
helt, svo að ekki leki óhæfilega mikið vatn úr því
niður í jarðlögin undir þvi, og renni burtu neðan-
jarðar án þess að koma að notum til aflframleiðslu.
Nú cru viða hraun í farvegum Elliðaánna og um-
hverfis þá, og verður að gæta þess að treysta ekki
um of á að þau lialdi vatni. Verður )>ví, að svo miklu
leyti sem mögulegt er, að vclja þannig löguð svæði
undir geymslurúmið, að þar sjcu annað livort i s-
aldarmyndanir eða vatn á yfirborði; is-
aldarmyndanirnar eru vfirleitt valnsheldar af því
að svo mikill jökulleir cr í þeim, og þar sem vatn
stendur á yfirborði er sýnt með reynslunni að botn-
lekinn er ekki svo mikill, að lcoma muni að sök.
Að öllu athuguðu verður ekki sjcð, að kostur sje
á öðru hentugu og nægilega stóru vatnsgcymslu-
rúmi lil renslisjöfnunar cn Elliðavatni og lág-
lendinu kringum það, og er stungið upp á að nota
jafnframt Rauðavatn til þess að auka stærð
geymslurúmsins, og til þess að unt verði að fá hent-
ugt fyrirkomulag á aflstöðvum, án þess að þiýsti-
vatnsleiðslur til aflstöðvanna verði óhæfilega langar.
Rauðavatn liggur í dæld utan við úrkomusvæði